زندگی با طعم سیانور

مسئله آلودگی محیط کار در کارخانه تولید طلای «زره شوران» سالهاست روح و روان کارگران این کارخانه را آزار می دهد و آنها از ترس از دست دادن شغل خود مجبورند آلودگی ها را به جان بخرند و دم نزنند چرا که آلوده شدن به مواد سمی را به بیکاری و بی پولی ترجیح می دهند.

خط تولید این کارخانه در فضایی نامناسب داخل یک کانکس روی مخزن اکسیداسیون و در احاطه بخارات جیوه و سیانور است که منشا آلودگی محیط کار به شمار می رود.

تماس مستقیم کارگران با سیانور

یکی از کارگران فنی خط تولیدسایت پایلوت تولید طلای «زره شوران» تکاب که سابقه پنج سال کار در بخش های مختلف این کارخانه را دارد با اشاره به تماس مستقیم و غیرایمن کارگران بامواد سمی از جمله سیانور، گفت: در محیط کارخانه، سیانور بصورت غیر اصولی و روباز نگهداری شده و توسط لودرها بر روی خاک محوطه ریخته می شود و در برخی مواقع با بیل به خط تولید تزریق می شود.

وی افزود: ماده سمی سیانور که برای جداسازی طلا از خاک معدن مورد استفاده قرار می گیرد به راحتی در محیط کارخانه پراکنده بوده و نظارت کافی بر نحوه نگهداری خام این ماده قبل از استفاده اعمال نمی شود و اثرات سیانور از جمله سوزش دستها تا چند هفته پس از تماس با آن نیز احساس می شود.

این کارگر با اشاره به دفع غیر اصولی و عجولانه پساب سیانور پس از فرایند تولید طلا در این کارخانه، اظهارداشت: پسماند مواد سمی وارد حوضچه باطله کارخانه می شود و هنگامی که این حوضچه ها پر می شود مسوولان خط تولید از کارگران می خواهند پساب آلوده صنعتی را بصورت مستقیم وارد آب رودخانه های جاری منطقه کنند. البته با افزودن «کلر» از غلظت سیانور در ظاهر کم شود.

سطح پایین استاندارد های ایمنی

کارگر دیگری نیز با بیان اینکه مصرف سیانور و دفع پسماند های آلاینده در کارخانه طلای «زره شوران» هیچگاه صورت اصولی و فنی نداشته است، تاکید کرد: اگر به درخواست های مسوولان کارخانه مبنی بر دفع مستقیم پساب صنعتی از طریق تزریق به آبهای رودخانه ها عمل نمی کردیم با بهانه های مختلف و تهمت های واهی از جمله کم کاری، دزدی از کارخانه و مصرف مواد مخدر به سرعت از کار اخراج می شدیم و این مسئله تاکنون برای چند نفر از کارگران این سایت اتفاق افتاده است.

وی افزود: تمامی پرسنل سایت پایلوت زره شوران از خط تولید گر فته تا بخش های خدماتی آن با سیانور و بخارات مواد سمی سر و کار دارند و کارگران هنگام تمیز کردن مخازن طلا و محوطه سایت بصورت مستقیم با بخارات جیوه و سم سیانور تماس دارند در حالی که لباس کار و ماسک مورد استفاده کارگران ایمن و مناسب کار در چنین محیط خطرناکی نیست.

نکته دیگری که کارگران شاغل در کارخانه تولید طلای زره شوران تکاب به آن اشاره کردند آن است که مسوولان این کارخانه از تحویل مدارک و پرونده های پزشکی و بهداشتی کارگران کارخانه به خودشان خودداری می کنند.

در این مورد دو نفر از کارگرانی که به گفته خودشان از ناراحتی اعصاب، بی خوابی، بی حسی اندام های حرکتی و درد معده و اختلالات گوارشی به شدت رنج می برند، توضیح می دهند: تا قبل از اشتغال در این کارخانه دچار اینگونه بیماری ها نبودیم و پزشکان معتمد کارخانه نیز اطلاعات دقیقی از وضعیت پزشکی ما ارائه نمی دهند.

قراردادهای یک طرفه و نامطمئن کارگران

مشکل بعدی کارگران کارخانه طلای زره شوران تکاب «قراردادهای موقت یک طرفه و یک ماهه و پرداخت با تاخیر حقوق» است.

یکی از این کارگران گفت: قراردادهای کارگران این کارخانه کاملا یک طرفه و در مدت زمان یک یا دو ماهه بوده که پس از انجام کار ماهانه ذکر شده در مدت قرارداد توسط مسوولان کارخانه به امضای کارگران می رسید و کارگران باید بدون اینکه موافقت یا مخالفتی با مفاد این قراردادها داشته باشد آنها را امضا کنند و پیش از کار، قراردادی امضا نمی شود.

وی افزود: مفاد این قراردادها کاملا یک طرفه و به نفع کارفرما (شرکت پیشتازان فناوری طلا) بوده و در آنها ذکر شده مسوولیت حفاظت فردی کارگران در برابر مواد سمی و خطرناک از جمله سیانور، آرسنیک وغیره بر عهده کارگران است.

این کارگر اضافه کرد: حقوق کارگران نیز با تاخیرهای فراوان پس از شش ماه پرداخت می شد و به دلیل اینکه قراردادهای کارگران با کارفرما کاملا یک طرفه و به نفع شرکت است، کارگران امکان پیگیری حقوق و مطالبات خود را ندارند.

لزوم استفاده از دستگاه بازیافت و سیانورزدایی

یک کارشناس ارشد آلودگی های زیست محیطی در خصوص استانداردهای لازم برای کارخانه طلای «زره شوران» اظهارداشت: این کارخانه از نظر احداث سد باطله و نصب و بکارگیری دستگاه های تهویه و بازیافت در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.

وی با بیان اینکه احداث سد باطله برای کنترل فاظلاب خروجی برای چنین کارخانه هایی لازم و ضروری است، افزود: مکانیزم ذخیره و تولید خمیر موسوم به دستگاه «پی.پی.اس.ام» که فرآیند بازیافت و سیانور زدایی را انجام می دهد در این کارخانه نصب نشده و همین مسئله موجب گسترش آلودگی شده است.

منصور رضایی تصریح کرد: در صورت نصب چنین سیستمی و فعالیت مداوم و مرتب آن هیچ گونه خطرجدی متوجه منطقه نخواهد شد ولی اکثرا این سیستم یا نصب نمی شود یا در ساعاتی از روز و ماه های محدودی از سال آن را به کارگیری می کنند.

این کارشناس ارشد آلودگی های زیست محیطی افزود: برای جلوگیری از نشت سیانور و تماس با آن لازم است این کارخانه اقدام به ایزولاسیون کف و دیواره های سد از لایه های خاک رس کند.

تذکرات پیاپی به مدیران کارخانه زره شوران

رییس شبکه بهداشت و درمان تکاب نیز از بازرسی مداوم محیط کار در کارخانه طلای زره شوران تکاب خبر داد و افزود: کارشناسان این مرکز هر ماه در دو نوبت از این سایت بازدید می کنند و نواقص موجود در بخش بهداشت محیط کار بصورت شفاهی و کتبی به مسوولان کارخانه اعلام شده که در موادی که تذکرات رعایت نشده به پلمب کارخانه منجر شده است.

وی اضافه کرد: در خصوص نواقص بهداشت محیط کار متاسفانه اقدامات اساسی و پایه ای در این سایت انجام نمی گیرد و رفع نواقص ایمنی و بهداشتی از جمله «حل مقطعی نشتی فاضلاب داخل کارخانه» بصورت سطحی بوده که دوام چندانی نداشته است.

علی سعیدی یادآور شد: سیستم های تهویه این کارخانه وضعیت رضایت بخشی ندارند و در این مورد چندین بار مسئولان شرکت تولید کننده طلا به دادگاه معرفی شده وبه دستگاه های اجرایی ذیربط در تکاب نیز اطلاع داده شده است.

وی افزود: در صورت عدم کارکرد اصولی سیستم های تهویه یا وجود نقص فنی در آنها در زمان تزریق سیانور به مخزن، گاز از دیگ های ذخیره در هوای محوطه  منتشر شده و بدلیل عدم نصب کلینرهای مناسب و حتی تبخیر مواد سمی بخصوص سیانور از سد باطله که کاملا در داخل محوطه کار است خطرتماس کارگران با مواد آلاینده بشدت احساس می شود.

رییس شبکه بهداشت و درمان تکاب در خصوص وجود بیماری های شغلی در میان کارگران کارخانه زره شوران تکاب اظهارداشت: در این مورد تاکنون بیماری شغلی خاص و مزمنی گزارش نشده است اما در معاینات بیولوژیکی برخی کارگران عناصر فلزی نزدیک به خطر مشاهده شده که می تواند در طولانی مدت و عدم حذف عوامل زیان آور محیط کار به بیماری شغلی کارگران دامن بزند.

معاینات پزشکی کارگران اصولی نیست

وی همچنین در رابطه با مشکلات پزشکی وعدم دسترسی کارگران کارخانه طلای زره شوران به پرونده های پزشکی خود، افزود: مطابق ماده 92 قانون کار معاینات کارگران این کارخانه توسط پزشک متخصص طب کار مورد تایید معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان آذربایجان غربی در این شرکت هر ساله انجام شده واما کاملا اصولی نبوده است و پس از معاینات اولیه پزشک طب کار، ارجاع کارگران به پزشک متخصص انجام نشده است.

سعیدی تصریح کرد: تمام پرونده ای پزشکی کارگران در واحد ایمنی و بهداشت کارخانه زره شوران موجود است و کارگران باید از تمام محتویات آن مطلع شوند و کارفرما مکلف است علاوه بر اینکه از این محتویات صیانت نماید بلکه باید جهت هر نوع بهره برداری تصویری از پرونده های پزشکی رادر اختیار کارگران قراردهد.

رییس شبکه بهداشت و درمان تکاب تاکید کرد: مشکلات زیست محیطی و آلودگی های این کارخانه و مواجهه با عوامل زیان آلود شیمیایی بویژه سیانیه سدیم (سیانور) باید بصورت اصولی و کاملا زیربنایی حل شود.

مجموعه سایت پایلوت استحصال طلای زره شوران در سال 1382 در 27 کیلومتری شهرستان تکاب در جنوب استان آذربایجان غربی زیرنظرسازمان گسترش و نوسازی صنایع معدنی ایران احداث شده اما در حال حاضر با حضور شرکت های خصوصی فعالیت می کند. در این سایت روزانه بیش از یک کیلوگرم طلا و بیش از 50 کیلوگرم نقره تولید می شود.

پساب این کارخانه حاوی مقادیر زیادی سیانور و مواد سمی دیگر است که نه تنها در یک سد باطله مجهز و ایمن جمع آوری نمی شود بلکه توسط حوضچه ها و استخرهای کوچک بصورت غیر اصولی و غیراستاندار و با حفاظ نایلونی دفع می گردد. (مهر)