بکرترین منطقه مازندران

شهرستان سوادکوه یکی از شهرستان‌های 16گانه مازندران در البرز مرکزی و در مجاورت استان سمنان قرار گرفته است.

سوادکوه از شمال به شهرستان قائمشهر، از جنوب به شهرستان فیروزکوه و استان تهران و از غرب به بابل و شرق به شهرستان ساری و ارتفاعات دودانگه محدود است.

شهرستان سوادکوه دارای دو بخش به‌نام‌های مرکزی و شیرگاه و چهار شهر پل‌سفید، زیرآب، شیرگاه و آلاشت است.

کشفیات باستان‌شناسی و اسناد تاریخی نشان می‌دهد سوادکوه از نواحی طبرستان و ایران بوده و انسجام بافت اجتماعی و فرهنگی آن در دوران اساطیری ایران ریشه دارد.

این سرزمین دارای تاریخ کهنی است به طوری که در شاهنامه فردوسی و اوستا کتاب مقدس زرتشتیان از آن نام برده شده است.

ساکنان این ناحیه به‌دلیل وضعیت کوهستانی منطقه در زمان ورود سپاهیان عرب به ایران سال‌های درازی با لشکریان امویان جنگید و مردم آن تا زمان قرن چهارم هجری به زبان پهلوی سخن می‌گفتند، کتیبه‌‌ای نیز به خط پهلوی ساسانی در بنای باستانی برج لاجیم این شهر متعلق به قرن‌ پنجم هجری کشف شده است.

شهرستان سوادکوه در یک دره وسیع و طولانی و در دامنه‌های شمالی رشته‌ کو‌ه‌های البرز مرکزی واقع شده است، پوشش ارتفاعات آن تا بلندی 2 هزار متری سرسبز و جنگلی و پس از آن مرتع با آب‌و هوای خشک و سردسیری است.

اختلاف ارتفاع زیاد در فواصل اندک و بالا بودن میانگین شیب زمین موجب شده است که آب و هوا و پوشش گیاهی سوادکوه بسیار متنوع و متفاوت باشد.

از جاذبه‌های تاریخی این شهرستان می‌توان به برجم لاجیم، برج دیوکلی، کاروانسرای گدوک، قلعه کنگلو، قلعه اولاد، غار اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ، پل باستانی شیرگاه، پل‌شاپور، پل قدیمی پل‌سفید، آرامگاه مقتولین راه‌آهن سوادکوه و آرامگاه اخوت نام ‌برد.

بر سر راه زیرآب به فیروزکوه در ناحیه‌ی دوآب سوادکوه بر سینه‌ خطیرکوه طاقی عظیم از غار اسپهبدخورشید دیده می‌شود، این غار در ستون تاریخ طاق و عاسیه گولیکی دژ نیز آمده و یکی از پایگاه‌های استراتژیک منطقه بوده است.

غار کیجاکچال به صورت زیبا در داخل ارتفاعات جنگلی مشرف به روستای پیت سرا در دوآب سوادکوه قرار دارد.
این غار یک شاهکار و یک اعجاز طبیعی است، وضعیت آن نیز شرایطی را پدید آورده که دسترسی به غار را غیرممکن ساخته و تنها با تجهیزات کامل می‌توان به داخل آن را پیدا کرد اما چشم‌انداز طبیعی مقابل آن نیز بسیار بدیع و چشمگیر است.

غار دیو لیلم در روستای آزادمهر در جنوب‌ غرب شهر زیرآب واقع شده و عده‌ای از محققان و مورخان آن را زندان کیکاووس پادشاه پیشدادی و کیانی ایران می‌دانند که توسط دیو سفید و سپاهیانش در این غار به بند کشیده شد.

قلعه کنگلو در بخش راستوپی سوادکوه بر فراز یک صخره‌ طبیعی کله‌قندی قلعه‌ای ستبر چون عقابی بال گشوده به چشم می‌خورد، این منطقه با احتمال زیاد متعلق به پیش از اسلام و اواخر دوره‌ی ساسانی است.

پل ورسک در منطقه‌ی عباس‌آباد سوادکوه در دره‌ای به همین نام (ورسک)، با ارتفاع 110 متر از کف دره بنا شده و توسط مهندسان آلمانی در سال 1315 هجری شمسی ساخته شده است، این پل یکی از شاهکارهای معماری جهان به شمار می‌رود که راه‌آهن سراسری تهران را به شمال کشور وصل می‌کند.

برج لاجیم در روستای لاجیم سوادکوه در منطقه‌ کاملا جنگلی واقع شده‌ که مقبره اسپهبد شهریار باوند است، بنای آن آجری و استوانه‌ای شکل است و گنبدی دو پوش دارد، این بنا دارای دو رشته کتبیه آجری به خط پهلوی ساسانی و کوفی و در قرن نهم هجری ساخته شده است.

ویرانه‌های پل بالوی سوادکوه‌ یکی از آخرین آثار تاریخی باقیمانده در مسیر جاده تاریخی ابریشم است که در آستانه تخریب قرار گرفته و بی‌توجهی به آن مورد اعتراض بسیاری از دوستداران این آثار باستانی است.

ارتفاعات شورکچال، قله امامزاده حسن در 50 کیلومتری شمال غرب شهر پل سفید در مجاورت منطقه آلاشت، کوه چرات در 50 کیلومتری جنوب غرب شهر پل سفید در داخل منطقه آلاشت، قله اتابک در دهستان راستوپی با بیش از 3 ‌هزار متر ارتفاع، ارتفاعات 3 ‌هزار و 500 متری دهستان ولوپی جنوب غرب شهر پل سفید، ارتفاعات شاراق و ارتفاعات وسو با 2 هزار و 865 متر ارتفاع در منطقه لفور شمال غرب شهر پل سفید از جمله مهم‌ترین و جذاب‌ترین مناطق برای کوهنوردی در سوادکوه به شمار می‌رود که طرفداران بسیاری نیز دارد.‌

‌جاده‌های این شهرستان مانند آلاشت، خطیرکوه، لفور، پل‌سفید و محمودآباد و جاده کسلیان در دو طرف جاده دارای منظره‌ای کوهستانی، طبیعی و بکر و مناطق جنگلی و جلگه‌ای است و تصویری رویایی از یک جاده‌ را به بینندگان عرضه می‌کند.

‌‌بخش وسیعی از شهرستان سوادکوه دارای جنگلی متراکم و متنوع با درخت‌هایی نظیر راش، افرا، توسکا، ملج و نوع کمیاب درخت سردار یا سرخدار است.

‌ناحیه جنگلی لفور، جنگل اسلام آباد، جنگل اندر کلی، جنگل کاشی‌آباد، جنگل گروسر، جنگل میان‌کلا آبشار، جنگل جوارم به همراه صدها منطقه جنگلی دیگر در شهرستان سوادکوه وجود دارد که هنوز ناشناخته باقی مانده است و اما مناطق شناخته شده هر ساله پذیرای خیل عظیمی از گردشگران است.

‌رود تالار که بومیان آن را تلار رود نیز می‌نامند از مهم‌ترین رودخانه‌های مازندران است که در این شهرستان واقع است و از ارتفاعات گدوک، عباس‌آباد و شفلین سرچشمه گرفته و پس از طی مسافت تقریبی 80 کیلومتر به دریای‌خزر می‌ریزد.

در تمام طول مسیر راه آهن سراسری شمال به جنوب کشور و جاده تهران به شمال در موازات آن دیده می‌شود، مناظر طبیعی اطراف آن نیز بسیار زیباست، به طوری‌ که‌ همواره مسافران زیادی در اطراف آن به صورت موقت برای گردش و استراحت، استفاده می‌کنند.

‌آبشار شورآب در 35 کیلومتری جنوب شهر پل‌سفید، آبشار دراسله تنگه که منطقه ییلاقی دراسله دارای آب و هوای بسیار مطبوعی است، آبشار چلاک در 50 کیلومتری غرب شهر شیرگاه در منتهی‌الیه غربی دهستان لفور، در اراضی جنگلی بالادست روستاهای ریکو و غوزک واقع شده‌است، آبشار گلناب‌دره، آبشار شش‌رودبار، آبشار گزو که در 25کیلومتری شهر زیرآب در میان اراضی زیبای جنگلی و مجاورت امامزاده سه بزرگوار واقع شده‌ است، از زیباترین مناطق گردشگری طبیعی این منطقه به شمار می‌رود و تصویری رویایی از یک منطقه کوهستانی و ییلاقی را به نمایش می‌گذارد.

‌آلاشت یکی از شهرهای شهرستان سوادکوه در استان مازندران و معروف‌ترین آن به لحاظ زیبایی طبیعی و تاریخ کهن آن است.

نام آلاشت در زبان محلی به معنی آشیانه عقاب است، وجه تسمیه آن نیز احتمالاً وجود عقاب‌های فراوان در کوه‌های سربه فلک کشیده این منطقه است.

آلاشت در ارتفاع هزار و 900 متری سطح دریا قرار گرفته است و دارای حیات‌وحش حفاظت ‌شده است که می‌تواند درختان سیاه ریشه مانند گردو، فندوق وگیلاس را در خود پرورش دهد، کوچه‌های بسیار باریک که فقط دونفر می‌توانند از کنار هم عبور کنند، از خصوصیات شهر آلاشت است و خانه‌ها عموماً خشتی و سقف‌ها تخته پوشند.

‌اغلب کوچه‌ها سنگفرش شده‌اند، آب آشامیدنی آلاشت از چشمه‌ای به نام هرى‌خامه تامین می‌شود که به اعتقاد اهالی خاصیت دارویی دارد.

آلاشت به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، کمتر مورد توجه فاتحان ایران بوده است، همچنین خانه‌ای که رضاشاه در آن ولادت یافت به کتابخانه مبدل شده است.

کشف معادن زغال‌‌سنگ در ناحیه البرز مرکزی در اوایل قرن چهاردهم هجری چهره اقتصادی این شهر را دگرگون کرد و هزاران نفر در این معادن مشغول به کار شدند.

سنت‌های مردم سوادکوه بسیار کهن و دارای آداب خاصی است که رواج بسیاری داشته است اما همانند بسیاری رسوم دیگر با شهرنشینی و مهاجرت به فراموشی سپرده می‌شود.

سنت زیبای شب‌نشینی در این منطقه توام به بیان حکایات و اساطیر قدیمی‌ست، این دور هم جمع شدن‌ها تنقلات و شیرینی خانگی و سنتی مانند پشت‌زیک، ماکلمه و نان کتی تهیه می‌شود و تا میهمان قند را برنگرداند، میزبان چای دادن را قطع نمی‌کند.

آیین سنتی 26 عیدماه همانند همه مازندران در این منطقه نیز برگزار می‌شود، از رسوم دیگر این منطقه مراسم پتو است که خاص دامپروران و دامداران بوده و بیشتر در زمان انتقال دام‌ها به نواحی ییلاقی و ارتفاعات اجرا می‌شود.

مراسم نوروزخوانی در ماه پایانی زمستان و در آستانه عید نوروز شبانان و چوپانان مناطق ییلاقی شب هنگام با کوبیدن در‌ منازل آغاز بهار و پایان زمستان را بشارت می‌دهند.

‌نوروزخوانان علاوه بر تکان دادن زنگوله و ایجاد سر و صدا وارد روستاها می‌شوند و با آهنگ و آوایی ویژه شعر می‌خوانند و از صاحب‌خانه مژدگانی طلب می‌کنند.

زنان مژدگانی دادن را به فال نیک گرفته و از شگون‌های خوب می‌دانند، در برخی اوقات نوروزی‌خوانان یک کیسه کوچک را به سر طناب کوتاه بسته و آن را به داخل منازل انداخته و صاحب‌خانه پس از پرکردن کیسه به پول یا شیرینی، قند، تخم‌مرغ و چای آن را به وی برمی‌گردانند.

فرماندار سوادکوه درباره آمادگی این شهرستان برای استقبال از میهمانان نوروزی در سواکوه اظهار داشت: تعداد سه پایگاه ثابت و سه پایگاه سیار اورژانس در این شهرستان در مدت تعطیلات نوروزی به مسافران این شهرستان امداد‌رسانی می‌کنند.

علی‌محمد صمدیان با بیان اینکه هشت مدرسه نیز در این شهرستان برای اسکان فرهنگیان در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: دو مدرسه در شیرگاه، سه مدرسه در زیرآب و سه مدرسه نیز در پل‌سفید برای مسافران مهیا شده است.

‌وی با اشاره به اینکه نیروی انتظامی چهار چادر به صورت پایگاه‌های سیار شبانه‌روزی در این شهرستان در نظر گرفته است، خاطرنشان کرد: این پایگاه‌ها در مناطق شیرگاه، زیرآب، پل‌سفید و ورسک برای تامین امنیت جاده‌ای مسافران به همراه گشت‌های سواره و پیاده در سطح جاده‌ها و مسیرهای تردد آرامش خاطر مسافران را تامین می‌کنند.

صمدیان با اعلام اینکه کمپ راهنمایان نوروزی هلال‌احمر در سه اکیپ در ورودی‌های شهرستان مستقر می‌شوند، یادآور شد: در هر اکیپ سه نفر نیروی ثابت مستقر شده و 12 ساعت در روز به راهنمایی مسافران می‌پردازند.
به گفته وی سه کمپ امداد و نجات در پایگاه‌‌های گدوک، ارهمزه و جوارم با سه نفر امدادگر و یک نفر پزشک به صورت شبانه‌روزی در مناطق یاد شده حضور دارند.

‌فرماندار شهرستان سوادکوه از استقرار یک دستگاه خودرو تویوتا مجهز به تمام‌ تجهیزات هیدرولیک برای رهاسازی محبوس‌شدگان در تصادفات خبر داد و افزود: اکیپ‌های راهداری، نانوایی‌های کشیک، واحدهای خدماتی و مکانیکی در طول ایام آماده ارائه خدمات به میهمانان نوروزی هستند.

خبرگزاری فارس