پای در دامن اندوه کشیدم

نام فریدون مشیری بیش از هر چیز با شعر کوچه و شعرهای بهاری او مثل نرم نرمک می‌رسد اینک بهار و... در ذهن‌ها ثبت شده و جزو معدود چهره‌های ادبی است که آثارش هم در میان توده مردم و هم نخبگان جامعه طرفدار دارد.

زبان ساده

فریدون مشیری کلمات را روان در کنار هم می‌آورد،؛ آن‌قدر روان که شعرهایش هم برای کتاب‌های مدرسه مناسب است و هم برای نوجوانانی که در دوره‌ای به عاشقانه‌های آرام دل می‌بندند و هم برای بزرگ‌ترهایی که متناسب با احوال خود، زندگی را هر روز متفاوت از دیروز تجربه می‌کنند.

جواد محقق ـ نویسنده و شاعر ـ معتقد است، دلایل زیادی برای مقبولیت و گسترش شعرهای مشیری وجود دارد که از همه مهم‌تر زبان ساده اوست. او در این باره می‌گوید: «زبان ایشان زبان ساده و همه‌فهمی بوده است که نه فضای سنگین و ثقیل دارد و نه دچار بازی‌های زبانی می‌شود. زبان او، زبان ساده‌ای است که درگیر زبان شاعران یا متشاعران امروزی نمی‌شود. به همین دلیل مخاطب عام و خاص از اشعار او استقبال می‌کند.»

شاید بتوان گفت، مشیری برای کاربرد زبان ساده، از بزرگان ادبیات فارسی بهره گرفته و البته در این راه خوب توانسته خود را نشان دهد. عباس سجادی ـ شاعر و ترانه‌سراـ معتقد است استاد مشیری در شعرسرایی خود قائل به سهل و ممتنع بود و همین ویژگی است که شعر او را با اقبال عمومی مواجه کرده است. سهل و ممتنع بودن ویژگی آثار دیگر بزرگانی است که شعرهایشان قرن هاست در زبان مردم جاری است. سجادی درباره علت پسندیده شدن شعر مشیری در میان عوام و خواص می‌گوید: «این شاعر بزرگ، علاوه بر شناخت ادبیات سنتی، با ظرفیت‌های موجود در شعر نو نیز آشنا بود و می‌توانست شناخت خود را در شعرهایش نیز پیاده کند.»

موضوعاتی برای همگان

همیشه زبان نیست که موجب موفقیت و اقبال یک شاعر می‌شود بلکه محتوا و اندیشه‌ای که آن شعر بیان می‌کند نیز در نوع خود اهمیت زیادی دارد. مشیری از موضوعات فراوانی سخن می‌گوید، موضوعاتی که به فراخور نیاز افراد مختلف می‌تواند در برهه‌های مختلفی از زندگی کارآمد باشد.

سجادی معتقد است، نزدیکی شاعران به خواسته‌های اجتماعی و دریافت سفارش شعر از جامعه و نیازهای مردم، عامل ماندگاری اشعار می‌شود. او درباره موضوعات به کار رفته در شعر مشیری می‌گوید: «حتی شعرهای عاشقانه مشیری، عاشقانه‌های دردمندانه اجتماعی هستند. او از درد مشترکی صحبت می‌کند که عموم مردم را به سوی خود جلب می‌کند. در کنار این عاشقانه‌ها باید به اشعار اجتماعی او نیز اشاره کنیم. مشیری عشق و اجتماع را در شعرهای خود جمع کرده و اگر امروز می‌بینیم عاشقانه‌هایش بیش از شعرهای اجتماعی‌اش شهرت یافته، نه به دلیل ضعف بلکه به دلیل ذائقه شنیداری مخاطبان ایرانی است. مگر جنبه‌های اجتماعی بوستان و گلستان ضعیف‌تر از غزلیات سعدی است؟ خیر. ولی مردم ما غزل را بیشتر می‌پسندند. این نظر را باشهرت شعر کوچه در میان افراد مختلف حتی آنان که اصلا اهل شعر نیستند، می‌توان به اثبات رساند.»

انتخاب موضوع مناسب از ویژگی‌های مهم شعر مشیری است که جواد محقق نیز به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «مشیری روی موضوعاتی دست می‌گذارد که صرفا شخصی نیست. این مساله را چه در اشعار او درباره فرزندش می‌توان یافت و چه در شعری که برای امیرکبیر و چه اشعاری که برای معشوق خود سروده است.»

اهمیت موسیقی

اگر اهل هنرهای شنیداری باشید، حتما شما هم شعرهایی از فریدون مشیری را حتی بدون آن که بدانید از اوست، بارها شنیده‌اید زیرا بسیاری از اشعار او را افراد مختلف و در بازخوانی‌های متعدد خوانده‌اند.

اگر شعری قابل فهم باشد و با هنر دیگری چه به صورت صدا چه به صورت تصویر یا صوت تقویت شود، مخاطبان بیشتری را وارد حوزه شعری شاعر می‌کند. این باور جواد محقق است که از نظر او یکی از دلایل مقبولیت شعرهای مشیری، همراهی طولانی‌مدت ایشان با اهالی موسیقی است. محقق درباره علت به کارگیری شعر او در حوزه موسیقی می‌گوید: «مرحوم مشیری با اهالی موسیقی بسیار نشست و برخاست داشت و در عین حال شیوه شعرگویی او این قابلیت و انعطاف را داشته که در قالب موسیقی در بیاید.»

علاوه بر این نکته، باید اضافه کنیم شعرهای مشیری دارای موسیقی درونی هم بوده و این یکی از ویژگی‌های خاص شعر اوست که باعث می‌شود در ذهن مخاطب خوش بنشیند. سجادی، مدیر موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، شیوه انتخاب وزن مشیری را هم در نوع خود منحصر به فرد می‌داند و می‌گوید: «وزنی که مشیری انتخاب می‌کرد، نئوکلاسیک و نیمایی بوده است. جوانان ما نیز بیشتر سراغ عروض‌ نوین و غیرسنتی می‌روند.»

سجادی همچنین اشاره می‌کند که تعامل مشیری با اهالی موسیقی زمان خودش بسیار خوب بوده و حتی خودش در موسیقی دست داشته است.

آشنایی با موسیقی برای موفقیت شعری عنصری غیرقابل انکار است. در تاریخ ادبیات فارسی هم مصداق این صحبت را حتی از اشعار روان رودکی و آشنایی او با موسیقی و دیگر شاعران می‌توان دریافت.

هر چند موضوع راه یافتن شعر شاعران موفق به عرصه موسیقی، دلیل نمی‌شود تا شاعرانی را که شعرهای قوی داشتند ولی به چنین مقبولیتی در موسیقی نرسیدند، رد کنیم. مساله اینجاست که اشعار فریدون مشیری هم قابلیت مشهور شدن داشته و هم با توجه به راه یافتن آن در موسیقی، از شهرت کافی برخوردار شده است.

حورا نژادصداقت ‌/‌ جام‌جم