امام خمینی و مردم سالاری دینی

امام خمینی‌ره و مردم سالاری دینی یکی از دستاوردهای بزرگ قیام امام خمینی(ره) که پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی را به دنبال داشت، ایجاد تحول در گفتمان سیاسی درباره فلسفه حکومت و نقش مردم در حکومت و جامعه است. شناخت اندیشه و گفتمان سیاسی امام خمینی(ره) و پایبندی به آن میتواند برای همه کسانی که داعیه پیروی از امام و اندیشه‌های او و دلبستگی به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی را دارند، چراغ راه والگوی عمل باشد،زیرا فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی ایران با فلسفه سیاسی امام خمینی(ره) پیوندی ناگسستنی داشته و قوام انقلاب ونظام جمهوری اسلامی به دوام اندیشه‌های سیاسی امام خمینی(ره) وابسته است.

کد خبر: ۶۴۳۵۲۲

یکی از دستاوردهای بزرگ قیام امام خمینی(ره) که پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی را به دنبال داشت، ایجاد تحول در گفتمان سیاسی درباره فلسفه حکومت و نقش مردم در حکومت و جامعه است. شناخت اندیشه و گفتمان سیاسی امام خمینی(ره) و پایبندی به آن میتواند برای همه کسانی که داعیه پیروی از امام و اندیشه‌های او و دلبستگی به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی را دارند، چراغ راه والگوی عمل باشد،زیرا فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی ایران با فلسفه سیاسی امام خمینی(ره) پیوندی ناگسستنی داشته و قوام انقلاب ونظام جمهوری اسلامی به دوام اندیشه‌های سیاسی امام خمینی(ره) وابسته است.

حاکمیت قوانین الهی و ولایت فقیه، نفی استبداد و استکبار، تأکید بر اسلام ناب محمدی(ص) ونفی هر گونه تحجر ومقدس مآبی، عدالت اجتماعی و دفاع از حقوق و آزادی‌های قانونی ملت، اتکای نظام سیاسی اسلامی به رأی واراده مردم، حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش ونقش بنیادین آنان در تمام امور کشور و پاسخگو بودن همه مسوولان نظام به ملت و تلاش آنان برای خدمت به مردم، از جمله مهم‌ترین شاخصه‌های گفتمان سیاسی امام خمینی است.

در اندیشه‌های سیاسی امام، نقش وحقوق مردم در حکومت و جامعه از اهمیت فراوانی برخوردار است. امام با اعتقاد راسخ به نقش مردم، تأکید کرده‌اند: «حکومت اسلامی، حکومتی است که اولاً صددرصد متکی به آرای ملت است. به شیوه‌ای که هر فرد ایرانی احساس کند با رأی خود، سرنوشت خود و کشور خود را می‌سازد.»¹

از همین دیدگاه است که امام بصراحت اشاره کرده‌اند: «ما خواهان استقرار یک جمهوری اسلامی هستیم و آن حکومتی است متکی به آرای عمومی.» ² آزادی و دموکراسی دو اصل مهم در اندیشه امام خمینی درباره حکومت و مردم است. از دیدگاه امام خمینی: «آن رژیمی را که ما میخواهیم یعنی اسلامی، اسلامی است که در آن دموکراسی مندرج است و مردم آزادند.» ³

امام خمینی در تبیین حکومت اسلامی و نقش مردم در آن، حق انتقاد از مدیران و مسوولان حکومت را از حقوق مردم دانسته و تأکید می‌کند: «هر فردی از افرادملت حق دارد که مستقیماً در برابر سایرین، زمامدار مسلمین را استیضاح کند و به او انتقاد کند واو باید جواب قانع‌کننده دهد ودر غیر این صورت، اگر به خلاف وظایف اسلامی خود عمل کرده باشد، خود به خود از مقام زمامداری معزول است.» ⁴ در مواضع فکری امام، حتی باید شرایطی وجود داشته باشد تا «کوچک‌ترین فرد ایرانی بتواند آزادانه و بدون وجود کمترین خطر، از بالاترین مقام حکومتی انتقاد کند واز اودر مورد اعمالش توضیح بخواهد.» ⁵ زیرا از نظر امام، «حکومت اسلامی، استبدادی نیست که رئیس دولت مستبد و خود رأی باشد.»⁶

در اندیشه‌های سیاسی امام خمینی، حکومت وسیله‌ای است برای تحقق بخشیدن به هدف‌های عالی اسلامی و خدمت به مردم.از دیدگاه امام: عهده دار شدن حکومت فی حد ذاته شأن و مقامی نیست، بلکه وسیله انجام وظیفه اجرای احکام الهی و برقراری نظام عادلانه اسلامی است.⁷ از دیدگاه امام، فلسفه حکومت، خدمتگزاری است ونه ریاست و سلطه و استیلا. و لذا «ائمه وفقهای عادل موظفند که از نظام و تشکیلات حکومتی برای اجرای احکام الهی وبرقراری نظام عادلانه اسلام و خدمت به مردم استفاده کنند.» ⁸

دقت در اندیشه‌ها وسیره عملی امام خمینی(ره) و پایبندی به آن، متضمن درس‌هایی ارزشمند برای همه مسوولان نظام جمهوری اسلامی وشخصیت‌ها و فعالان سیاسی دلبسته به امام و انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است.گفتمان سیاسی امام درباره حکومت و مردم می‌آموزد که حفظ وتداوم انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی جز از راه اجرای نظام عادلانه اسلامی وتفاهم و همدلی برای اصلاح نقاط ضعف وتلاش هر چه بیشتر برای خدمت به مردم و دفاع از حقوق آنان در جامعه میسر نخواهد بود.

وجود برخی اختلافات سلیقه‌ای و جناحی نباید مانع تحمل نقدپذیری و توجه به ضرورت همدلی در خدمت به مردم گردد. همه آنانی که ادعای دلبستگی به امام وانقلاب و جمهوری اسلامی را دارند، فارغ از اختلافات سلیقه‌ای و جناحی، باید با پرهیز از افراط وتفریط واجتناب از خشونت وتهدید، مصالح ومنافع انقلاب و نظام و مردم را بر منافع شخصی و جناحی ترجیح دهند.همان گونه که امام خمینی تصریح و تأکید کرده‌اند: «در نظام اسلامی، محیط، محیط محبت است. محیط برادری است. نه یک محیط رعب.» ⁹ و در یک چنین نظامی «همه ما خدمتگزار این مردم و وطن خود هستیم.» ¹⁰ زیرا «مساله، مساله خدمتگزاری دولت به ملت است. نه فرمانفرمایی دولت به ملت. همین فرمانفرمایی جدا می‌کند شما را از ملت و ملت را از شما و منشأ مفاسد زیاد میشود.» ¹¹

امام خمینی مشارکت مردم و حضور دائم آنان در صحنه را موجب افزایش درجه خلوص قدرت و استحکام انقلاب اسلامی دانسته¹² و با تاکید برهمبستگی میان مردم و حکومت، معتقد است:از یک‌سو لازم است کارگزاران حکومتی به خدمتگزاری ملت اهتمام نمایند و ازسوی دیگر ملت نیز از خدمتگزاران نظام پشتیبانی کند.¹³

امادر اندیشه سیاسی امام،حضور مردم در صحنه برای انجام وظیفه در پشتیبانی از کارگزاران حکومتی،یک حمایت کور نیست.بلکه امام خمینی معتقد است که همه اقشار مردم باید همواره ضمن حفظ اصل و اساس نظام که متعلق به خود مردم و برای خدمت به مردم است، ناظر کارها و عملکرد مسوولان مملکت خود باشند و اشتباهات آنان را گوشزد نمایند.¹⁴در اندیشه سیاسی امام،به روشنی تصریح و تاکید شده است:« همه ملت موظفند که نظارت کنند بر امور. نظارت کنند که اگر من یک پایم را کنار گذاشتم،کج گذاشتم،ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتی. همه ملت موظفند به این که{بر حکومت}نظارت داشته باشند.»¹⁵