سلول‌هایی که اکسیر حیات هستند

اما و اگرهای درمان نارسایی قلب با سلول‌های بنیادی

در بسیاری از کشورها اولین عامل مرگ‌ومیر در سطح جهانی، بیماری‌های قلبی است. گروهی از بیماران قلبی برای درمان مشکلات و نارسایی‌های قلبی،‌ نیاز به عمل جراحی قلب باز و پیوند عروق میان‌بُر کرونری یا بای‌پس دارند. گاهی اوقات پس از این‌که بیماری برای انجام عمل بای‌پس عروق کرونری، تحت عمل قلب باز قرار می‌گیرد، به علت برخی مشکلات از جمله کوچک‌‌بودن رگ بسته‌شده یا سفت‌شدن بافت‌های پیرامونی، امکان چنین عملی برای بهبود‌ او وجود ندارد، اما شاید در این شرایط یکی از بهترین گزینه‌ها انجام عمل پیوند سلول‌های بنیادی به ناحیه ‌آسیب دیده قلب باشد.

دکتر علی قاسمی، دبیر ستاد پژوهش و کاربرد سلول‌های بنیادی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد (بیمارستان منتصریه مشهد) و یکی از مجریان طرح تحقیقاتی درمان بیماری‌های نارسایی قلبی با سلول‌های بنیادی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانش روزنامه جام‌جم با اشاره به این‌که هم‌اکنون طرح‌های تحقیقاتی آزمایشگاهی بی‌شماری برای درمان بیماری‌های سختی مانند ارتوپدی (بیماری‌های غضروفی، استخوانی و آرتروز)، پوست، قلب و عروق، خون، سرطان و... در حال انجام است، گفت: ‌ به دلیل آزمایشی بودن این طرح‌های تحقیقاتی هر بیماری نمی‌تواند از این شیوه درمانی استفاده کند، به همین دلیل حتما باید این شیوه درمانی پس از تصویب کمیته علمی دانشگاه و مرکز رویان انجام شود.

وی این روش را جایگزین مناسب انجام جراحی پیوند قلب عنوان کرد و با اشاره به مزایای این شیوه گفت: اکنون پیوند قلب علاوه بر تقبل هزینه زیاد به صورت محدود به روی چند بیمار واجد شرایط انجام می‌شود،‌ در‌صورتی که این شیوه نوین علاوه بر کم‌خطر بودن و نداشتن عارضه نیازمند به صرف هزینه زیادی نیست.

وی تصریح کرد: از آنجایی که این روش درمانی از سلول‌های بنیادی مغز استخوان خود بیمار گرفته می‌شود، هیچ‌گونه مشکل و عارضه‌ای برای بیماران ایجاد نمی‌کند. خوشبختانه تاکنون 40 نفر با این شیوه درمان شده‌اند و هیچ عارضه‌ای برای آنها گزارش نشده است.‌وی در پایان افزود: ‌ به دلیل این‌که سلول‌های خود فرد به بافت‌ها تزریق می‌شود و از سلول‌های کشت‌دار شده استفاده نمی‌شود، این سلول‌ها در بدن تبدیل به سلول‌های سرطانی و بدخیم نمی‌شود.

درمان ضایعه نخاع گردنی با سلول‌های بنیادی

ضربه‌ها و تصادفات جاده‌ای طی سه دهه اخیر به عنوان دومین عامل شیوع مرگ و میر انسان‌ها، اولین عامل نقص عضو‌ها و اولین عامل قطع اندام در جهان محسوب می‌شود. متاسفانه در این میان ایران رتبه اول ‌تصادفات و تلفات جاده‌ای دنیا را به خود اختصاص داده است و هر روزشمار زیادی از افراد بخصوص جوانان قربانی این تراژدی غم‌انگیز می‌شوند. افرادی که شاید برای همیشه باید با بسیاری از خواسته‌ها، آرزوها، آرمان‌ها و تمایلاتشان خداحافظی کنند، چون هنوز روش درمانی ثابت‌شده‌ای برای این حوادث وجود ندارد؛ اما شاید جالب باشد که بدانید محققان دانشگاه علوم پزشکی یزد (بیمارستان شهید دکتر رهنمون) برای اولین بار در کشور با انجام یک طرح تحقیقاتی موفق به درمان ضایعه نخاعی گردنی با تزریق سلول‌های بنیادی شدند.

دکتر حمید حبوباتی، جراح مغز و اعصاب، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد و از مجریان این طرح نیز گفت: نخاع گردنی حساس‌ترین منطقه نخاع است که تمامی مناطق بدن را عصب‌دهی می‌کند. متاسفانه هنوز روش درمانی ثابت‌شده‌ای برای مداوای این نوع آسیب‌ها کشف نشده‌ و ‌ در مرحله تحقیقاتی به سر می‌برد.

وی با اشاره به تحقیقات سال‌های اخیر محققان روی طرحی با عنوان «تزریق سلول‌های بنیادی مزانشیمال در بیماران ضایعه نخاعی» گفت: این‌‌روش درمانی چندی پیش روی ده بیمار قطع نخاع کمری انجام شد که حس و حرکت اندام سه نفر از این بیماران حدود یک تا سه‌پنجم برگشت پیدا کرد، اما روش «تزریق سلول‌های بنیادی مزانشیمال در بیماران ضایعه‌های نخاع گردنی» طرحی جدید است که برای اولین بار در کشورمان از سوی این محققان انجام شده است.‌ این جراح مغز و اعصاب یزدی تصریح کرد: خوشبختانه بعد از دو هفته حس بیمار از ناحیه گردن به پایین 80 درصد بهبود پیدا کرد. همچنین بعد از گذشت یک ماه کنترل ادرار و مدفوع ‌به میزان 80 درصد برگشت و تنفس وی‌ کاملا بهبود یافت.

وی اظهار کرد: این شیوه درمانی فقط برای بیماران قطع نخاعی گردن، پشت‌ و کمر‌‌که بیش از سه ماه از ترومای آنها نگذشته باشد و دارای هیچ‌گونه حرکت حس و حرکتی نباشند، قابل اجراست.

رویای درمان بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار ‌ یکی دیگر از بیماری‌هایی است که میزان شیوع آن در بین زنان بیش از مردان است. اخیرا محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران ‌ برای درمان این بیماری از همین سلول‌های بنیادی کمک گرفته‌اند و به جنگ این نوع بیماری رفته‌اند.

دکتر غلامرضا پورمند، رئیس مرکز تحقیقات ارولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران ‌در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم، بی‌اختیاری فعالیتی، فوریتی، توام، سرریزشدن، عملکردی و کلی را از جمله انواع این نوع بیماری عنوان کرد و در این خصوص گفت: بی‌اختیاری فعالیتی وقتی که فشار داخل شکم بالا باشد بر اثر فعالیت‌های ورزشی، سرفه و عطسه و بی‌اختیاری فوریتی هم وقتی‌ احساس ناگهانی و غیرقابل کنترل فوریت برای دفع ادرار باشد (مثانه بیش‌فعال) رخ می‌دهد و به نشت ادرار منجر می‌شود. بی‌اختیاری توام نوعی دیگر از این بیماری است که نشت غیرارادی ادرار با احساس فوریت و همچنین همراه با فعالیت فیزیکی، فشار، عطسه و سرفه است.

وی با اشاره به این‌که بی‌اختیاری ادرار در زنان بیش از مردان شایع‌ است، گفت: هم اکنون 30 تا 50 درصد خانم‌های بالغ درگیر بی‌اختیاری ادرار هستند؛ شایع‌ترین نوع بیماری آنان بی‌اختیاری فعالیتی (49 درصد) است. بی‌اختیاری توام (با 29 درصد شیوع) در درجه دوم و بی‌اختیاری فوریتی (با 21 درصد شیوع) در درجه سوم قرار می‌گیرد.

در مردان نیز این بیماری به علت‌های مختلفی از قبیل عفونت‌‌ ادراری، سنگ‌های مثانه، بزرگ‌شدن پروستات، سرطان مثانه و ناراحتی‌های اعصاب ‌روی می‌دهد.

دکتر پورمند افزود: حدود یکصد سال است که برای مداوای این بیماری از درمان‌های دارویی و درمان‌های متعدد جراحی، گذاشتن نوار در زیر مجرای ادرار و تزریق مواد (حجم‌دهنده) استفاده می‌شود، اما متاسفانه این نوع درمان‌ها فقط در برخی از افراد نتایج رضایت‌بخشی داشته است. این درمان‌ها علاوه بر بستری‌شدن و بیهوشی، همراه با عوارض زیادی است، در حالی که امروزه می‌توان با استفاده از سلول‌های بنیادی و بدون بستری‌شدن و بی‌هوشی این بیماری را درمان کرد.

رئیس مرکز تحقیقات ارولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نحوه درمان‌ بیان کرد: سلول‌های بنیادی، سلول‌هایی است که از بند ناف، مغز استخوان، بافت‌های چربی و... قابل جداسازی است، اما تعداد این سلول‌ها بسیار کم است، بنابراین می‌توان این سلول‌ها را پس از خارج‌شدن بافت از بدن جدا کرد و در محیط‌های کشت آن را تکثیر داد؛ خوشبختانه با توجه به وسایل و امکانات جدید می‌توان خلوص و نوع سلول‌ها را مرتبا کنترل کرد. پس از گذشت حدود چهار هفته می‌توان تعداد قابل قبولی از این سلول‌ها را به وسیله دستگاهی به نام سیستوسکپ، زیر مخاط تزریق و درمان را آغاز کرد.

وی تاکید کرد: هم‌اکنون فقط بیمارانی که دچار بی‌اختیاری فعالیتی هستند یعنی هنگام سرفه، عطسه و برداشتن جسم سنگین و... دچار این عارضه می‌شوند، می‌توانند از این نوع درمان بهره بگیرند، ولی امیدواریم در آینده نزدیک برای درمان برخی دیگر از بی‌اختیاری‌های ادرار نیز از این روش استفاده کنیم.