اندوهی به رنگ خاکستری

انگار کار دیگری توی این دنیا نداری. کمر درد وادارت می‌کند این پهلو آن پهلو شوی و هنوز بیداری و داری مرده‌ها و زنده‌های نامهربان را می‌شماری. این برنامه هر شب توست.

وقتی هم که می‌خوابی کابوس می‌بینی و روزهم حوصله هیچ کاری نداری. حوصله هیچ‌کسی را هم نداری. فکر می‌کنی روز‌به‌روز داری ضعیف‌تر می‌شوی. وزن کم‌ کرده‌ای و رفت و آمدت با همه دوستان و اقوام را قطع کرده‌ای.

یک نگاه به خودت بینداز. بله تو افسرده شده‌ای.

وقتی مشکلات جسمی سراغتان می‌آید کم‌کم روابط اجتماعی شما کمتر می‌شود. بازنشسته که می‌شوید گاهی احساس بی‌هدفی و بی‌هویتی می‌کنید و محدودیت‌های جسمی‌ برای فعالیت شما را بیشتر آزار می‌دهد.

بسیاری از نسخه‌های دارویی، محرک یا تشدید‌کننده افسردگی‌اند، اما شما همه چیز را به خود و اطرافیان نسبت می‌دهید.

وحشت از مرگ و نگرانی به خاطر مشکلات مالی یا جسمی شما را می‌آزارد و کم‌کم دلتنگی، خستگی، کاهش‌وزن و اشتها، اختلال خواب، احساس بی‌ارزشی و سربار بودن، تصور مداوم مرگ، کاهش یا عدم‌ علاقه به سرگرمی‌ها و تفریحات پیشین، گوشه‌گیری و کناره‌گیری از اجتماع و افسردگی سراغ شما می‌آید.

دنیا دارد خاکستری می‌شود یعنی سالمندی بنا به آمار بدون شک یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی آینده جوامع خواهد بود. در این گروه سنی نیز مشکلات روانشناختی و بخصوص افسردگی از شایع‌ترین مشکلات است.

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت 590 میلیون نفر سالمند بالای 60 سال موجود در سال 2000 به 2‌/‌1 بیلیون نفر در سال 2025 می‌رسد که 70 درصد این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. نگاهی به پیش‌بینی‌های جمعیتی آینده با روند فعلی رشد جمعیت بیان‌کننده این مطلب است که تا سال 1399 جمعیت بالای 60 سال ایران 2‌/‌9 درصد از کل جمعیت خواهد بود، شیوع علایم بالینی بارز افسردگی در میان سالمندان ساکن جامعه 8 تا 15 درصد و در میان سالمندان ساکن آسایشگاه‌ها حدود 30 درصد است. شرایطی مثل افسردگی، دمانس و اضطراب روی تصمیم‌گیری در مورد امکان مدیریت بیماری‌های جسمی ‌در منزل، توانایی مراقبت از خود و انجام امور روزانه مؤثر است و به دلیل فشارهای فیزیکی و روانی روی افراد خانواده ممکن است منجر به سپردن افراد به خانه‌های سالمندان و هزینه‌های سنگین مراقبت در این سرویس‌ها ​‌شود.

لذا پرداختن به مشکلات روانی سالمندان از جمله افسردگی به نظر می‌رسد از ضروریات آتی نظام‌های سلامت باشد.

تحقیقات نشان می‌دهد خانواده و مناسبات موجود در آن به شما کمک می‌کند افسردگی را کنار بزنید.

تحقیقات حاکی از آن است که زندگی در کنار همسر و مشارکت بیشتر در فعالیت‌های اجتماعی با افزایش اعتماد به‌نفس و امنیت خاطر همراه بوده و از میزان افسردگی می‌کاهد. لذا بسترسازی فرهنگی برای تشویق افزایش ازدواج‌های سالمندی بخصوص با توجه به این‌که میزان بیوگی وافسردگی در میان زنان سالمند بیشتر از مردان است، می‌تواند تأثیر به سزایی در پیشگیری از افسردگی داشته باشد.

شاید باور نکنید، اما سواد یکی از عواملی است که می‌تواند جلوی افسردگی شما را بگیرد.

یافته‌های پژوهشی حاکی از آن است که نسبت افسردگی در افراد بی‌سواد نسبت به افراد دارای تحصیلات زیردیپلم یا دیپلم و بالاتر بیشتر بوده است.

از آنجا که سطح تحصیلات پایین در میان سالمندان می‌تواند منجر به عوارضی گردد که از عوامل خطر ابتلا به افسردگی در سالمندان است، وجود چنین ارتباطی در این مطالعه وسایر مطالعات چندان بیراه هم هست. عوارضی مثل فرصت‌های شغلی کمتر برای افراد بی‌سواد و پایین‌تر بودن سطح درآمد که خود می‌تواند منجر به وضعیت سلامت عمومی ‌بدتر شود و امکان مشارکت‌های اجتماعی کمتر که همه می‌تواند منجر به افزایش خطر افسردگی شود. همچنین سطح تحصیلات پایین در بعضی مطالعات با افزایش خطر ابتلا به اختلالات شناختی همراه است.

دکتر رباب صحاف و همکارانش در نتیجه‌گیری تحقیقی که در همین خصوص انجام داده‌اند پیشنهاد می‌کنند برنامه‌ریزی جهت افزایش به کارگیری سالمندان و پرکردن مفید اوقات فراغت، مناسب‌سازی محیط‌های شهری برای افزایش امکان شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگسازی جهت تقویت دیدگاه‌های مثبت موجود به سالمندان و کاهش دیدگاه‌های منفی بخصوص میان نسل جوان و افزایش ارتباط بین نسل‌ها، فرهنگسازی جهت افزایش ازدواج سالمندان و جلوگیری از افزایش سالمندان تنها و آموزش به سالمندان جهت انجام امور شخصی و حفظ استقلال فردی همه می‌تواند در کاهش بار بیماری افسردگی در سالمندان مؤثر باشد.

در این پژوهش توصیه شده است با توجه به ارتباط فاکتورهایی از قبیل پایین بودن میزان تحصیلات و اشتغال با افسردگی، برنامه‌ریزی جهت ارائه آموزش‌های مناسب به این گروه ازجمله سوادآموزی در حد افزایش توان استفاده از امکانات جدید و مدیریت منابع مالی در حد ضرورت و ارائه آموزش‌های شغلی مناسب سالمندان می‌تواند در کاهش میزان افسردگی مفید واقع گردد.

گفتنی است در برنامه‌ریزی‌ها توجه ویژه به گروه‌های در معرض خطر بیشتر مثل زنان و سالمندان پیر حتما باید مد نظر قرار گیرد.

ناگفته نماند از آنجا که سالمندان هنوز براساس آموزه‌های فرهنگی و دینی جایگاه نسبتا مناسبی در خانواده‌ها دارند، استفاده از نیروی بالقوه خانواده‌ها در جهت کاهش عوامل خطر افسردگی در سالمندان و همچنین تشخیص و درمان بموقع این اختلال می‌تواند بسیار مفید بوده و نقش مهمی‌ در کاهش بار نهادهای مراقبتی و حمایتی داشته باشد.

اگر سالمند هستید و حس می‌کنید علائمی ‌که دربالا ذکر شد در شما هم دیده می‌شود از انزوا دوری کنید و بدانید هرچه از نظر فیزیکی و ذهنی و اجتماعی فعال‌تر باشید، مطمئنا احساس بهتری خواهید داشت‌.

از خانه بیرون بیایید و برای خود یک لباس نو بخرید و به آرایشگاه بروید.

ارتباط شما را شاد نگاه می‌دارد. از کسانی که دوستشان دارید دعوت کنید تا به دیدنتان بیایند یا با تلفن با آنها در تماس باشید.

هرچقدر می‌توانید در کارهای خیریه مشارکت کنید یا به دیگران کمک کنید. حتی اگر در حد یک راهنمایی کوچک یا بستن یک کادو باشد.

یکی از چیزهایی را که دوست داشتید بلد باشید، بیاموزید. این کار به شما احساس بهتری خواهد داد.

از طنز و داستان‌ها و نمایش‌های کمدی لذت ببرید. خنده به روحیه شما کمک می‌کند.

در مورد داروهای خود نیز با دکتر مشورت کنید. شاید یکی از آنها عامل افسردگی شما باشد.

ماندانا ملاعلی