تخلفات عمومی در آمبولانس‌های خصوصی

پیش از آن که توضیح‌مان را درباره تخلفات برخی آمبولانس‌های خصوصی بخوانید به این دو مکالمه تلفنی دقت کنید:

مکالمه تلفنی اول

جام‌جم: مشکل من این است که می‌خواهم یک جسد را از نوشهر به تهران بیاورم، می‌دانم که این خواسته در حوزه کاری شما نیست، اما اگر بتوانید کمک کنید هر هزینه‌ای لازم باشد، می‌پردازم.

آمبولانس خصوصی...: می‌توانیم بیاوریمش. هزینه‌اش 500 هزار تومان است. نمی‌توانیم بهشت‌زهرا تحویلش بدهیم. باید بیاوریمش خانه‌‌تان.

جام‌جم: راستش نمی‌خواهم به خانه بیاورمش. راه دیگری نیست؟

آمبولانس خصوصی...: می‌توانیم ببریمش یک بیمارستان خصوصی خودی. یک شب ماندنش در سردخانه می‌شود 20 ـ30 هزار تومان. 100 هزار تومان هم سهم بیمارستان است.

جام‌جم: راستش ما گواهی پزشک هم نداریم.... می‌توانید در این زمینه هم....

آمبولانس خصوصی...: آن هم مشکلی نیست. پزشک آشنایی که گواهی فوت بدهد هم سراغ داریم فقط باید 400 هزار تومان سهمش را بدهید. سر جمع می‌شود حدود یک میلیون تومان.... کی خدمت برسیم؟

مکالمه تلفنی دوم

جام‌جم: آقا من می‌خواستم بیمارم را از نوشهر بیاورم تهران. یک خانم هشتادودو ساله است با شکستگی استخوان لگن، مشکل قلبی هم دارد. هزینه‌اش چقدر می‌شود؟

آمبولانس خصوصی...: اگر آمبولانس معمولی می‌خواهی حدود 700 هزار تومان می‌شود، اما با این اوصاف که می‌گویی احتمالا آمبولانس «آی‌سی‌یو کار» لازمت می‌شود با پزشک و پرستار که هزینه‌اش یک میلیون و 200 هزار تومان است.

جام‌جم: وقتی تهران آوردمش هم می‌خواهم بین مراکز درمانی جابه‌جایش کنم. تعرفه جابه‌جایی داخل شهر چقدر است؟

آمبولانس خصوصی...: از هر بیمارستان به بیمارستان دیگر 80 هزار تومان. اصلا شما مگر جراح استخوان نمی‌خواهی؟ ما خودمان دکتر و بیمارستان خوب می‌شناسیم. فقط دکتر... بیمارستان.... کارش درست است. پیش دکتر دیگری نبر! ما خودمان می‌بریمش.

جام‌جم: اگر در خانه خدمات بالینی خواستیم هم می‌توانید کمکمان کنید؟

آمبولانس خصوصی....: با توجه به محدوده‌تان، هر زمان که تماس بگیرید خودمان را می‌رسانیم.

جسد می‌بریم.... آب حوض می‌کشیم....

فقط این دو مکالمه تلفنی ملاک ما برای سنجش میزان تخلفات آمبولانس‌های خصوصی نیست.

ما چند مکالمه تلفنی دیگر، نیز با برخی مراکز داشتیم. البته همه این مراکز متخلف نبودند اما شمار خلافکارها هم کم نبود. آیا می‌دانید کدام بخش از درخواست‌های ما یا وعده‌های این مراکز خلاف قانون بود؟

بر اساس ماده سه آیین‌نامه مراکز خدمات آمبولانس خصوصی حمل جسد برای آمبولانس‌های خصوصی اکیدا ممنوع است تا چه رسد به پرونده‌سازی برای مرگ یک جسد، سازش با بیمارستانی خصوصی برای صدور گواهی فوت و تاکید بر این نکته که در آن بیمارستان فوت کرده است.

تعرفه مصوب آمبولانس‌های خصوصی برای حمل بیمار بسیار کمتر از میزانی است که یکی از این مراکز اعلام کرد و البته بیشتر آنها نیز چنین رقمی را پیشنهاد می‌کنند.

مراکز آمبولانس خصوصی اجازه ارائه خدمات بالینی در منزل را ندارند و در آن بخش از مکالمه‌مان که جوابگوی تلفن اصرار داشت ما را به پزشکی خاص در بیمارستانی خاص معرفی کند، در واقع سعی در بیماردزدی داشت یعنی او پیشتر با متخصص و بیمارستانی مشخص، تبانی کرده است تا بیمارانش را به سمت آنها هدایت کند و در عوض پورسانتی هم بگیرد.

می‌پرسید اگر همه این فعالیت‌ها برای آمبولانس‌های خصوصی منموع است پس وظیفه واقعی این مراکز چیست؟

براساس آیین‌نامه تاسیس مراکز خدمات آمبولانس خصوصی، تنها وظیفه آمبولانس‌های این مراکز حمل بیماران غیراورژانسی میان مراکز درمانی است و هرگونه فعالیتی جز این برای آنها تخلف محسوب می‌شود و با این حال شماری از این مراکز، خطر شناسایی شدن از سوی وزارت بهداشت را به جان خریده‌اند و ظاهرا هر کاری که از دستشان بر بیاید برای کسب درآمد بیشتر انجام می‌دهند.

البته این نکته را باید در نظر گرفت که منظور ما تمام مراکز خدمات آمبولانس خصوصی نیست و برخی از این مراکز با وجود مشکلات اقتصادی حاضر نیستند دست به تخلف بزنند.

خصوصی می‌خواهید یا دولتی؟

بر اساس گزارشی که غلامرضا معصومی، رئیس مرکز حوادث و فوریت‌های پزشکی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم ارائه می‌دهد هم‌اکنون در تهران 39 مرکز آمبولانس خصوصی با 177 آمبولانس و در بقیه کشور 42 مرکز با 138 آمبولانس وجود دارد، اما شمار آمبولانس‌های دولتی متعلق به وزارت بهداشت از مرز 6000 دستگاه می‌گذرد.

البته برخی دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگر از قبیل تامین اجتماعی، برخی مناطق شهرداری و وزارتخانه‌هایی مانند وزارت نفت و نیرو نیز آمبولانس‌های ویژه خود را دارند.

متوسط زمان رسیدن آمبولانس در شهرهای کوچک زیر هشت دقیقه، در شهرهای بزرگ بجز پایتخت زیر 10 دقیقه اما در تهران حدود 12 دقیقه است و در جاده‌ها کمتر از 14 دقیقه تخمین زده می‌شود، اما از آنجا که آمبولانس‌های خصوصی قرار نیست عملیات اورژانسی داشته باشند، متوسطی برای زمان رسیدن آنها تعیین نشده است.

راه دسترسی به آمبولانس اورژانس، گرفتن شماره 115 است اما اگر بیماری غیراورژانسی داشته باشید و بخواهید او را بین مراکز درمانی جا‌به‌جا کنید، می‌توانید با 118 تماس بگیرید تا شماره تلفن نزدیک‌ترین مرکز آمبولانس خصوصی را در اختیارتان بگذارد و در غیر این صورت می‌توانید از بخش نیازمندی‌های روزنامه‌ها نیز آگهی‌های مربوط به این مراکز را پیدا کنید.

همچنین باید توجه داشته باشید که بیمارستان‌های دولتی بیماران آمبولانس‌های خصوصی را نمی‌پذیرند و آمبولانس‌های خصوصی فقط اجازه دارند بیمارتان را به بیمارستان‌های خصوصی انتقال بدهند.

بررسی‌های جام‌جم حاکی از آن است که آمبولانس‌های خصوصی و اورژانس فرق چندانی از نظر نوع تجهیزات با یکدیگر ندارند و حتی با وجود آن که دخالت در امور بیماران اورژانسی در دستور کار مراکز آمبولانس‌های خصوصی نیست، برخی از آمبولانس‌های این مراکز مجهز به تجهیزات اتاق آی‌سی‌یو است که به آنها اصطلاحا «آی‌سی‌یو کار» گفته می‌شود.

جسد از بیمار گران‌تر است

همایون صدقی‌فر، مدیرامور اداری یکی از مراکز بزرگ خدمات آمبولانس خصوصی در کشور، مساله تخلفات آمبولانس‌ها را تائید می‌کند و توضیح می‌دهد که گرچه قانون‌شکنی توجیه‌پذیر نیست، اما علت اصلی این تخلفات مشکلات مالی برخی مراکز خصوصی است. به عبارت دیگر حیطه فعالیت این مراکز در آیین‌نامه آنها که مصوب سال 1365 است بسیار محدود تعریف شده و به همین علت کفاف مخارج اداره این مراکز را نمی‌دهد.

مساله دیگری که مراکز خدمات آمبولانس خصوصی را با مشکل مواجه کرده، این است که تعرفه آنها از چهار سال پیش تاکنون هیچ تغییری نکرده است و با توجه به این که در مراکز خصوصی از نیروهای متخصص استفاده می‌شود برخی از آنها چنان با مشکلات مالی درگیر هستند که حتی در تامین حقوق این نیروها هم نیز مشکل دارند و به همین دلیل مرتکب تخلف می‌شوند.

صدقی‌فر همچنین توضیح می‌دهد که یکی از علت‌های دخالت آمبولانس‌های خصوصی در امور بیماران اورژانسی درخواست‌های مردم برای حاضر شدن آنها بر بالین این نوع بیماران است چون برخی گمان می‌کنند بخش خصوصی بهتر از بخش دولتی به امور بیمار اورژانسی‌شان رسیدگی می‌کند.

البته به نظر می‌رسد اصلی‌ترین مشکل آمبولانس‌های خصوصی همان تنگناهای مالی است که به علت نقص در آیین‌نامه تاسیس مراکز خدمات آمبولانس خصوصی بوجود آمده است و بنابراین اگر این آیین‌نامه، تغییر کند و حوزه فعالیت این مراکز، گسترده‌تر شود شاید آمار تخلفات آنها نیز کاهش پیدا کند.

پای لنگ نظارت

رئیس مرکز حوادث و فوریت‌های پزشکی وزارت بهداشت گرچه شرح می‌دهد که حمایت وزارت بهداشتی‌ها از آمبولانس‌های خصوصی در راستای کاهش تصدی‌گری دولت و توانمندسازی بخش خصوصی است، اما اعتقاد دارد فعالیت این مراکز باید دقیقا در چارچوب قانون باشد و در غیر این صورت باید با آنها برخورد شود. او علت تخلفات کنونی را نبود نظارت قوی و مستمر بر مراکز خصوصی می‌داند و حاضر نیست درباره این که آیا مشکلات مالی نیز در گرایش این مراکز به قانون‌شکنی نقش داشته است یا نه، توضیحی بدهد.

به گفته معصومی قوانینی که راه نهادهای نظارتی را برای بررسی عملکرد مراکز خدمات آمبولانس خصوصی هموار می‌کند مربوط به حدود چهار دهه پیش است و گرچه لایحه‌ای برای اصلاح قوانین موسسات فعال در حوزه پزشکی و پیراپزشکی از دو سال پیش تنظیم شده و به مجلس فرستاده شده، اما هنوز به سرانجام نرسیده است و به همین خاطر حتی مرکز حوادث و فوریت‌های پزشکی وزارت بهداشت نیز نمی‌تواند نظارت کاملی بر این مراکز داشته باشد و میزان پایبندی‌شان را به قانون بررسی کند.

رئیس مرکز حوادث و فوریت‌های پزشکی وزارت بهداشت پاسخ بسیاری از پرسش‌های جام‌جم را نمی‌دهد، برای نمونه حاضر نیست درباره مشکلات مالی آمبولانس‌های خصوصی توضیحی بدهد یا بگوید بخش‌های اصلاحی لایحه‌ای که از آن حرف می‌زند چیست یا شرح بدهد که آیا وزارت بهداشت فکری به حال گسترده‌تر شدن حیطه فعالیت‌های مراکز خدمات آمبولانس خصوصی و رفع مشکلات مالی آنها نیز کرده است؟

به هر حال، حتی اگر معصومی نخواهد پاسخ هیچ یک از این پرسش‌ها را بدهد، شرایط کنونی نشان می‌دهد که صرفا با قوی‌تر کردن قوانین نظارتی نمی‌شود برخی مراکز خدمات آمبولانس خصوصی را مجبور به تبعیت از قانون کرد.

به عبارتی دیگر حتی اگر با تصویب لایحه‌ای که این مسئول از آن حرف می‌زند، نظارت جدی‌تر شود و مراکز قانون‌شکن، شناسایی و تعطیل شوند، متخلف‌هایی دیگر بلافاصله جای آنها را می‌گیرند مگر آن که، ساماندهی مراکز خدمات آمبولانس خصوصی، همراه با تغییر تعرفه‌ها و گسترده‌تر شدن حیطه فعالیت‌های آنها باشد تا دخل و خرج این مراکز با هم جور شود و آنها بهانه‌ای برای تخلف نداشته باشند.

مریم یوشی‌زاده - گروه جامعه