آسیاب‌های آبی تفت به موزه تبدیل می‌شود

به گفته بهرام رضایی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد، این استان بنا بر مقتضیات اقلیمی و طبیعی خود، عناصری از معماری ویژه را به نمایش گذاشته که به معماری کویری موسوم است. این عناصر برای هر تازه‌وارد و افراد غیربومی جالب و دیدنی است که یکی از آنها آسیاب‌های آبی است که با ساختار ویژه، بادگیرها، ساباط‌ها و دیگر عناصر معماری فقط می‌توان در استان یزد مشاهده کرد.

وی با اشاره به این که کارکرد آسیاب‌های آبی امروزه از بین رفته است، گفت: آسیاب‌های آبی یزد با استفاده از آب قنات‌ها کار می‌کردند. این در حالی است که امروزه قنات‌ها دیگر آبی ندارند و خشک شده‌اند، لذا آسیاب‌های آبی هم دیگر کاربردی ندارند. از سوی دیگر استفاده از این آسیاب‌ها با پیشرفت علم و تکنولوژی مقرون به صرفه نیست.

رضایی با بیان این که تفت یک باغ شهر و یک شهر نمونه گردشگری است، افزود: فضای این شهر و آسیاب‌های آن تقریبا به صورت همان فضای تاریخی و بکر باقی‌مانده است و ما با استفاده از همین فضا به مرمت و بازسازی این آسیاب‌ها پرداخته‌ایم. وی افزود: فعالیت این آسیاب‌ها تنها در حد راه‌اندازی و نشان دادن کارایی آنها در گذشته و معرفی آنها به عنوان نمادی از دانش مردم این دیار است، چنانچه در میبد نیز یکی از این آسیاب‌ها مرمت شده است و آب مصنوعی از یک قسمت آن وارد و از طرف دیگر خارج می‌شود.

رضایی در عین حال گفت: در صورت وجود یک سرمایه‌گذار، امکان فعالیت این آسیاب‌ها در حد کوچک و محلی به وجود خواهد آمد، به این صورت که گندم توسط آسیاب آبی آرد شود و یک نانوایی محلی هم این آرد را تبدیل به نان کرده و در اختیار مردم و گردشگران قرار دهد. به این ترتیب بر جاذبه این محل افزوده خواهد شد.

یکی از معروف‌ترین این آسیاب‌ها «آسیاب آبی تفت» است که تنها آسیاب باقیمانده از 17 آسیاب دایر روی قنوات ششگانه شهرستان اهرستان است. قدمت این آسیاب را بیش از 200 سال ذکر کرده‌اند. سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تفت با اشاره به بهسازی و مرمت تنها آسیاب آبی فعال شهرستان تفت می‌گوید: مرمت آسیاب آبی تفت با اعتباری بالغ بر 100 میلیون ریال آغاز شده و انتظار می‌رود تا پایان سال به اتمام ‌برسد.

مجاهد کرباسی ، با بیان این که آسیاب آبی تفت تنها آسیاب آبی فعال و متعلق به دوران قاجاریه است، اظهار کرد: مسیر کوچه منتهی به این آسیاب نیز بهسازی خواهد شد. این آسیاب مدتی است که به علت پاره‌ای مشکلات که در زمینه تامین آب آن به‌وجود آمد از فعالیت بازماند ولی در صورت تامین آب آن، آماده فعالیت مجدد خواهد شد. وی اضافه کرد: مقدمات ثبت این آسیاب در فهرست آثار ملی کشور فراهم شده و در دست اقدام است.از دیگر آسیاب‌‌های استان یزد، آسیاب «رستاق» است. این آسیاب در 20 کیلومتری جنوب‌شرقی جاده اصلی رستاق قرار دارد. با توجه به سبک معماری، نوع تزئینات مقرنس صحن اصلی و مصالح به کار رفته در آن، می‌توان گفت این بنا مربوط به قرن هشتم هـ . ق و زمان سید رکن‌الدین قاضی، متوفی در سال 732 هـ . ق است.

آسیاب دوسنگی بیابان «محمدآباد میبد» نیز در عمق 40 متری زمین و در مسیر قنات «قطب‌آباد» احداث شده و هیچ‌گونه مصالح ساختمانی در ساخت آن به کار نرفته است. چاه‌هایی به عمق 40 متر، روشنایی فضای داخل و تهویه هوا را تامین می‌کنند.قدمت این آسیاب بیش از 150 سال است. آسیاب اشکذر نیز در قرن دوازدهم هـ . ق ساخته شد و یکی از بزرگ‌ترین آسیاب‌های ایران به شمار می‌رود. سنگ این آسیاب با آب قنات «همت‌آباد‌» می‌چرخیده که ساعتی 35 «من شاه» یعنی 210 کیلوگرم آرد از زیر سنگ‌های پرقدرت آن به دست می‌آمد. این بنای مخروطی شکل حدود 12 متر ارتفاع دارد و قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد.

امیر ترقی‌نژاد‌ /‌ جام‌جم یزد