در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
مثلا فرض کنید اغلب مردم یک شهر در چهل سالگی به هر دلیلی فوت کنند. حال در آن شرایط طبیعی است که سایر شهروندان آن شهر هم امیدی به ادامه زندگی بعد از چهل سالگی نداشته باشند و اگر فردی به پنجاه سالگی برسد، موجب تعجب دیگر اهالی شود، اما اگر در شهر مجاور، اغلب مردم تا هفتاد سالگی عمر کنند، در آن صورت وقتی فردی به پنجاه سالگی میرسد، دیگر کسی تعجب نمیکند.
در واقع، متوسط طول عمر یک جامعه را با مولفهای به اسم امید به زندگی میسنجند که اگرچه این مولفه یک شاخص جهانی است، ولی در کشورهای مختلف، رقم آن با یکدیگر فرق دارد. به طور کلی وقتی شاخص امید به زندگی در کشوری بالاتر از کشور دیگر باشد، به این معنی است که سطح رفاهی و معیشتی دو منطقه هم با یکدیگر تفاوت معناداری دارد.
به بیان دیگر، وقتی در یک منطقه جغرافیایی، مردم از سطح رفاهی بالاتری برخوردار باشند و نظام سلامت و بهداشت نیز در وضع مطلوبی باشد، انتظار میرود شهروندان آن منطقه برای داشتن طول عمر بیشتر، امید بیشتری داشته باشند و البته عکس همین موضوع نیز صادق است.
امید به زندگی سالم چیست؟
بین این که چند سال به ادامه حیات امیدواریم و این که تا چند سال به زندگی شاد و سالم امید داریم، فرق اساسی وجود دارد.
تفاوت بین امید به زندگی و امید به زندگی سالم، مثل تفاوت زنده ماندن و زندگی است. یعنی شاید فردی 90 سال هم زنده بماند، اما از امکانات رفاهی و بهداشتی محروم باشد و در حقیقت، فقط چند سال از عمر نود سالهاش را زندگی کند.
داشتن امید به زندگی سالم، به این معنی است که وقتی به آینده زندگیمان نگاه میکنیم، در ذهن خود گمان میکنیم تا چند سال دیگر میتوانیم شاد و سالم به حیات ادامه دهیم.
چندی قبل، مشاور وزیر بهداشت یادآوری کرد هماکنون سن امید به زندگی همراه با سلامت در کشور ما حدود ۶۳ سال است و ده سال با سن امید به زندگی واقعی فاصله داریم.
به گفته حسن امامیرضوی، در کشور ما سن امید به زندگی در زنان 74 سال و در مردان به 72.5 سال رسیده است، اما باید به این نکته توجه کرد که سن امید به زندگی همراه با سلامت در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ در حالی که اگر جامعهای داشته باشیم که طول زندگی آنها توأم با بیماری باشد، کار زیادی نکردهایم.
درست است بخش عمدهای از مولفه امید به زندگی سالم به نحوه رفتار دولتها در زمینه توزیع عادلانه امکانات و ارتقای شاخصهای بهداشت و آموزش در جامعه برمیگردد، اما شهروندان هم میتوانند با در پیش گرفتن الگوی زندگی سالم، این شاخص جهانی را ارتقا دهند. به طور مثال، داشتن تغذیه سالم، ورزش کردن و اجتناب از مصرف موادمخدر میتواند شاخص امید به زندگی سالم را در هر جامعهای افزایش دهد. عوامل محیطی نیز در امید به زندگی سالم بسیار موثر است و به طور نمونه، در شهری که آلودگی هوا در آن بیداد میکند، هر چقدر هم امکانات مالی و آرامش روانی برای شهروندان وجود داشته باشد، اما باز هم نمیتوان به ارتقای شاخص امید به زندگی سالم در این شهر امید بست.
علاوه بر این، ازدواج هم به عنوان یکی از شیوههای مهم ارتقای سطح امید به زندگی سالم معرفی میشود؛ البته این حرف به این معنا نیست که افراد متاهل همواره از سطح امید به زندگی بالاتری نسبت به افراد مجرد برخوردارند ولی به طور کلی ازدواج موفق به عنوان یکی از معیارهای ارتقای امید به زندگی سالم در نظر گرفته میشود.
امید به زندگی، یک مولفه روانی است
اینکه من درون ذهنم به نتیجه میرسم که تا چند سال زنده خواهم ماند، همین موضوع نشان میدهد بخش عمدهای از شاخص امید به زندگی، به روان انسانها بستگی دارد.
دکتر محمد قدیری، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفتوگو با «جامجم» معتقد است شاخص امید به زندگی، کاملا یک مولفه روانی است و در صورتی که امنیت روانی وجود داشته باشد، امید به زندگی هم بالاتر میرود. او بر این باور است که امید به زندگی برآیندی از احساس امنیت روانی است که این امنیت هم خودش امنیت اجتماعی، شغلی، مالی و شهروندی را شامل میشود.
به گفته این روانپزشک، تمام رویدادهای اجتماعی، سیاسی و خانوادگی بر روان ما اثر میگذارد و به همین دلیل میتواند بر شاخص امید به زندگی هم موثر باشد؛ همچنین وقتی امید به زندگی پایین میآید، ناخودآگاه میزان افسردگی هم بالا میرود و همین موضوع نشان میدهد تا چه میزان، امید به زندگی و سلامت روانی با یکدیگر در ارتباط است.
عوامل زیستی مثل ابتلا به انواع بیماریها، عوامل روانشناختی و عوامل اجتماعی مثل بیکاری و تورم، سه مولفه مهم است که به اعتقاد قدیری، بر شاخص امید به زندگی تاثیر مستقیم میگذارد. البته این سه عامل کاملا با یکدیگر مرتبط هستند و تاثیر بر یکی، بر دیگری هم موثر است.
امید به زندگی با توصیه به دست نمیآید
امید به زندگی، یک مولفه ثابت نیست که با گذر زمان هم دستخوش تغییر نشود، بلکه هر واقعه اجتماعی و سیاسی میتواند این شاخص را در کشورهای مختلف تغییر دهد.
به طور مثال، وقتی سطح بیکاری در یک بازه ده ساله کاهش پیدا کند، بدیهی است امید به زندگی نیز طی این ده سال، هر بار متفاوت از سال قبل خواهد بود.
برای ارتقای سطح امید به زندگی، قدیری تاکید میکند این شاخص با توصیه، نصیحت و تشویق به دست نمیآید، بلکه وقتی درآمد سرانه کشور بالاتر برود، (برای محاسبه درآمد سرانه باید تولید ناخالص داخلی هر کشوری را بر جمعیت آن تقسیم کرد) خود به خود امید به زندگی هم افزایش پیدا میکند. اما اگر بهجای ارتقای سطح رفاه و امنیت در جامعه تلاش کنیم امید به زندگی را صرفا با برگزاری کارگاههایی مثل خندهدرمانی و انرژی مثبت ارتقا دهیم، این فعالیتهای مثبت به تنهایی نمیتواند متوسط امید به زندگی سالم را در مقام عمل افزایش دهد.
چرا امید به زندگی در زنان بیشتر است؟
افزایش متوسط سن امید به زندگی به عنوان یکی از شاخصهای توسعه انسانی و اجتماعی شناخته میشود و به گفته جامعهشناسان، بین افزایش طولی زندگی(سن) با عرض زندگی که همان چگونگی گذران زندگی به لحاظ کیفی است، رابطه محکمی وجود دارد.
اما اگر به آمارهای جهانی درباره سن امید به زندگی توجه کنیم، متوجه میشویم این شاخص جهانی در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
در کشور ما امید به زندگی در زنان، 1.5 سال بیشتر از مردان است و گفته میشود از منظر جهانی نیز به طور متوسط، زنان حدود چهار سال بیشتر از مردان عمر میکنند.
دکتر غلامرضا غفاری، جامعهشناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفتوگو با «جامجم» توضیح میدهد: تفاوت در نرخ مشارکت اقتصادی مردان نسبت به زنان، مثل حضور بیشتر مردان در عرصههای شغلی که در معرض سوانح و حوادث خطرناک قرار دارد و همچنین حضور بیشتر مردان در بحرانهایی مثل جنگ، شورشهای خیابانی و نزاعهای قبیلهای موجب شده است امید به زندگی در زنان بیشتر از مردان باشد. از سوی دیگر، به دلیل این که گرایش مردان به مصرف موادمخدر در اغلب جوامع بیشتر است و معمولا مردان بیشتر از زنان به رفتارهای پرخطر دست میزنند و همچنین آمار مرگ و میر زنان پس از انجام زایمان نیز در سطح جهانی فروکش کرده است، همه این دلایل موجب شده رفتهرفته امید به زندگی در زنان از مردان پیشی بگیرد.
امین جلالوند / گروه جامعه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی «جامجم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»: