معنویت در قلب نیاوران

گنجینه‌ای که یکبار 9 سال پیش با نمایش آثارش چشم‌ها را به خود خیره کرد، پس از سال‌ها بار دیگر این آثار را به نمایش گذاشت. بخشی از این گنجینه ارزشمند فرهنگسرای نیاوران مربوط به هنر معنوی است. هنری که ارتقا یافته از صورت اصلی خود در عالم برتر است و هنرمند در این عرصه تلاش می‌کند مصداق‌هایی از صورت معنا و حقیقت عالم هستی را در قالب و ساختاری محسوس بیان کند. این بخش از گنجینه فرهنگسرای نیاوران در نمایشگاهی با عنوان «هنر معنوی» از چهاردهم تا بیست و دوم اردیبهشت در این فرهنگسرا به نمایش گذاشته شده بود.

در این نمایشگاه گزیده‌ای از 50 اثر نقاشی، حجم و نقاشیخط که تمام آن متعلق به گنجینه فرهنگسرای نیاوران بود، بر دیوارها آویخته شد. در میان آنها، آثاری از هنرمندانی مانند کاظم چلیپا، مرتضی گودرزی، محمدعلی بنی‌اسدی، عبدی اسبقی، رضا هدایت، هادی جمالی، جمشید حقیقت‌شناس، احمد خلیلی‌فرد، همایون سلیمی، حافظ میرآفتابی، مهتا معینی، کیومرث قورچیان و محمدمهدی قان بیگی و... به چشم می‌خورد.

در واقع این اولین نمایشگاه فرهنگسرای نیاوران است که با نمایش بخشی از گنجینه خود سال تجسمی‌اش را رقم زده است. البته این نمایشگاه پیش از این سال 1384 در جشنواره‌ای با عنوان «هنر معنوی» توسط فرهنگسرای نیاوران در همین گالری برگزار شد که در آن آثار انتخاب شده از سوی هیات برگزاری نمایشگاه به نمایش گذاشته شد. براساس همین انتخاب، تعدادی از این آثار خریداری و به گنجینه فرهنگسرا اضافه شد و اینک بعد از 9 سال فرهنگسرای نیاوران مجدد این آثار را به معرض تماشا گذاشت.

هنر معنوی در ایران از جایگاه قابل قبولی برخوردار است. بسیاری از هنرمندان و محققان این عرصه بر این باورند که ارتباط بسیار نزدیک بین هنر و آداب معنوی برگرفته از مذهب یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‏دهنده هنر ایران است.

محمد خزایی در مقاله‌ای پژوهشی درباره هنر معنوی گفته است یکی از شاخصه‌های مهم هنر ایرانی، نگاه معنوی هنرمند در اثر هنری خویش است. این نگاه معنوی همواره در طول تاریخ هنر ایران با صورت‌های گوناگونی نمایان شده است. بسیاری از هنرمندان از مفاهیم عمیق و اندیشه‌های بلند عرفان اسلامی و حکمت الهی ایران باستان بهره گرفته و جلوه‌هایی از آن را در آثار هنری خویش در قالب عناصری نمادین متجلی کرده‌اند.

به گفته او در طول تاریخ ایران، همیشه بین هنر و آداب معنوی برگرفته از مذهب، ارتباط بسیار نزدیکی وجود داشته است. در واقع دین یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده هنر و هنر زبان عمیق‌ترین حکمت‌های بشر و جلوه‌گاه زیباترین احساس‌های عرفانی بوده است. ارتباط بین هنر و دین در طول دوره اسلامی، بیش از هر زمان دیگر توسعه و شکوفایی یافت. هنرمندان مسلمان تحت تعالیم دین مبین اسلام توانستند بسیاری از مفاهیم معنوی را در قالب نقش‌های تزئینی مبتنی بر اصول زیبا‌شناختی ارائه کنند.

کاظم چلیپا که آثارش جزو آثار معنوی به حساب می‌آید و در گنجینه فرهنگسرای نیاوران نگهداری می‌شود، هنر معنوی را این‌گونه معنا می‌کند که این هنر ناشی از دلتنگی انسان نسبت به منشأ خلقت خود یا به نوعی درددل این دوری و گفت‌وگوی این دلتنگی است. او معتقد است شاید نتوان درباره هنر معنوی به تعریف مشخصی رسید، چون به جایی می‌رسیم که تعریف هر هنرمند از معنویت و هنر معنوی کاملا فردی می‌شود.

نمایشگاه «هنر معنوی» که اردیبهشت در فرهنگسرای نیاوران به نمایش گذاشته شده، موفق شد توجه مخاطبان و منتقدان را به خود معطوف کند.