استاندارد ؛ الزامی برای بهبودکیفیت زندگی

استاندارد مفهومی گره خورده با تار و پود تمدن بشری است که از پیدایش تاریخ ثبت شده حیات بشر با زندگی انسان‌ها همراه بوده است. در حقیقت، جوامع انسانی برای دستیابی به الگوهای مناسبی برای برخورداری از رفاه بیشتر در زندگی و برقراری نوعی تعادل در معادلات جاری در زندگی، استفاده از شاخص‌های ثابت و تعیین‌کننده را احساس می‌کرده‌اند. در دوران معاصر و همزمان با توسعه زیرساختارهای زندگی انسانی و شکل‌گیری جریانات تعیین‌کننده نظیر انقلاب‌های صنعتی، توسعه مفهوم کاربردی استاندارد به معیار اصلی برای رفاه زندگی در جوامع مختلف تبدیل شده است. سرنخ این رشته در گذشته‌های دور از حوادث و بهانه‌های جالب توجهی آغاز می‌شود.

کد خبر: ۲۸۷۶۱۵

به عنوان مثال، هنری اول پادشاه انگلیس، در سال 1120 پس از میلاد، شاخص‌های ثابتی در اندازه‌گیری تعیین کرد. او واحد ell به عنوان اندازه‌ای که در انگلیس نزدیک 115 سانتی‌متر است را بنیان نهاد که تقریبا معادل طول بازویش بود! این تحولات گرچه ریشه و بنیانی بسیار ناقص و ابتدایی داشته‌اند، اما اکنون پایه‌های بسیاری از استانداردهای جهانی که در عصر حاضر و همزمان با توسعه زندگی بشر در عرصه‌های گوناگون فناوری، اقتصادی و صنعتی شکل و شمایل پیچیده و جزئی نیز پیدا کرده‌اند، بر مبنای همین تحولات ابتدایی بنا نهاده شده است. یکی از نخستین تلاش‌های تاریخی برای نهادینه کردن استاندارد، طراحی تقویم بوده است. در حقیقت بشر به این نتیجه رسیده بود که با تعیین چارچوب مشخصی برای معنا دادن به گذر زمان، می‌توان طیف گسترده‌ای از تحولات بنیادین و تاثیر گذار در زندگی را تجربه کرد.

امروزه از استاندارد به عنوان پایه و اساس توسعه علوم و فناوری‌های مختلف یاد می‌شود و زمانی که همه کارشناسان متفق‌القول بر این نکته تاکید دارند که توسعه فناوری، توسعه اقتصادی را به همراه دارد، بیش از پیش بر نقش استاندارد در ارتقای کیفیت زندگی امروزی افزوده می‌شود. همه ساله چهاردهم اکتبر (22 مهر ماه) به عنوان روز جهانی استاندارد جشن گرفته می‌شود. در حقیقت این روز بهانه‌ای است برای تاکید بر این حقیقت که اعمال استانداردهای مختلف در صنایع گوناگون، نه‌تنها ضامن حقوق خریدار و مشتری است بلکه به لطف صرفه‌جویی و بهره‌وری‌هایی که از این راه حاصل می‌شود، تولیدکنندگان نیز از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند. پایین آمدن هزینه تمام شده تولید، نه‌تنها موجب رونق تولید می‌شود، بلکه با کاهش نسبی قیمت فروش کالاها و ارائه خدمات، تبلیغ ناخواسته‌ای برای جذب مشتری بیشتر است.

در دهه‌های گذشته، همزمان با توسعه شهرها و پیچیده شدن ساختارهای شهری و گرایش خودکار سازندگان به طیف گسترده‌ای از فناوری و ابزارها، کاملا آشکار بود که تعیین شاخص‌های جهانی برای تامین اطمینان خاطر مصرف‌کنندگان دغدغه‌ای اساسی خواهد بود. تاسیس سازمان بین‌المللی استاندارد موسوم بهISO ، پاسخی مناسب برای رفع این دغدغه بود. سازمان بین‌المللی استاندارد که مقر آن در ژنو سوئیس است، متشکل از 162 کشور جهان ازجمله ایران است که شاخص‌های معتبر جهانی را با هدف بهبود و ارتقای کیفیت زندگی مردم تعیین می‌کند. این سازمان ارائه‌کننده شاخص استانداردهای بین‌المللی است که تعاریف بسیار زیادی درخصوص انواع استانداردها در مراحل مختلف تولید و خدمات‌رسانی ارائه می‌کند. نکته جالب توجه این که همزمان با توسعه فناوری‌ها و به روز شدن ابزار و دستگاه‌هایی که برای تولید و ارائه خدمات به کار گرفته می‌شوند، معیار تعیین استانداردها نیز همواره در حال تغییر و به روز شدن هستند. در سال‌های اخیر، مفهومISO در بسیاری از جوامع در حال رشد ازجمله ایران راه یافته است. این مفهوم که خود مخفف نام سازمان جهانی استاندارد است، شامل درجات گوناگونی است که بسته به مراحل مختلف تولید و نظارت بر کیفیت خط تولید به سازمان‌ها و نهادهای تولیدکننده و ارائه‌دهنده خدمات ارائه می‌شود.

با توجه به تغییرات لحظه به لحظه در ساختار جهان صنعتی امروز، استانداردهای جدیدی که از آنها به عنوان «مدیریت کیفیت» یاد می‌شود، نقش تعیین‌کننده‌ای در رونق بازارهای جهانی و جذب مشتری ایفا می‌کنند. در این نوع استاندارد نه‌تنها کیفیت محصول نهایی مورد نظر است، بلکه خط تولید آن از ابتدا تا انتها زیر ذره‌بین گذاشته می‌شود. سیستم‌های استاندارد مدیریتی که از طریق سازمان بین‌المللی استاندارد تعیین شده است، از طریق بیش از 430 هزار سازمان تابعه در سراسر جهان اعمال می‌شوند؛ با این امید که ساکنان زمین زندگی را با خطرات کمتری تجربه کنند. در میان نسل جدید استانداردها،9000ISO و14000ISO که به ترتیب به مدیریت کیفیت و محیط زیست مربوط می‌شود، بیشتر از سایر سیستم‌هایی از این دست مورد توجه قرار می‌گیرند. با ارتقای آگاهی عموم مردم برای خرید محصولی نزدیک‌تر به استانداردهای تعیین شده، بیشتر توجه می‌کنند و رقابتی جهانی میان تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان امور خدماتی در سراسر جهان به راه افتاده است که به عقیده کارشناسان برنده اصلی این رقابت مصرف‌کنندگان خواهند بود.

امروزه استانداردهای موجود در سراسر جهان را در 4 سبد طبقه‌بندی می‌کنند: استانداردهای کارخانه‌ای)Factory Standard( ، استانداردهای ملی)National Standard( ، استانداردهای منطقه‌ای

)Regional Standard( و استانداردهای بین‌المللی)International Standard( که البته با توجه به تبدیل شدن جهان به دهکده‌ای جهانی، استانداردهای منطقه‌ای و کارخانه‌ای به تدریج جای خود را به استانداردهای بین‌المللی می‌دهند. استاندارد به معنای مشخصات فنی و مدارک قابل دسترسی است که بر نتایج پذیرفته شده علم، فن و تجربه مبتنی بوده و با هدف ارتقای بهره‌وری جامعه، با همکاری یا توافق ضمنی همه دست‌اندرکاران تهیه و توسط نهادی معتبر به تصویب رسیده باشد. این روزها، انتظار مردم از کالا و خدمات ممهور به نشان‌های جهانی و پذیرفته شده بیشتر شده است. با توجه به توسعه مفاهیم و فناوری‌هایی نظیر اینترنت، ارتباطات ماهواره‌ای و نظایر آنها، کلاس جدیدی از استاندارد تعریف شده، کلاسی که هدف اصلی آن بر هم نخوردن تعادل زندگی بشر در کنار نزدیک شدن جوامع انسانی به یکدیگر و تقویت پل‌های ارتباطی آنها عنوان می‌شود. اما نکته جالب توجهی که در شعار امسال روز جهانی استاندارد دیده می‌شود، توجه تصمیم‌گیرندگان جهانی سازمان بین‌المللی استاندارد بر تغییرات جوی شایع در جهان و مقابله با این پدیده شوم با تکیه بر معیارها و استانداردهای جهانی است. شعار سال 2009 روز جهانی استاندارد «مقابله با تغییرات جوی با تکیه بر استاندارد» است. برای این سال، برنامه‌های مختلفی با مضمون اعمال فشار بیشتر بر دولت‌ها در نظر گرفته شده است که با استفاده از معیارهای جهانی تولید کالا و ارائه خدمات با راهبرد توجه به محیط زیست زمین، از حجم گازهای گلخانه‌ای به عنوان عامل اصلی بروز تغییرات جوی کاسته شود. از آنجا که حجم گازهای گلخانه‌ای روز به روز در حال افزایش است، محیط زیست زمین بیش از هر زمان دیگری نیازمند به کارگیری ابزارهای لازم و موثر برای مقابله با این پدیده شوم است و به نظر می‌رسد توجه به استاندارد و کیفیت بالای تولید کالا و ارائه خدمات، ابزاری مطمئن در این زمینه باشد.