گسترش بیابان در برخی استان‌های کشور

مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی حفاظت از عرصه‌های طبیعی استان را از مهم‌ترین وظایف منابع طبیعی استان می‌داند و تاکید می‌کند: خراسان رضوی باوجود برخورداری از اقلیم‌های مختلف به دلیل آن‌که بیش از 70 درصد بیابان را به خود اختصاص داده است، اکوسیستمی فوق‌العاده شکننده دارد.

حسن تقوایی، در گفت‌وگو با مهر می‌افزاید: کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، یکی دیگر از ضعف‌های عرصه‌های طبیعی استان خراسان رضوی است،‌ چرا که براساس طرح ملی شناسایی کانون‌های بحرانی فرسایش بادی کشور،‌ در خراسان رضوی یک میلیون و 651 هزار و 511 هکتار از اراضی واقع در مناطق بیابانی تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد.

وی تصریح می‌کند: علاوه بر این 755هزار و 529 هکتار از اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی استان در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی قرار دارد که معادل 13.6 درصد از مساحت کل بیابان‌های استان و معادل 12 درصد از مساحت کل کانون‌های بحرانی کشور است که در 15 کانون و در 16 شهرستان به نام‌های نیشابور، سبزوار، کاشمر، خلیل‌آباد، بردسکن، بجستان،‌ گناباد، مه ولات،‌ جغتای، ‌داورزن، رشتخوار، خواف، ‌تربت‌جام، تایباد و سرخس و بخش‌های جنوب غربی شهرستان مشهد تعیین شده است.

اعتبارات کافی نیست

تقوایی درباره فعالیت‌های انجام شده در حوزه بیابان‌زایی در استان می‌گوید: تاکنون دو میلیون هکتار از این اراضی شناسایی و نقشه اجرای آن تهیه شده، اما اعتبارات استانی در این زمینه محدود است.‌ به گفته وی از مبلغ هفت میلیارد و 500 میلیون تومان بودجه اختصاص یافته به این سازمان، صرفا یک میلیارد و 200 میلیون تومان آن در بخش بیابان‌زدایی هزینه می‌شود که با این ارقام، سالانه 3000 هکتار بیابان‌زدایی صورت می‌گیرد که کافی نیست.

در همین حال رمضان وندکی، رئیس اداره حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری نیز با بیان این‌که حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی وظیفه همه ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی است، می‌گوید: در 98 درصد عرصه استان اجرای قانون انجام شده است، اما با وجود وحدت نظر همه دستگاه‌های اجرایی، دستگاه قضایی در بسیاری از این موارد، حق را به منابع طبیعی نمی‌دهد و می‌گوید باید سند داشته باشید، درحالی که فقط برای 73 درصد اراضی منابع طبیعی استان سند گرفته شده است.

توقف طرح‌های بیابان‌زدایی در یزد

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد نیز از توقف طرح‌های بیابان‌زدایی در استان به دلیل کمبود اعتبارات خبر می‌دهد.‌ سید ابوالفضل وکیلی با بیان این‌که حدود 98 درصد از مجموع مساحت استان یزد، عرصه منابع طبیعی محسوب می‌‌شود که این میزان معادل هفت میلیون و 300 هزار هکتار از اراضی منابع طبیعی استان است،‌ می‌گوید: از عمده مشکلاتی که اجرای طرح‌های مبارزه با بیابان‌زدایی را کند یا متوقف کرده، کمبود اعتبار است که سال گذشته بسیاری از طرح‌‌های توسعه بیابان‌زدایی به دلیل کمبود منابع مالی و اعتباری کاملا متوقف شد.

وی با بیان این‌که هزینه عملیات بیابان‌زدایی در استان سالانه پنج میلیارد تومان است، می‌افزاید: اعتبارات کافی برای اجرای طرح‌ها در اختیار نیست.

این کارشناس مسئول منابع طبیعی استان یزد از شناسایی 13 کانون بحرانی فرسایش بادی در استان خبر می‌دهد و می‌گوید: این میزان 730 هزار هکتار از اراضی بیابانی استان را شامل می‌شود.‌ به گفته وکیلی استان یزد به دلیل قرار داشتن در بین دو کویر بزرگ لوت و مرکزی و بروز مکرر توفان‌های شن، هر ساله خسارات زیادی را متحمل می‌‌شود.

وی با بیان این‌که بیشترین خساراتی که بر اثر وزش توفان‌‌های شن متحمل می‌‌شویم، در حوزه حمل و نقل، بویژه حمل و نقل ریلی، همچنین تاسیسات شهری است،‌ تاکید می‌کند: برای جلوگیری از این خسارات به اعتباراتی برای مبارزه با بیابان‌زایی نیاز است.‌ مدیرکل منابع طبیعی یزد یادآور می‌شود: مساحت عرصه بیابانی استان یزد، دو میلیون و 620 هزار هکتار است که تاکنون در 730 هزار هکتار از اراضی بیابانی استان اقدامات مبارزه با بیابان‌زایی انجام شده است.

وی مساحت کانون‌های فرسایش بادی را بالغ بر یک میلیون و 200 هزار هکتار در استان برشمرده و می‌گوید: این مساحت در تمام شهرستان‌‌های استان پراکنده است و در تمام استان، کانون‌های فرسایش بادی داریم.

کمربند سبز، راهکار جلوگیری از بیابان‌زایی

این مقام مسئول، وجود جنگل‌های دست ‌کاشت و اجرای طرح کمربند سبز را در بیابان‌زدایی موثر می‌داند و می‌افزاید: این طرح هم اکنون در استان در حال اجراست و از چهار هزار و 600 هکتار اراضی در نظر گرفته شده برای اجرای این طرح، تاکنون 110 هکتار توسعه یافته و اجرای یکصد هکتار از آن نیز در دستور کار است.

وکیلی یکی از تاثیرات مثبت اجرای این طرح را جلوگیری از ورود آلاینده‌های ناشی از فرسایش بادی به مناطق مسکونی و شهری برشمرده و عنوان می‌کند: هر هکتار جنگل، توانایی جلوگیری از ورود 68 تن گرد و غبار و ریزگردها را دارد.

وی کمبود اعتبار را عامل کندی پیشرفت طرح کمربندسبز استان عنوان می‌کند و می‌گوید: با اعتباراتی که سال گذشته به این سازمان اختصاص یافته بود، فقط توانستیم جنگل‌‌های موجود و نهال کاری‌‌های صورت گرفته را حفظ کنیم.

مدیرکل منابع طبیعی یزد نهال‌‌کاری در مناطق گردشگری و کوهستانی را یکی دیگر از راهکارهای موثر در جلوگیری از گسترش بیابان‌زایی عنوان می‌کند و می‌گوید: پیش ‌بینی می‌‌کنیم امسال یک هزار هکتار از اراضی استان نهال‌‌کاری شود؛ در حالی که طبق برنامه پنج ساله، هر سال دو هزار هکتار نهال‌کاری باید صورت بگیرد که این رقم در صورت تامین اعتبار امکان‌پذیر است.‌ در همین حال مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم یادآور می‌شود: 478 هزار هکتار از عرصه منابع طبیعی استان قم در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارد و از این بین 176 هزار هکتار، برابر 15.2 درصد از مساحت کل استان را بیابان‌های واقعی تشکیل می‌دهد.

احمد عفتان با بیان این که 98 هزار هکتار از مساحت استان قم را کانون‌های بحران تشکیل می‌دهد، به مهر می‌گوید: در استان قم سه کانون بحران در مناطق حسین‌آباد میش مست، کوه نمک و دشت مسیله وجود دارد.

وی به عوامل انسانی موثر در تشدید پدیده بیابان‌زایی اشاره می‌کند و می‌افزاید: پائین رفتن سفره آب‌های زیرزمینی به علت برداشت بی‌رویه آب از آنها باعث می‌شود گیاهانی که ریشه‌های آنها در عمق قرار دارد، خشک شود. این برداشت‌ها موجب افت آب سفره‌های زیرزمینی می‌شود که شوری آب را به دنبال خواهد داشت و آمدن آب‌های شور به سطح زمین باعث شوری خاک سطح و در نتیجه بیابانی شدن اراضی می‌شود.