جنگ تمام‌ عیار

در این حملات تعدادی از افسران ارشد ارتش از جمله فرمانده یکی از پست‌های ویژه جان باختند. تشدید ناآرامی‌ها بویژه در لاهور موجب مختل شدن زندگی مردم و برقراری شرایط ویژه امنیت در این شهر شد.

مالک رحمان، وزیر کشور پاکستان جمعه گذشته در واکنش به افزایش مسلحانه علیه ادارات دولتی و مقرهای نظامی و همچنین بمب‌گذاری‌های انتحاری علیه اهداف غیرنظامی از «آغاز جنگ چریکی شبه‌نظامیان افراطی علیه دولت پاکستان» خبر داد.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد دولت پاکستان پس از صدور فرمان عملیات پاکسازی دره سوات از شبه‌نظامیان طالبان در ماه آوریل که تحت فشار غربی و بخصوص آمریکا انجام شد در عمل در وضعیت جنگی به سر می‌برد.

ارتش پاکستان برای مقابله با موج حملات اخیر شنبه این هفته بالاخره عملیات پاکسازی وزیرستان‌جنوبی از عوامل القاعده و طالبان را آغاز کرد. دولت آمریکا از ماه‌ها قبل اسلام‌آباد را به اعزام نیرو به این ایالت با هدف تحت فشار قرار دادن شبه‌نظامیان طالبان ترغیب کرده بود.

ارتش از اواسط هفته گذشته انتقال ادوات نظامی به وزیرستان‌جنوبی را آغاز کردد و واحدهای پشتیبانی ارتش در حال احداث یا مرمت مسیرهای دسترسی بین جاده‌ای در نقاط کوهستانی هم مرز با افغانستان برای استقرار یگان‌های زرهی و توپخانه‌ای بودند.

همزمان هوانیرو و نیروهای هوایی ارتش به طور وسیع اماکن احتمالی اختفای شبه‌نظامیان طالبان را بمباران کردند تا شرایط ورود نیروهای پیاده به منطقه آماده شود.

حملات هوایی ارتش در منطقه موجب شد هزاران تن از مردم عادی پا به فرار گذاشته و با رها کردن خانه و کاشانه‌شان به مناطق امن بروند. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی خبرگزاری آسوشیتدپرس پس از بالا گرفتن ناآرامی‌های وزیرستان در ماه اوت نزدیک به 200 هزار تن از ساکنان منطقه به ایالت‌های مجاور رفته‌اند.

اگرچه اطلاعات دقیقی در مورد تعداد ساکنان وزیرستان‌جنوبی در دست نیست لیکن منابع دولتی پاکستان جمعیت این ایالت را حدود 500 هزار نفر برآورد کرده‌اند.

محمود شهبار، از تجار محلی چند روز پیش به خبرنگار هفته‌نامه آلمانی اشپیگل گفت: شرایط زندگی در وزیرستان روز به روز سخت‌تر می‌شود و ما انتظار شروع جنگ را می‌کشیم.

او با اشاره به این که روزانه80 کامیون مملو از ساکنان محلی به سمت ایالت‌های مجاور می‌رود، افزوده بود: مخاطرات موجود و کاهش جمعیت به واسطه عزیمت مردم به مناطق اطراف موجب شده کسی رغبت به فعالیت اقتصادی نداشته باشد و این مساله تامین مایحتاج مردم را دشوارتر کرده است.

اکثر پناهجویان وزیرستان‌جنوبی راهی مناطقی چون «دار اسماعیل‌خان» و «تانک» می‌شوند اما به ظاهر دولت هیچ اقدامی برای کمک به اسکان آنها در این مناطق و تامین مایحتاج آنان انجام نداده است. صدها هزار پناهجویی که از 2 ماه پیش وزیرستان را ترک گفته بودند اکنون در اردوگاه‌هایی که فاقد ساده‌ترین امکانات هستند، اسکان یافته‌اند.

از بعد نظامی عملیات در وزیرستان‌جنوبی می‌تواند بسیار پرهزینه باشد. سه عملیات پیش از این برای سرکوب طالبان به دولت دستیابی به نتیجه قابل قبولی پایان یافت. بر اساس گزارش‌های موجود ارتش حدود 30 هزار سرباز را برای مقابله با کمتر از 10 هزار شبه‌نظامی طالبان به وزیرستان‌جنوبی فرستاده است. گفته می‌شود احتمال اعزام نیروهای بیشتر هم وجود دارد.

بزرگ‌ترین مشکلی که فرماندهان ارتش با آن مواجه هستند شناسایی عوامل طالبان محلی است که در بین مردم عادی زندگی می‌کنند و در اکثر موارد از حمایت ساکنان بومی برخوردارند. اکثر ساکنان پشتون این مناطق دل خوشی از دولت مرکزی ندارند و مخالفت اشغال افغانستان توسط نیروهای خارجی هستند.

حملات هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکا که مردم عادی را به خاک و خون می‌کشد بر دشمنی و خصومت ساکنان مناطق مرزی وزیرستان‌جنوبی با آمریکایی‌ها افزوده و حمایت آنان از شورشیان محلی هم تبارشان را دو چندان کرده است.

بدتر آن که مردم سایر مناطق پاکستان هم مخالف عملیات نظامی در وزیرستان‌جنوبی هستند و آن را نوعی خوش‌خدمتی به آمریکایی‌ها می‌پندارند. اگرچه بمب‌گذاری‌های انتحاری علیه اماکنی غیرنظامی موجب شده نارضایتی از عملکرد طالبان افزایش یابد و این گروه تا حدودی بستر حمایت خود را در جامعه پاکستان از دست بدهد اما این به معنای موافق بودن مردم با عملیات ارتش در وزیرستان‌جنوبی نیست.

همین مساله موجب شده اکثر کارشناسان امور پاکستان عملیات ارتش در وزیرستان‌جنوبی را عامل تشدید افراطی‌گری در این کشور تلقی کنند. دکتر حسن عسگری رضوی، از کارشناسان امنیت پاکستان روز شنبه در مصاحبه با روزنامه انگلیسی گاردین تصریح کرد اگرچه حملات اخیر طالبان در صورت ادامه داشتن هم نمی‌تواند دولت پاکستان را ساقط کند اما در عین حال هشدار می‌داد تکرار این حملات در درازمدت اعتبار و باورپذیری دولت را زیرسوال خواهد برد.

به اعتقاد رضوی، اگر مردم احساس امنیت نکنند و نتوانند با خیال راحت در کوچه و خیابان قدم بزنند یا بین شهرها تردد کنند دولت دیگر نمی‌تواند مدعی احمال حاکمیت باشد و کم‌کم دچار تزلزل خواهد شد.

رضا سادات