در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در سال گذشته، در کل کشور یک هزار و 67 تن انواع مواد مخدر کشف و ضبط شده است که با محاسبه ماده مخدر تریاک روزانه 3 تن مواد مخدر در کشور کشف میشود؛ اما در کل در سال 88 کشفیات مواد مخدر بدون در نظر گرفتن کشفیات ماده مخدر تریاک، نسبت به سال قبل 17 درصد کاهش داشته است. سال 88 در کل کشور، 211 هزار و 500 نفر از توزیعکنندگان و قاچاقچیان توسط نیروی انتظامی، هزار و 422 نفر توسط سازمان زندانها، 611 نفر توسط وزارت اطلاعات، 363 نفر توسط بسیج و 36 نفر نیز توسط سازمان گمرک دستگیر و روانه مراجع قضایی شدهاند و در این میان استانهای تهران، فارس، ایلام، خراسان رضوی، اصفهان و مازندران رتبههای اول را در دستگیری مجرمان داشتهاند.
بر اساس آمار رسمی اعلام شده از سوی نیروی انتظامی بیشترین کشفیات مواد مخدر مربوط به نواحی شرق، حاشیه شرق و استانهای داخلی کشور بوده است. استانهای کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و فارس به ترتیب بالاترین میزان کشفیات مواد را در سال گذشته داشتهاند، همچنین استانهای قزوین، زنجان، گیلان، کهکیلویه و بویراحمد، خراسان شمالی و بوشهر نیز دارای بیشترین رشد کشفیات مواد در سال 88 نسبت به سال 87 بودهاند.
سال 88 در کشف ماده مخدر صنعتی شیشه با رشد 442 درصدی روبهرو بودهایم. سال گذشته 170 کارگاه تولیدی شیشه در کشور معدوم شده است. در استانهای تهران، خراسان رضوی، آذربایجانغربی، فارس، اصفهان و آذربایجانشرقی بیشترین کشفیات شیشه صورت گرفته است و استانهای سمنان، سیستان و بلوچستان، اردبیل، آذربایجانغربی و قزوین نیز بیشترین رشد کشفیات شیشه را در سال 88 نسبت به سال 87 داشتهاند. در سال گذشته کشف کراک نیز 121 درصد رشد داشته است و در این میان استانهای خراسان جنوبی، یزد، کرمان، تهران و هرمزگان بالاترین میزان کشف کراک را داشتهاند.
افزایش قیمت
2 سال پیش یکی از دغدغههای مسوولان مبارزه با مواد مخدر کاهش بیسابقه قیمت این مواد بود، به طوری که عنوان میشد این قیمتها به پایینترین حد ممکن در 10 سال گذشته رسیده است. در سالهای اخیر همزمان با موج افزایش تولید خشخاش در افغانستان قیمت مواد مخدر بشدت کاهش یافته و به پایینتر از 500 هزار تومان در هر کیلو رسید. البته با تمهیدات صورت گرفته این قیمتها به یکباره در سال 1382 بیش از 100درصد افزایش یافته که دلیل آن سیاست هجومی کشور در مبارزه با مواد مخدر بود. در آن زمان ایران امر مبارزه را از داخل خاک افغانستان آغاز کرد که این امر به کاهش توزیع و بالطبع افزایش قیمتها منجر شد. این روند نیز البته تداومی نداشت و پس از این سالها مجدد قیمتها کاهش یافت. قیمت هر کیلو تریاک در سال 1383 به 737 هزار تومان، در سال 1384 به 650هزار و در سال 1385 به 598 هزار تومان رسید. در مجموع نمودار میانگین قیمت سالانه انواع مواد مخدر یک روند نزولی را از سال 1383 به بعد نشان میدهد که به نظر میرسد در سال?1387 به پایینترین حد ممکن رسیده باشد، اما خوشبختانه امسال این موضوع بهتر شده است.
تشدید اقدامات پلیس مرزبانی در مرزها و اجرای طرح انسداد مرزها ضمن جلوگیری از ورود مواد مخدر به کشور موجب افزایش قیمت مواد مخدر شده است.
از سوی دیگر امسال نوعی آفت در مزارع افغانستان شیوع یافته که این امر در ماه گذشته موجب تغییرات قیمتی مواد مخدر در افغانستان شده است و بر این اساس قیمت تریاک خشک و تر در مزارع افغانستان به ترتیب 70 و 94 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است.
قیمت مادههای مخدر هروئین و حشیش نیز به ترتیب 21 و 76 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافتهاند؛ البته در پاکستان قیمت هروئین 4 درصد کاهش یافته ولی قیمت حشیش 162 درصد افزایش داشته است.
روزی برای مبارزه جهانی
کنفرانس بینالمللی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر از تاریخ 17 تا 26 ژوئن 1987 در شهر وین به منظور ابراز عزم سیاسی ملتها در امر مبارزه با پدیده خانمانسوز و شوم مواد مخدر تشکیل شد و در آن سندی به تصویب کشورهای شرکتکننده رسید. این سند خطمشی همهجانبه اقدامات در امر کنترل مواد مخدر را از سوی کشورهای شرکتکننده مشخص و آنان را متعهد نموده است تا اقدامات بینالمللی درخصوص مبارزه با قاچاق مواد مخدر را قاطعانه دنبال کنند. این سند در 4 فصل تنظیم شد که بیش از 35 مورد اقدام عملی را همچون ارزیابی میزان مصرف، پیشگیری از طریق آموزش، نقش رسانهها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ریشهکنی مزارع غیرمجاز خشخاش، نابودی شبکههای عمده قاچاق مواد مخدر، همکاریهای حقوقی کشورها و ... را در خود جای داد. این سند در 26ژوئن مصادف با 5 تیرماه به اتفاق آرا مورد تأیید و تصویب کشورهای شرکتکننده قرار گرفت و سالروز تصویب این سند به نام روز جهانی مبارزه با مواد مخدر اعلام شد.
3 دهه مبارزه با عرضه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 58 دگرگونی اساسی در مبارزه با مواد مخدر رخ داد. طی این دوره، پدیده اعتیاد اعم از قاچاق و مصرف مواد مخدر، جرم و امر خلاف قانون تلقی میشد و سیاستگذاری و برنامهریزی مبارزه با پدیده اعتیاد، عمدتا بر حذف و ریشهکنی آن تاکید داشت. تا سال 1367 مبارزه علیه مواد مخدر چندان منسجم و دارای استراتژی فراگیری نبود. در آن سال ستاد مبارزه با مواد مخدر به فرمان امام راحل تشکیل گردید و با تصویب قوانین آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام شخص رئیسجمهور مسوول رسیدگی به این موضوع شد که دبیرکل ستاد جانشین ایشان است.
در سالهای اخیر همزمان با موج افزایش تولید خشخاش در افغانستان قیمت مواد مخدر بشدت کاهش یافته و به پایینتر از 500هزار تومان در هر کیلو رسید
با تشکیل این ستاد و بر اساس تفکرات موجود در آن زمان عملا 90 درصد امکانات کشور صرف مقابله با بعد عرضه مواد مخدر گردید. علیرغم تلاش بیوقفه کشورمان و صرف هزینههای هنگفت مالی و تقدیم هزاران شهید و جانباز از نیروهای نظامی و انتظامی آمار معتادین و عوارض ناشی از اعتیاد افراد افزایش داشته است. برآوردهای رسمی اولیه و ساده از تعداد معتادین و سوء مصرفکنندگان مواد مخدر رقمی حدود 2میلیون نفر را نشان میدهد (هرچند به طور غیررسمی این رقم 4 میلیون ذکر میشود). با در نظر گرفتن حداقل یک خانواده 5 نفری مرتبط با این افراد به رقمی حدود 10میلیون نفر انسان که در ارتباط نزدیک با معضلات و مشکلات ناشی از آن میباشند دست مییابیم. محبوسان زندانهای کشور در سال 77 معادل16هزار و 775 نفر بوده که قریب به 60درصد آنان مرتبط با مواد مخدر و اعتیاد بودهاند. در 20 سال گذشته قریب یک میلیون و 53 هزار و 836 کیلوگرم انواع مواد مخدر کشف و ضبط گردیده است. در این سالها نزدیک به 3میلیون و 818 هزار و 12نفر قاچاقچی و 699 هزار و 557 نفر معتاد شناسایی و دستگیر شدهاند. قریب 25652 نفر معتاد از سال 62 لغایت 77 در مراکز بازپروری کشور پذیرش شدهاند که این تنها بخشی از آمارهای واقعی نشاندهنده وضعیت بغرنج و نگرانکننده از انسانهای این جامعه است که به ورطه اعتیاد کشیده شدهاند.
در ایران بر اساس تخمینها، سالانه در حدود 30000میلیارد ریال سود ناشی از قاچاق و توزیع مواد مخدر نصیب قاچاقچیان می گردد و در مجموع در حدود 45000 میلیارد ریال در سال ضرر اقتصادی به کشور وارد میگردد.
کاهش تقاضا
بتدریج راهکار مبارزه با مواد مخدر در کشور تغییر کرد. برنامههای پیشگیری از اعتیاد از سال 1373 با مشارکت تمامی دستگاهها و سازمانهای دولتی و غیردولتی مرتبط با اعتیاد طراحی شد. از بارزترین نقاط قوت این برنامه، تنظیم برنامه با تکیه بر منابع انسانی هر منطقه بود. هدف از اجرای برنامههای پیشگیری، کاهش بروز سوء مصرف مواد، افزایش آگاهیهای عمومی از مضرات سوء مصرف مواد و به طور کلی ارتقای سلامت روانی اجتماعی جامعه هدف بود، اما اساس مبارزه در یکی دو سال اخیر بر کاهش تقاضای مواد مخدر و کاهش آسیب در تمامی زمینههای فردی، خانواده و اجتماعی و مقابله حرفهای با عرضه مواد مخدر استوار شده است.
جالب است بدانیم در طرحی که اخیرا نیز توسط 12 کشور اتحادیه اروپا برای مبارزه با مواد مخدر تنظیم شده، اصل «کاهش تقاضا» محور اصلی مبارزه است. در واقع این طرح به وسیله وزارت کشور ایتالیا تهیه شده و از مجموع مباحث 24 صفحهای آن 6 صفحه مستقیما به بحث کاهش تقاضا میپردازد و جالب اینکه در هیچ جای طرح، مطلبی از ارزیابی شیوههای مبارزه با توزیع مواد مخدر و کاهش عرضه، به چشم نمیخورد.
مبارزه، فرهنگ و خانواده
اعتیاد به عنوان یک آسیب و معضل اجتماعی بهداشتی اقتصادی و فرهنگی با پیچیدگیهای خاص خود حاکمیت ملی امنیت و استقلال کشور ما را تحت تاثیر قرار داده است. با توجه به مسائل جنبی آن میتوان ادعا نمود که ارزشهای انسانی و اسلامی و نیز هویت ملی ما در معرض خطر و آسیب این آفت بزرگ قرار گرفته است. توجه به آمارها نشانگر رشد روزافزون معتادین در اجتماع ما دارد. این موضوع که قشر جوان جامعه بیشتر در معرض آسیب و آماج اعتیاد میباشند وظیفه همگان را در موضع تقابل با این مشکل سنگینتر میسازد. مسلما نمیتوان اعتیاد را ریشهکن کرد و فقط میتوان آنرا کنترل نمود. ظاهرا با وجود تمامی تلاشها هنوز ما در این امر موفق نبودهایم. اما وظیفه ما در قبال این معضل خانمانسوز چیست؟ خانوادهها چه وظیفهای بر عهده دارند؟ دستگاههای تعلیم و تربیت چطور؟ آیا مشکل اعتیاد با زدن و بستن و به زندان انداختن یا اعدام کردن قابل حل است؟ با در اختیار نهادن مواد مخدر چطور؟
تجربه نشان داده مشکل اعتیاد با زندان انداختن و اعدام کردن قابل حل نیست. با در اختیار نهادن مواد مخدر نیز به این امر دست نمییابیم. تنها راه ما فرهنگسازی صحیح و ایجاد عزم ملی برای مبارزه جدی با آن است.
خانوادهها نیز رکن اساسی و مهمی در امر پیشگیری از اعتیاد محسوب میشود. گروه زیادی از متخصصان اعتیاد را نشانه بحران خانوادگی یا اجتماعی میدانند. نگرش مثبت یا گرایش به مصرف مواد مخدر در خانواده، از همگسیختگی خانواده، ناسازگاریها و اختلالات خانوادگی، کمبودهای عاطفی، بیسوادی و ناآگاهی والدین نسبت به مسائل اجتماعی، عدم کنترل فرزندان و روشهای نامناسب تربیتی، فقر خانواده از عوامل اصلی اعتیاد به شمار میآیند.
علی اخوان بهبهانی/ جام جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی «جامجم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»: