دوبله؛ بازیگری بدون تحرک

به نظر شما تکنیک دوبله بیشتر برگرفته از تجاربی است که فرد طی سال‌ها کار کردن به دست می‌آورد یا می‌توان آن را به صورت آکادمیک هم آموخت؟

به عقیده من آموختن این حرفه به شکل تجربی قابل قیاس با نوع تئوریک آن نیست، چرا که وقتی فرد پشت میز دوبله قرار می‌گیرد، فرصت آزمون وخطا را به دست می‌آورد و این امکان در اختیار او قرار می‌گیرد که مسائل را با تمام وجود از نزدیک لمس کند. اگر شما به کارنامه هنری دوبلورهای قدیمی نگاه کنید، متوجه خواهید شد آنها تکنیک‌های این حرفه را به شکل تجربی آموخته‌اند، یعنی ماه‌ها به استودیو می‌رفتند و به کار گویندگان نگاه می‌کردند، بعد نقش‌های کوچک را می‌گفتند و پله‌ها را یکی پس از دیگری طی می‌کردند. در هر حال نمی‌توان صرفا از کلاس‌های فن بیان یا گویندگی و... انتظار داشت فرد را به جایگاه قابل اعتنایی برساند.

برای آن‌که خودتان را به یک نقش برسانید تا چه حد به حس بازیگری متوسل می‌شوید؟

بسیار زیاد. کار ما هم نوعی بازیگری است، ولی از نوع بدون تحرکش؛ چرا که ماباید در حالی که روی صندلی نشسته‌ایم، از جایمان بلند شویم و حس دویدن را منتقل کنیم. خب این موضوع را ما به کمک تکنیک‌هایی که آموخته‌ایم، انجام می‌دهیم. در هرحال اگر بازیگری را از کار یک دوبلور حذف کرد، روح در آن از بین می‌رود و برای مردم جذابیت گذشته را ندارد.

چقدر به لحاظ حسی درگیر کارتان می‌شوید؟

بسیار زیاد. من گاه درگیر نقشی می‌شوم که به جای آن حرف می‌زنم و خودم را در جایگاه او می‌بینم. به طور مثال بارها پیش آمده شخصیتی که به جای آن حرف می‌زنم در موقعیت سختی قرار می‌گیرد. به طور مثال گریه می‌کند و من هم پا به پای او، واقعا گریه می‌کنم. معمولا این نوع حس گرفتن باعث می‌شود کار واقعی‌تر از آب درآید مثلا در سریال بی‌خانمان وقتی به جای پرین مادرش را از دست داد، با همه وجودم گریستم.

شما تجربه گویندگی انیمیشن و فیلم و سریال را دارید. به نظر شما گویندگی در کدام یک از آنها سخت‌تر است؟

بی‌شک انیمیشن، چرا که مسئولیت دوبلور در این کارها به مراتب بیشتر از سایر کارهاست. او باید تمام تلاشش را به کار گیرد تا همه دیالوگ‌ها را درست ادا کند. بچه‌ها معمولا از شخصیت‌های انیمیشن الگو می‌گیرند و کوچک‌ترین اشتباهی ممکن است تاثیر زیادی بر خلق و خوی کودک بگذارد. بی‌خانمان اولین تجربه جدی کاری من بود. به همین علت صدایم در آن مقطع پختگی امروز را نداشت؛ اما با وجود جوانی و کم‌تجربگی، تمام تلاشم را به کار بستم تا کاری را که به من محول شده به نحو احسن انجام دهم؛ اما در مورد سریال فوتبالیست‌ها قضیه تا حدی متفاوت بود. وقتی مرحوم خسرو شایگان درباره گویندگی این نقش با من صحبت کردند، گفتم من را از این کار معاف کنید، چرا که صدای من نه تنها پسرانه نیست، بلکه بسیار هم دخترانه است، اما مرحوم شایگان اصرار عجیبی به این موضوع داشتند و حتی گفتند اگر دوبله سوباسا را قبول نکنم، کلا فوتبالیست‌ها را کار نمی‌کند! این حرف ایشان باعث شد من موضوع را بار دیگر مورد آنالیز قرار دهم و به نوعی سبک و سنگین کنم و در نهایت این خطر را پذیرفتم و به جای آن کاراکتر صحبت کردم و خوب پاسخ گرفتم و دوبله این کاراکتر با اقبال مواجه شد.

بی‌شک خطر اول را مرحوم شایگان پذیرفت که با اصرار این نقش را به شما سپرد. به نظرتان علت این تصمیم چه بود ؟

فکر می‌کنم بخش زیادی از این قضیه به خاطر چهره معصوم سوباسا بود که صدای یک خانم روی آن بخوبی می‌نشست و شاید اگر یک مرد به جای او حرف می‌زد، کار تا این حد باورپذیر از آب در نمی‌آمد.

شما بتازگی دوبله سریال «پرستاران» را به پایان بردید. فکر می‌کنم این سریال در نوع خودش به لحاظ کار دوبله رکورددار بود.

این اولین سریال طولانی‌ای بود که من در آن گویندگی کردم. دوبله سریال‌های طولانی بشدت گوینده را درگیر می‌کند و شما باید بسیاری از برنامه‌ریزی‌های زندگیتان را بر آن اساس انجام دهید. این سریال با وجود تعدد کاراکتر و کمبود وقت برای رسیدن به پخش، به دلیل تیم حرفه‌ای که در آن مشغول به کار بود، توانست در دوبله بسیار موفق عمل کند. ابتدا من نقش کیت، یکی از پرستاران را در این سریال می‌گفتم که بعد از مدتی کیت از سریال رفت و به جای آن کلر آمد که به جای او هم من صحبت کردم. کلر تا اواخر داستان حضور داشت و تقریبا یکی از نقش‌های اصلی داستان بود. به هر حال خوشحالم که این سریال تا این حد میان مخاطبان به محبوبیت رسید.

برخی دوبلورها از نبود امنیت شغلی در حرفه دوبله بسیار گله‌مند هستند و معتقدند نداشتن پشتوانه و حس امنیت در این حرفه، باعث بروز استرس و دل‌نگرانی در آنها می‌شود. شما هم این عقیده را دارید؟

این موضوع صرفا به من یا تعدادی خاص از همکارانم مربوط نمی‌شود، بلکه مشکلی است که دوبله از بدو پیدایش با آن مواجه بوده است، چرا که در کار ما استخدام یا قرارداد وجود ندارد و همه افراد به شکل پروژه‌ای فعالیت می‌کنند. آن هم در شرایطی که دستمزدهای بسیار کمی دریافت می‌کنند و اکثر این دوستان هم در تامین آتیه خودشان دچار مشکل می‌شوند، چون می‌دانند اگر یک ماه سر کار نروند دستمزدی نخواهند داشت. البته این هم در شرایطی مطرح می‌شود که کاری برای انجام دادن وجود داشته باشد. متاسفانه گاه پیش می‌آید دوبلورهای پیشکسوت و صاحب صدای ما مدت‌ها خانه‌نشین می‌شوند و کاری برای انجام دادن ندارند.

علت این خانه‌نشینی و بیکاری چیست؟ دوبله صرفا در دست افراد خاصی است یا کار چندانی برای دوبله وجود ندارد؟

متاسفانه کار چندانی وجود ندارد. همچنین شرایط باعث شده بودجه‌ها تا حدی کاهش پیدا کند و کار چندانی برای نمایش خریداری نشود، هر چند برخی فیلم و سریال‌ها از قبل خریداری شده، اما دوبله و پخش آنها نیازمند هزینه است و خب مجموعه این عوامل باعث می‌شود مانند سال‌های گذشته کار زیادی برای دوبله وجود نداشته باشد. به نظرم در شرایط کاری اینچنینی باید دستمزدهای آنچنانی به این افراد پرداخت شود تا اگر امنیت شغلی ندارند، حداقل به شکل مقطعی از درآمد خوبی برخوردار باشند تا به کمک آن بتوانند بخشی از آینده خود را تامین کنند.

الهام حسینی