تأثیر گلوگیاه فقط به آرامش خلاصه نمیشود. آنها انرژی مثبت ایجاد میکنند و میزان تمرکز را افزایش و خلاقیت را پرورش میدهند. به همین دلیل بسیاری از شرکتها و محیطهای کاری برای تقویت بازدهی کارکنان از فضای سبز و گیاهان استفاده میکنند. همچنین، هدیهدادن گل به افراد خانواده و اطرافیان یکی از بهترین راهها برای ابراز احساسات و بهبود روابط اجتماعی بوده است. این همراهان سبز حتی میتوانند احساس تنهایی را کاهش دهند و در مقابله با افسردگیهای گذرا نقشی مؤثر داشته باشند.گلوگیاه برای سالمندان نقشی حیاتی دارد. حضور در فضای سبز یا حتی نگهداری یک گلدان کوچک در خانه میتواند تنهایی آنها را کاهش دهد و حس همراهی ایجاد کند. مراقبت از گیاهان نوعی فعالیت سبک و آرامشبخش است که هم به سلامت روانی و هم به سلامت جسمی سالمندان کمک میکند. این ارتباط ساده با طبیعت، امید و نشاط بیشتری به زندگی آنان میبخشد و کیفیت زندگی روزمرهشان را ارتقا میدهد. از طرف دیگر، گلوگیاه در روابط انسانی جایگاه ویژهای دارند. هدیهدادن گل یکی از صمیمانهترین راهها برای بیان احساسات است و میتواند در بهبود روابط نقشی مؤثر ایفا کند. بارها دیدهایم زوجینی که بهرغم اختلافها با یک شاخه گل توانستهاند فضای رابطه خود را تغییر دهند و پیوندی تازه بسازند. به همین ترتیب، گلوگیاه میتواند روابط خانوادگی، دوستانه و اجتماعی را استحکام بخشد و یادآور این حقیقت باشد که مهربانی و زیبایی همیشه راهی برای ترمیم دلهاست.
از سوی دیگر، آموزش نگهداری از گلوگیاه به کودکان اهمیت ویژهای دارد. این کار حس مسئولیتپذیری، مهربانی و اعتمادبهنفس را در آنها تقویت میکند. کودک با دیدن رشد و شکوفایی گیاهش، به تواناییهای خود باور بیشتری پیدا میکند و میآموزد که مراقبت از موجودی زنده چقدر ارزشمند است. به این ترتیب، گلوگیاه نهفقط فضای زندگی خانوادهها را زیباتر میکند، بلکه در پرورش روحیهای سالمتر، امیدبخشتر و سرشار از آرامش نقش بیبدیلی دارند. به همین منظور و برای اطلاع بیشتر از اثرات مفید حضور گلوگیاهان در زندگی انسان گفتوگویی با میترا نیک آمال، روانشناس و مشاور داشتیم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
از دید روانشناختی، برایمان از تأثیر حضور گلوگیاه در زندگی افراد بهخصوص خانوادهها بگویید.
نمیتوانیم اثر حضور گلوگیاه را در زندگی انسان انکار کنیم. گویی زندگی ما با گوشت و پوست و استخوانمان در پیوند با طبیعت شکل گرفته و خودمان بخشی از آن هستیم. به همین دلیل، بهسختی میتوان افرادی را یافت که نسبت به طبیعت و گلوگیاه بیتفاوت باشند. هر انسانی وقتی در کنار رودخانه، بوستان، دریا یا جنگل قرار میگیرد، حال بهتری پیدا میکند. این تغییر حال ناشی از اثرات گوناگون طبیعت است.
نخستین و مهمترین تأثیر طبیعت، کاهش استرس و اضطراب است. بهطور مثال، وقتی اعضای خانواده درگیر نگرانی و فشارهای روحی هستند، حضور در محیطی سرسبز وپرازگلوگیاه میتواند آرامشبخش باشد. رنگ سبز گیاهان بر فشارخون و ضربان قلب اثر میگذارد. معمولا در زمان استرس، یکی ازنشانههای آزاردهنده، تپش قلب شدید است اما طبیعت و رنگ سبز گیاهان آرامش خاصی به وجود ما میبخشد که باعث کاهش فشارخون، تنظیم ضربان قلب و در نهایت کمشدن اضطراب میشود و فرد را از آسیبهای ناشی از استرس دور میکند.
از دیدگاه شما بهعنوان روانشناس، گلوگیاه چه تأثیرات مثبت دیگری بر زندگی انسان دارند؟ آیا حضور آنها در زندگی لازم است؟
یکی از مهمترین اثرات گلوگیاه، تأثیر آن بر انرژی و روحیه ماست. طبیعت سبز و حضور گلوگیاه، انرژی مثبت ایجاد میکند و قرار گرفتن در معرض این انرژی، نخستین اثرش را بر خلقوخوی افراد میگذارد. نتیجه این است که حال ما بهتر میشود و در برخورد با خودمان و دیگران، رفتار مناسبتری نشان میدهیم. از سوی دیگر، گلوگیاه نقش چشمگیری در افزایش تمرکز و تقویت خلاقیت دارند.وجود گیاهان در محیط زندگی یا کار، هم تمرکز افراد را بالا میبرد و هم باعث پرورش ایدههای نو و رفتارهای خلاقانه میشود. به همین دلیل است که در بسیاری از شرکتها، مؤسسات و ادارات در طراحی محیط از گیاهان سبز استفاده میکنند.کارمندان در چنین فضایی احساس بهتری دارند، تمرکزشان بیشتر میشود و وظایف خود را خلاقانهتر انجام میدهند. درمقابل،محیطهای یکنواخت و بدون رنگ سبز معمولا موجب کسالت، بیحوصلگی یا حتی عصبانیت میشود. علاوهبراین، گلوگیاه نقش مهمی در کاهش احساس تنهایی دارند. گیاهان موجودات زندهای هستند که در کنار ما حضور دارند و همین همراهی، انسان را از تنهایی بیرون میآورد.
گلوگیاه چه نقشی در روابط اجتماعی افراد دارند؟
گلوگیاه به شکل عمیقی با ارتباطات و روابط اجتماعی انسانها گره خورده است.ما برای انتقال احساسات و ابراز محبت، اغلب به یکدیگر گل هدیه میدهیم. هدیهدادن گل یاحتی یک گلدان کوچک،یکی ازبهترین شیوهها برای نشاندادن توجه و علاقه به اعضای خانواده و اطرافیانمان است. همین عمل ساده میتواند دربهبود روابط نقش مهمی ایفا کند. نمونههای بسیاری دیدهایم که زوجین یا خانوادههایی با اختلاف روبهرو بودهاند و همین هدیهدادن گل توانسته فضای رابطه را تغییر دهد و تأثیر مثبت بر روابط آنان ایجاد کند. به این ترتیب، گلوگیاه نهفقط در زندگی فردی، بلکه در ارتباطات خانوادگی، دوستانه و اجتماعی نیز اثرگذار است. از سوی دیگر، گلوگیاه نقشی پررنگ در کاهش افسردگیهای کوتاهمدت دارد. البته منظور افسردگیهای بیمارگونه نیست، بلکه بیشتر حالتهای غم و بیحوصلگی گذراست که بهویژه در میان نوجوانان و جوانان بهطور گسترده دیده میشود. متأسفانه در سبک زندگی امروز، این نوع افسردگی تا حدی به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده است، اما طبیعتگردی وحضور در محیطهایی سرشار از گلوگیاه میتواند حال افراد را بهطور چشمگیری بهبود بخشد. بسیاری از جوانان و حتی بزرگسالان با رفتن به دل طبیعت احساس میکنند انرژی تازهای گرفتهاند؛ درست مانند تأثیری که ورزش بر جسم و روح میگذارد.
بهطور کلی، گلوگیاه چه نقشی در سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی اعضای خانواده دارد؟
تمام تأثیراتی که پیشتر اشاره شد، درنهایت بر سلامت روان اثر میگذارد و حتی میتواند انزوای اجتماعی را کاهش دهد. خانوادهها، در کنار اقدامهای درمانی برای مشکلات روانی، میتوانند از طبیعت و حضور گلوگیاه بهعنوان یک راهکار حمایتی استفاده کنند. البته نباید ماندن در خانه جایگزین بودن در دل طبیعت شود. حتی در خانههای آپارتمانی، افراد میتوانند با نگهداری گلوگیاه در تراس، حیاط یا گوشهای از پذیرایی، فضای سبز ایجاد کنند و از مزایای آن بهرهمند شوند. بودن در طبیعت و در کنار گلوگیاه تجربهای متفاوت از زندگی آپارتماننشینی بدون گیاه است. این شرایط میتواند سلامت روان تمام اعضای خانواده (از کودکان گرفته تا نوجوانان و جوانان و سالمندان) را تا حد زیادی تقویت کند. هرچند نمیتوان گفت گلوگیاه صددرصد مشکلات روانی را برطرف میکنند، اما بدون شک یکی از عوامل مؤثر در ایجاد تعادل روحی هستند.
آیا لازم است که همه افراد با گیاهان تعامل داشته باشند؟ و برقراری این تعامل چقدر در سلامت روان انسان اثرگذار است؟
تعامل مستقیم با گیاه اهمیت زیادی دارد. لمسکردن، نگاهکردن یا حتی بوییدن گلها، در بدن افراد واکنشهای فیزیولوژیک ایجاد میکند و سطح هورمونهایی که با شادی و آرامش روح و روان مرتبط هستند را افزایش میدهد. درست مانند ورزش، مطالعه یا ارتباط با عزیزان، گلوگیاه هم میتوانند حس شعف و آرامش ایجاد کنند. از سوی دیگر، چون گیاهان موجودات زندهاند، به توجه و رسیدگی ما نیاز دارند. وقتی میبینیم گیاهی جوانه تازهای زده است، احساس میکنیم زندگی جریان دارد، امید تازهای شکل گرفته و شادی به ما بازمیگردد. درواقع، نوازش و مراقبت از گیاهان نهتنها به افراد انرژی مثبت میبخشد، بلکه زیبایی و طراوت آنها بازتابی از همان حس خوب است که به ما منتقل میشود.
آیا لازم است از دوران کودکی به فرزندان خانواده آموزش دهیم که از گلوگیاه نگهداری کنند تا با پرورش و برقراری تعامل با آنها آشنا شوند؟
بله، آموزش در این زمینه بسیار اهمیت دارد. درست است که برخی افراد ذاتا به گلو گیاه علاقهمندند و برخی دیگر کمتر، اما آموزش میتواند در ایجاد یا تشدیداین علاقه نقش کلیدی داشته باشد.اگر از سنین پایین به کودکان بیاموزیم که از یک گلدان نگهداری کنند، طبیعتا حس مسئولیتپذیری آنها تقویت میشود.کودک در این مسیر یاد میگیردکه گلوگیاه موجودی زنده است ونیازبه مراقبت و نگهداری داردوبا انجام مکررآن،عادت مثبتی پیدا میکند.این تجربه علاوه برایجادحس مسئولیت، علاقه و احساس مثبتی نیز در وجود کودک شکل میدهد. مراقبت از گلوگیاه میتواند آرامش و حس مهربانی را در وجود او پرورش دهد.حتی درزمانهایی که کودک بامشکلات،ناراحتیها یا اختلاف با دوستان وهمسنوسالان خود روبهرو میشود، داشتن یک گل یا گیاه برای صحبتکردن و رسیدگی به آن، احساس تنهایی و خشم را کاهش میدهد.همچنین نگهداری ازگلوگیاه میتواند به افزایش اعتمادبهنفس کودک کمک کند. وقتی کودک میبیند گیاهی که کاشته و پرورش داده، درحال رشد است و جوانه زده یا گل داده است، احساس میکند در این موفقیت سهم بزرگی داشته و همین رضایت درونی اعتمادبهنفس او را تا حد زیادی تقویت میکند. این فرآیند بهتدریج باعث میشود کودک نسبت به تواناییهای خود دید مثبتتر و بهتری پیدا کند. بنابراین انجام این آموزشها از دوران کودکی بسیار مفید و مؤثر خواهد بود و بهتر است خانوادهها در این زمینه سعی داشته باشند که کودک را به انجام این کار ترغیب و درفرآیند کاشت گلوگیاه و پرورش ونگهداری از آن، با او همراهی کنند.