بعد از حیوان‌گزیدگی چه کنیم؟
هاری یکی از مهم‌ترین و مرگبارترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است که توسط ویروسی از خانواده لیساویروس‌ها ایجاد می‌شود. این ویروس تمایل زیادی به سیستم عصبی دارد و پس از ورود به بدن از طریق گازگرفتگی یا خراش، در طول مسیر اعصاب حرکت کرده و به مغز می‌رسد.
زمانی که علائم عصبی مثل بیقراری، اسپاسم‌های شدید عضلانی، ترس از آب و تغییر سطح هوشیاری بروز می‌کند، تقریبا هیچ درمانی برای بیمار وجود ندارد و مرگ در بیشتر موارد اجتناب‌ناپذیر است. اهمیت موضوع در این است که هاری یک بیماری صددرصد قابل پیشگیری است اما تنها در صورتی که اقدامات کنترلی بلافاصله پس از حیوان‌گزیدگی انجام شوند. به همین دلیل، آشنایی با گام‌های اصلی کنترل برای نجات جان فرد حیاتی است.
گام نخست، شست‌وشوی فوری و کامل زخم است. بلافاصله پس از گازگرفتگی یا حتی خراش سطحی، باید محل تماس با آب و صابون فراوان شسته شود و این کار حداقل ۱۰ تا ۱۵دقیقه ادامه پیدا کند. توجه داشته باشید که شست‌وشو نباید به حالتی باشد که پوست بدن کنده شود. این اقدام ساده اما اساسی می‌تواند بار ویروس را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.باید به‌طورجدی از استفاده از گیاهان سنتی یا هر نوع دستکاری غیرعلمی زخم پرهیز کرد. زیرا نه‌‌تنها سودی ندارند بلکه آسیب بافتی را بیشتر می‌کنند. اگر بزاق حیوان با چشم یا دهان تماس پیدا کرده باشد شست‌وشوی همان نواحی با آب تمیز یا سرم شست‌وشو ضروری است.
گام دوم، مراجعه فوری به مرکز درمانی است. بسیاری از افراد با دیدن زخم کوچک یا حیوان خانگی به ظاهر سالم، این مرحله را جدی نمی‌گیرند، درحالی که تصمیم‌گیری درباره شدت خطر و نوع اقدام فقط برعهده پزشک است. در مرکز درمانی، زخم از نظر عمق و محل بررسی می‌شود. زخم‌های نزدیک به‌صورت، گردن و اندام‌های انتهایی اهمیت بیشتری دارند. معمولا بخیه فوری برای زخم‌های ناشی از گازگرفتگی توصیه نمی‌شود.چون می‌تواند محیط مناسبی برای رشد ویروس ایجاد کند اما در شرایط خاص ممکن است پزشک با رعایت اصول دقیق اقدام به ترمیم کند. همچنین برای پیشگیری از عفونت‌های ثانویه، آنتی‌بیوتیک مناسب تجویز می‌شود. همچنین وضعیت ایمنی بیمار نسبت به کزاز هم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در صورت نیاز واکسن یا سرم ضد کزاز تزریق می‌شود.
گام سوم، ایمن‌سازی اختصاصی علیه هاری با واکسن و در موارد پرخطر، همراه با تزریق سرم ضدهاری است. واکسن هاری باید طبق پروتکل در چند نوبت تزریق شود. دریافت کامل همه نوبت‌ها ضروری است و هیچ دوزی نباید جا بیفتد، زیرا نقص در واکسیناسیون می‌تواند جان بیمار را به‌خطر اندازد. در زخم‌های عمیق، متعدد یا در نواحی پرخطر مانند صورت و گردن، علاوه بر واکسن، تزریق ایمونوگلوبولین ضدهاری لازم است.این سرم مستقیما در اطراف زخم و در صورت لزوم در عضله تزریق می‌شود تا بلافاصله آنتی‌بادی آماده در بدن ایجاد شود و تا زمان اثرگذاری واکسن، فرد را محافظت کند. اهمیت زمان در اینجا بسیار بالاست. هرچه تزریق زودتر انجام شود، احتمال پیشگیری بیشتر است.
گام چهارم، تحت نظر گرفتن حیوان مهاجم و پیگیری منظم درمان دربیماراست. اگر حیوان سگ یا گربه خانگی و قابل شناسایی باشد، باید به مدت ۱۰روز تحت نظر قرارگیرد. بروز علائم عصبی یا مرگ حیوان در این مدت نشانه خطر بالای انتقال است. با این حال، حتی اگر حیوان سالم به‌نظر برسد، قطع یا تغییر برنامه واکسیناسیون فقط با نظر پزشک متخصص امکان‌پذیر است.در مورد حیوانات ولگرد یا وحشی درمان باید بدون هیچ تعللی کامل شود. از سوی دیگر، خود بیمار باید تمام نوبت‌های واکسن را دریافت کرده ومراقب علائم عفونت ثانویه درزخم باشد. رعایت دقیق این پیگیری‌ها، کلید موفقیت در پیشگیری است.
درکل ویروس‌هاری یکی ازکشنده‌ترین عوامل بیماری‌زا درجهان است اماچهار گام کلیدی(شست‌وشوی فوری زخم،مراجعه سریع به مرکز درمانی، دریافت واکسن و درصورت نیاز سرم ضدهاری وپیگیری و تکمیل درمان) می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.
گام نخست، شست‌وشوی فوری و کامل زخم است. بلافاصله پس از گازگرفتگی یا حتی خراش سطحی، باید محل تماس با آب و صابون فراوان شسته شود و این کار حداقل ۱۰ تا ۱۵دقیقه ادامه پیدا کند. توجه داشته باشید که شست‌وشو نباید به حالتی باشد که پوست بدن کنده شود. این اقدام ساده اما اساسی می‌تواند بار ویروس را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.باید به‌طورجدی از استفاده از گیاهان سنتی یا هر نوع دستکاری غیرعلمی زخم پرهیز کرد. زیرا نه‌‌تنها سودی ندارند بلکه آسیب بافتی را بیشتر می‌کنند. اگر بزاق حیوان با چشم یا دهان تماس پیدا کرده باشد شست‌وشوی همان نواحی با آب تمیز یا سرم شست‌وشو ضروری است.
گام دوم، مراجعه فوری به مرکز درمانی است. بسیاری از افراد با دیدن زخم کوچک یا حیوان خانگی به ظاهر سالم، این مرحله را جدی نمی‌گیرند، درحالی که تصمیم‌گیری درباره شدت خطر و نوع اقدام فقط برعهده پزشک است. در مرکز درمانی، زخم از نظر عمق و محل بررسی می‌شود. زخم‌های نزدیک به‌صورت، گردن و اندام‌های انتهایی اهمیت بیشتری دارند. معمولا بخیه فوری برای زخم‌های ناشی از گازگرفتگی توصیه نمی‌شود.چون می‌تواند محیط مناسبی برای رشد ویروس ایجاد کند اما در شرایط خاص ممکن است پزشک با رعایت اصول دقیق اقدام به ترمیم کند. همچنین برای پیشگیری از عفونت‌های ثانویه، آنتی‌بیوتیک مناسب تجویز می‌شود. همچنین وضعیت ایمنی بیمار نسبت به کزاز هم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در صورت نیاز واکسن یا سرم ضد کزاز تزریق می‌شود.
گام سوم، ایمن‌سازی اختصاصی علیه هاری با واکسن و در موارد پرخطر، همراه با تزریق سرم ضدهاری است. واکسن هاری باید طبق پروتکل در چند نوبت تزریق شود. دریافت کامل همه نوبت‌ها ضروری است و هیچ دوزی نباید جا بیفتد، زیرا نقص در واکسیناسیون می‌تواند جان بیمار را به‌خطر اندازد. در زخم‌های عمیق، متعدد یا در نواحی پرخطر مانند صورت و گردن، علاوه بر واکسن، تزریق ایمونوگلوبولین ضدهاری لازم است.این سرم مستقیما در اطراف زخم و در صورت لزوم در عضله تزریق می‌شود تا بلافاصله آنتی‌بادی آماده در بدن ایجاد شود و تا زمان اثرگذاری واکسن، فرد را محافظت کند. اهمیت زمان در اینجا بسیار بالاست. هرچه تزریق زودتر انجام شود، احتمال پیشگیری بیشتر است.
گام چهارم، تحت نظر گرفتن حیوان مهاجم و پیگیری منظم درمان دربیماراست. اگر حیوان سگ یا گربه خانگی و قابل شناسایی باشد، باید به مدت ۱۰روز تحت نظر قرارگیرد. بروز علائم عصبی یا مرگ حیوان در این مدت نشانه خطر بالای انتقال است. با این حال، حتی اگر حیوان سالم به‌نظر برسد، قطع یا تغییر برنامه واکسیناسیون فقط با نظر پزشک متخصص امکان‌پذیر است.در مورد حیوانات ولگرد یا وحشی درمان باید بدون هیچ تعللی کامل شود. از سوی دیگر، خود بیمار باید تمام نوبت‌های واکسن را دریافت کرده ومراقب علائم عفونت ثانویه درزخم باشد. رعایت دقیق این پیگیری‌ها، کلید موفقیت در پیشگیری است.
درکل ویروس‌هاری یکی ازکشنده‌ترین عوامل بیماری‌زا درجهان است اماچهار گام کلیدی(شست‌وشوی فوری زخم،مراجعه سریع به مرکز درمانی، دریافت واکسن و درصورت نیاز سرم ضدهاری وپیگیری و تکمیل درمان) می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.
