دشت سهرین سرزمینی زیبا و با ارزش

دشت آهو خیز سهرین قسمتی از منطقه حفاظت شده سرخ آباد است که یکی از مناطق با ارزش و به عنوان آخرین زیستگاه آهوان شمالغرب و غرب ایران محسوب می شود.

عرض متوسط این دشت 10 تا دوازده کیلومتر و متوسط ارتفاع آن ۱۶۵۰ متر و شیب متوسط دشت سهرین دو تا سه درصد به سمت جنوب غربی است، این دشت جزء یکی از دشتهای مهم استان زنجان است که می تواند در بخش اکوتوریسم پذیرای جذب و جلب گردشگران داخلی و خارجی باشد.

این اکوسیستم دشتی در گذشته از نظر اکولوژیکی به عنوان یک زیستگاه تابستانی و یک کریدور حیاتی در جهت گذر مهاجرتی برای آهوان محسوب می شد و آهوان فلات مرکزی ایران در تابستانها به این دشت مهاجرت می کردند که در سال 1358 جمعیتش بالغ بر سه هزار رأس رسید.

این حیوانات به طور پراکنده از خردادماه تا آذرماه هر سال در این منطقه دیده می شوند اما به علت توسعه راهها، خطوط انتقال برق و گاز و توسعه شهرها و مراکز مسکونی، روند گذر آهوان را مختل و اثرات سوء خود را نمایان ساخت و لزوم حفاظت این منطقه اجتناب ناپذیر شد و در نهایت در بهمن 57 با مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در قالب بخشی از منطقه حفاظت شده سرخ آباد تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

در ارتفاعات این دشت نیز قارجهای خوراکی (دنبلان)، ریواس، کنگر، کاکوتی ، آویشن و برخی دیگر از گیاهان که مصارف خوراکی و دارویی دارند می روید که همه ساله تعدادی از ساکنین اطراف را برای جمع آوری این گیاهان به خود جذب می‌کند.

دشت سهرین تنها مأمن و زیستگاه آخرین بازمانده آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa) در شمال غرب کشور محسوب می شود و طبق آخرین سرشماری‌ها 1450 راس آهو در این دشت زندگی می کنند.

وحوش و پستانداران دیگری نظیر گرگ، شغال، روباه معمولی، رودک، تشی، گراز، خرگوش و پرندگانی چون باقرقره شکم سیاه، کبوتر چاهی، کبک معمولی، سارگپه پابلند، عقاب طلایی، بحری، دلیجه، انواع چکاوک، زنبورخوار، جغد کوچک، سارصورتی و طرلان علاوه بر این آهوی زیبا در این زیستگاه زندگی می کنند.

اقلیم منطقه از نوع خشک و سرد بوده و دمای متوسط این منطقه 10 درجه سانتی گراد، حداکثر دمای مطلق هوا 38 درجه و حداقل دمای آن 29 درجه سانتی گراد و متوسط رطوبت نسبی این منطقه سالانه 71 درصد است در این دشت 28 روستا با 2727 خانوار و 12 هزار و 852 نفر ساکن بوده و ارتباط تنگاتنگی با زیستگاه آهوها دارند که از مهمترین آنها می توان به روستای سهرین، ارمغان خانه، سارساقلو، ینگجه، وننق، ولیاران و قره تپه اشاره کرد.

این روستاییان به کارهای کشاورزی (کشت گندم، جو، نخود، هندوانه و افتابگردان) و دامداری (پرورش گاو، گوسفند، بز و طیور) و باغداری (سیب و زرد آلو) به فعالیت مشغول هستند.

دشت سهرین تنها مأمن و زیستگاه آخرین بازمانده آهوی ایرانی در شمال غرب کشور محسوب می شود و طبق آخرین سرشماری‌ها 1450 راس آهو در این دشت زندگی می کنند.

منطقه دشت سهرین، در فاصله 15 کیلومتری شمال غرب زنجان قرار دارد این دشت زیبا با وسعتی بیش از سی هزار هکتار در قسمت شمال شهر زنجان و تنها مأمن آهوان شمال غرب کشور است. در این دشت با چشمان غیر مسلح نیز می توان اعمال و نحوه زندگی آهوان را مشاهده کرد.

علاوه بر این محوطه طبیعی و منطقه آبگرم سهرین، دارای آثار تاریخی متعددی نیز هست که از آن جمله می توان به ارگ تاریخی سهرین، حمام قدیم دشت سهرین اشاره کرد.

دشت آهو خیز سهرین قسمتی از منطقه حفاظت شده سرخ آباد است که یکی از مناطق با ارزش ایران محسوب می شود، عرض متوسط این دشت 10 تا دوازده کیلومتر و متوسط ارتفاع آن ۱۶۵۰ متر و شیب متوسط دشت سهرین دو تا سه درصد به سمت جنوب غربی است، این دشت جزء یکی از دشتهای مهم استان زنجان است که در جذب و جلب گردشگران داخلی و خارجی تاثیر گذار است.

این اکو سیستم دشتی در گذشته از نظر اکولوژیکی به عنوان یک زیستگاه تابستانی و مهاجرتی برای آهوان محسوب می شد و این حیوانات به طور پراکنده از خردادماه تا آذرماه هر سال در این منطقه دیده می شوند اما به علت توسعه راهها، خطوط انتقال برق و گاز و توسعه شهرها و مراکز مسکونی، روند گذر آهوان را مختل و اثرات سوء خود را نمایان ساخت و لزوم حفاظت این منطقه اجتناب ناپذیر شد و در نهایت در بهمن 57 با مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در قالب بخشی از منطقه حفاظت شده سرخ آباد تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

مهمترین گونه‌های گیاهی منطقه را پیچک، تاتوره، گون، خارشتر، ریش‌بز، گز، درمنه‌دشتی، بومادران، بابونه، کاکوتی، کاروانکش، درمنه ، کلاه میرحسن، یولاف ،ختمی، زرشک، ارغوان، داغداغان، شیرین‌بیان، گلپر و بید تشکیل می‌دهند.

در ارتفاعات این دشت نیز قارجهای خوراکی (دنبلان )، ریواس، کنگر، کاکوتی ، آویشن و برخی دیگر از گیاهان که مصارف خوراکی و دارویی دارند می روید که همه ساله تعدادی از ساکنین اطراف را برای جمع آوری این گیاهان به خود جذب می‌کند.

وحوش و پستانداران دیگری نظیر گرگ، شغال، روباه معمولی، رودک، تشی، گراز، خرگوش و پرندگانی چون باقرقره شکم سیاه، کبوتر چاهی، کبک معمولی، سارگپه پابلند، عقاب طلایی، بحری، دلیجه، انواع چکاوک، زنبورخوار، جغدکوچک، سارصورتی و طرلان علاوه بر این آهوی زیبا در این زیستگاه زندگی می کنند.

اقلیم منطقه از نوع خشک و سرد بوده و دمای متوسط این منطقه 10 درجه سانتی گراد، حداکثر دمای مطلق هوا 38 درجه و حداقل دمای آن 29 درجه سانتی گراد و متوسط رطوبت نسبی این منطقه سالانه 71 درصد است.

رودخانه زنجان رود

یکی از مهم ترین رودخانه‌های استان است که در شهرستان های ابهر و زنجان جاری است. این رودخانه دایمی که 142 کیلومتر طول داشته و ارتفاع سرچشمه آن 1780 متر است، از آبخیزهای دهستان سلطانیه در 38 کیلومتری خاور زنجان سرچشمه گرفته و دره پهناور زنجان رود را به سوی شمال باختری طی می کند. این رودخانه از جنوب شهر زنجان عبور می کند و پس از مشروب کردن روستاهای مشک آباد، نیماور، بناب، دیزج، خانه بران و سالیان از

جنوب شهر زنجان گذشته و به موازات راه اتومبیل رو و راه آهن زنجان - میانه به سوی شمال باختری به جریان خود ادامه می دهد. در این مسیر روستاهای کوشکان والارود، خرم پی و برخی روستاهای دیگر را سیراب کرده و در نهایت به روستای سرچم پایین می رسد.

در این روستا به سوی باختر تغییر مسیر داده و پس از سیراب کردن روستاهای چوروک، الوارلو، گوگلان و رجین در 3 کیلومتری باختر روستای رجین به قزل اوزن می ریزد. ارتفاع ریزشگاه این رودخانه 1100 متر، شیب متوسط آن 0.5 درصد و حوزه آن دریای خزر است.

رودخانه سفید رود یا قزل اوزن زنجان

رودخانه قزل اوزن علاوه بر اهمیت اقتصادی بالایی که دارد به دلیل پرآبی، زیبایی و طولانی بودن مسیر خود یکی از مهم ترین روخانه های زنجان است که در زمینه جاذبه های گردشگری نیز اهمیت زیادی دارد.

به برکت آب فراوان باغ های زیبا و سرسبز بسیاری در مسیر این رودخانه به وجود آمده که منظره بسیار زیبایی به حومه شهر زنجان داده است به طوری که در تمام سفرنامه های جهانگردان و مستشرقین از این رودخانه و زیبایی و سرسبزی مناطق اطراف آن یاد شده است.

مسیر رودخانه قزل اوزن یکی از مهم ترین گردش‌گاه های اهالی زنجان و مناطق اطراف آن یکی از باصفاترین استراحتگاه های مسافران مسیر شمال باختر کشور است.

پس از طی کردن حدود 10 کیلومتر و مخلوط شدن با چندین رودخانه و ریزابه، به نام های خنجره، گومرش و چم بناسوره، با نام جدید قزل اوزن به سمت شمال خاوری متوجه می شود. به طور کلی سفیدرود یا قزل اوزن از استان های کردستان، زنجان، آذربایجان خاوری و گیلان عبور می کند.

رودخانه قزل اوزن نه تنها برکت و آبادانی را به استان زنجان هدیه کرده، بلکه کشتزارها و باغ های سرسبز کناره های آن جلوه بسیار زیبایی را در طول چهار فصل به نمایش می گذارند و دوستداران طبیعت را به سوی خود جذب می کنند. همین امر بر ارزش های توریستی رودخانه قزل اوزن در کنار ارزش های اقتصادی آن تاکید می کند.

چشمه ها و آبشارهای استان زنجان

وجود رودخانه ها و ریزابه های فراوان در منطقه سبب احداث دو سد مهم گاوازنگ و تهم در زنجان شده است.

این سدها که در شمال شهر ساخته شده اند وظیفه تامین آب آشامیدنی پرجمعیت ترین شهر استان زنجان را به عهده دارند و علاوه بر آن دریاچه های مصنوعی پشت این سدها ارزش تفریحی و تفرجگاهی نیز به آن ها داده است.

آب‌های زیر زمینی استان زنجان به علل گوناگونی از جمله بافت خاک‌ها، نوع آب و هوا و میزان بارش غنی هستند و از نظر تامین منابع آبی اهمیت زیادی دارند.

بیش‌تر روستاهای این استان از آب های زیرزمینی به صورت حفر چاه ها و کاریزها استفاده می کنند. چشمه های معدنی استان به دو صورت چشمه های آب گرم معدنی و چشمه های آب سرد معدنی شکل گرفته اند.

از این میان بیش تر چشمه های آب گرم از نظر جاذبه های گردشگری دارای اهمیت هستند. این چشمه ها با عبور از لایه های آهکی زیرزمینی و اختلاط با گازهای گوگردی از درجه حرارت بالایی برخوردار شده و به خاطر داشتن کیفیت گوگردی و آهکی به عنوان داروی شفابخش امراض رماتیسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نکته جالب در مورد چشمه های استان این است که پس از زلزله سال 1369 و ایجاد دگرگونی در لایه های زیرزمینی، بر درجه حرارت آب های گرم معدنی در سطح استان افزوده شده است.

چشمه آب گرم وننق در نزدیکی روستای وننق در 30 کیلومتری جاده سهرین به باختر زنجان، چشمه آب گرم ابدال در 30 کیلومتری جنوب باختری زنجان در نزدیکی روستای ابدال، چشمه آب گرم گرماب در 60 کیلومتری خدابنده در حومه روستای گرماب، چشمه آب گرم قنیرجه در 10 کیلومتری روستای علم کندی شهرستان ماه نشان، چشمه آب گرم احمد آباد در جنوب باختری منطقه حفاظت شده انگوران و در15 کیلومتری معدن سرب انگوران واقع در شهرستان تکاب در استان آذربایجان باختری برخی از چشمه های آب گرم معدنی استان زنجان هستند که علاوه بر خواص دارویی و درمانی از اهمیت توریستی نیز برخوردار است.

چشمه های آب سرد معدنی استان زنجان دارای ترکیبات گوگردی، منیزیمی و زاج هستند. این آب ها گازدار بوده و به عنوان دافع سنگ کلیه مورد استفاده قرار می گیرند. مهم ترین چشمه های آب سرد استان را آب معدنی اللهبلاغی واقع در 50 کیلومتری شمال زنجان و حومه روستای ماهان در شهرستان طارم و چشمه آب معدنی عمقین در 15 کیلومتری لوشان در جاده سیروان شهرستان طارم تشکیل می دهند. از این رو می توان گفت تمام مناطق استان زنجان به لحاظ وجود منابع آب دارای اهمیت بوده و از این لحاظ غنی است.

آبشار شارشار تنها آبشار شناخته شده در زنجان است که در منطقه تهم، در شمال باختری شهر زنجان واقع شده است.

این آبشار که به طرز بسیار زیبایی در میان سنگ های صخره ای قرار گرفته است، حدود 5 کیلومتر با دریاچه مصنوعی سد تهم فاصله دارد و دسترسی به آن با یک کوهنوردی یک ساعته امکان پذیر است.

تنوع آب و هوایی استان زنجان سبب شده که این منطقه چهارفصل و ظرفیت های بالایی در زمینه گردشگری طبیعی داشته باشد. به سبب شرایط خاص آب و هوایی منطقه؛ طارم استان زنجان را هندوستان ایران می دانند.

چشمه های آب معدنی، رودخانه های متعدد دایمی و فصلی، جنگل ها و آبشارهای زیبای داخل جنگل ها، روستاهای ییلاقی و زیبایی که در دره های ارتفاعات طارم واقع شده اند این منطقه را به پر جاذبه ترین ناحیه طبیعی استان زنجان تبدیل کرده است.

شهرستان خرم دره نیز که از آن به عنوان یک باغ شهر یاد می شود، با اتکا به سرسبزی و باغ های پرشمار خود یکی دیگر از مناطق گردشگری این استان محسوب می شوند. به طور کلی اردیبهشت، خرداد و تیرماه بهترین ماه های مسافرت به استان زنجان هستند.

هیچ توصیفی از سرسبزی و زیبایی طبیعت زنجان در این ماه ها کامل نیست و مناظر بدیع این فصل را در زنجان فقط باید دید.

تفاوت آب و هوایی در نواحی مختلف استان زنجان را می توان به خوبی در یک زمان در قسمت های شمالی، مرکزی و جنوبی استان مشاهده کرد. مهم ترین منبع آب های سطحی در استان زنجان رودخانه های دایمی و فصلی هستند. رودخانه های قزل اوزن، زنجان رود، ابهررود و شاهرود را می توان مهم ترین رودهای دایمی این استان دانست.

چشمه های معدنی استان زنجان به دو صورت چشمه های آب گرم معدنی و چشمه های آب سرد معدنی شکل گرفته اند که از نظر جاذبه های گردشگری دارای اهمیت هستند.

غارهای متعددی در استان زنجان در دل کوه ها قرار دارند که برخی از آن ها هم چون غار کتله خور از مهم ترین آثار طبیعی این استان به شمار می آیند.(مهر)