بومی‌سازی مد در جوانان

اگر به عکس‌های قدیمی پدران و مادرانمان، یعنی جوان‌های قدیم نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم آنان نیز در روزگار جوانی خود تابع مد آن روزها بوده‌اند، اما این روزها مدگرایی و تغییرات آن تحت تاثیر یک عامل مهم، یعنی رسانه‌های جدید با شتاب بسیار رو به حرکت است. به همین دلیل است که جوانان امروز دیگر منتظر آدم‌های فرنگ رفته نمی‌مانند تا آنان را در جریان آخرین مدهای روز قرار دهند، بلکه خود با دسترسی به فناوری‌های نوین رسانه‌ای به‌سرعت در جریان تغییرات مد قرار می‌گیرند و تلاش می‌کنند برای رسوا نشدن، همرنگ جماعتی شوند که مرزهای جغرافیایی تحت تاثیر رسانه‌ها، برایشان کمرنگ شده است. مد به عنوان شکلی از شیوه زندگی، محدوده وسیعی از جمعیت جوان را ناگهان در بر می‌گیرد و تنها به لباس و آرایش محدود نمی‌شود، هرچند بیشتر در آرایش و پوشش آنان متجلی می‌شود. یک مد جدید مانند سیلی بزرگ جامعه را فرا می‌گیرد، طیف وسیعی از جوانان را مسخ و پس از مدت کوتاهی تغییر می‌کند.

اما با وجود نقدهایی که درباره مد مطرح می‌شود، هیچ گاه نمی‌توان ادعا کرد مد و مدگرایی یک ناهنجاری اجتماعی است و باید به مقابله با آن پرداخت. آنچه مد را در میان جوانان تبدیل به یک مساله اجتماعی می‌کند، یکی درگیر شدن بیش از اندازه آنان با جنبه‌های گوناگون آن است و دیگر پیاده کردن مدهایی است که با ارزش‌های جامعه در تقابل است. مدگرایی در یک تحلیل روان‌شناختی، نشان‌دهنده نوعی تعلق گروهی، نوجویی، تنوع‌طلبی و گرایش جوانان به امروزی شدن است و یک پدیده طبیعی برای ارضای این نیازها محسوب می‌شود، اما از آنجا که همراه آنچه مد می‌شود، الگوهای رفتاری، هنجاری و ارزش‌های خاصی در بین جوانان و نوجوانان رونق می‌یابد، می‌توان گفت مد فقط به تغییر در شیوه پوشش محدود نمی‌شود و نمایانگر مسلط شدن یک سری ارزش‌ها در یک دوره زمانی خاص در یک جامعه خاص است و به طور خلاصه عاملی برای انتقال هنجار و ارزشی از یک جامعه به جامعه‌ای دیگر به شمار می‌آید.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد از مهم‌ترین دلایل گرایش بیش از اندازه جوانان به مد مورد توجه قرار گرفتن است، اما پذیرش بی‌چون و چرای مد در میان جوانان یک جامعه وقتی اتفاق می‌افتد که آنها امکان پاسخگویی به این نیاز روانی را پیدا نکنند، به عبارت دیگر سرخوردگی‌ها و نداشتن اعتماد به نفس موجب می‌شود تا جوانان در بازی چشم و همچشمی به دنبال بروز خود باشند و برای برد در آن از سرمایه جوانی خود هزینه کنند.

برخی جامعه‌شناسان نیز معتقدند استقبال جوانان یک جامعه از برخی مدهای نامتعارف، گاه به معنای مخالفت جوانان یک نسل با محیط پیرامونشان است. به عبارتی هنگامی که شرایط جامعه به گونه‌ای باشد که جوانان امکان بروز آزادانه دیدگاه خود را پیدا نکنند، تحت تاثیر شرایط اجتماعی و اقتصادی، احتمال کار و فعالیت سازنده آنان محدود می‌شود و به دنبال روش‌های دیگری برای مطرح کردن خویش می‌گردند. همچنین وقتی زمینه‌های ابراز شادی، تفریح و تخلیه هیجانات فراهم نباشد، جوان راه دیگری جز بروز خود در دامن مد نمی‌یابد.

خوشبختانه بیشتر جوانان ایرانی با وجود تاثیرپذیری از مدهای روز دنیا تلاش می‌کنند با بومی کردن آن به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه احترام بگذارند، اما اگر شرایط لازم برای پاسخگویی به نیازهای روانی، اقتصادی و اجتماعی جامعه جوان ایران فراهم شود، همین جوانان خلاق می‌توانند به ابداع مدهایی بپردازند که به انتقال و طرح ارزش‌های جامعه ایرانی در سطح جهانی منجر شود.

فریده عباسی ‌/‌ جام‌جم