اتصال به مدیترانه، شاید دو سال دیگر

این در شرایطی است که با وجود ظرفیت‌های عظیم در بخش صنعت و گردشگری و تولید محصولات متنوع کشاورزی در ایران، آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای حمل‌و‌نقل و صادرات کالاها، به‌خصوص از طریق خطوط آهن را بیش از پیش مهم می‌کند. خط ریلی کرمانشاه  ــ خسروی ازجمله خطوط مواصلاتی بسیار مهم است که کریدور راه‌آهن شرق به غرب ایران و اتصال ریلی کشور به دریای مدیترانه از طریق عراق را تکمیل کرده و موجب افزایش توان ترانزیتی در منطقه می‌شود؛ ضمن این‌که یک زیرساخت بسیار مناسب مسافری برای تردد آسان‌ و ارزان زوار حسینی و سفر به عتبات‌عالیات است. با این حال حدود ۵۰ سال پیش تصمیم به ساخت آن گرفته شد و از سال ۱۳۷۹ با تصویب هیأت وزیران رسما مجوز گرفت اما تا امروز فقط ۳۸ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و وزیر راه و شهرسازی در آخرین اظهارنظر، گفته تا دو سال دیگر کار آن به پایان می‌رسد.درست نیم قرن پیش یعنی در سال ۱۳۵۵ پس از یک دوره اختلاف نظامی، ایران و عراق توافق کردند خط‌آهن دو کشور از مرز خسروی به هم متصل شود. این طرح در مجلس شورای ملی و مجلس سنا به تصویب رسید و قرار شد مسیر راه‌آهن از اراک به کرمانشاه و سپس خسروی و بغداد احداث شود. اما با وقوع انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی، این پروژه از دستور کار خارج شد. چند سال بعد و با اعلام آتش‌بس و بهبود روابط ایران و عراق، دوباره دو کشور توافق کردند ارتباط ریلی را از طریق مرزهای شلمچه و خسروی برقرار کنند. بر همین اساس مسیر خط ریلی اراک-کرمانشاه -خسروی در سال ۱۳۷۹ به تصویب هیأت وزیران رسید و بازی شروع شد؛ ضمن این‌که پروژه راه‌آهن کرمانشاه ــ خسروی یکی از مصوبات مهم سفر مقام معظم رهبری در ۲۰ مهر ۱۳۹۹ است که با هدف افزایش تبادل کالا و مسافر و تأمین مسیری امن و کم‌هزینه برای زائران عتبات‌عالیات در حال احداث است.
 
صادرات با اتکا به خطوط‌آهن
با این‌که ایران ظرفیت‌های زیادی در بخش‌های کشاورزی، صنعت و گردشگری دارد و باید برای بهبود و شکوفایی هریک از این عرصه‌ها به‌خصوص برای صادرات، زیرساخت‌های لازم از جمله تردد و حمل‌و‌نقل را بهبود ببخشد اما در حال حاضر  مسیر ریلی شرق به غرب، فقط به ترکیه متصل است؛ آن‌هم به‌صورت ناقص؛ زیرا در مسیر عبور از ترکیه، دریاچه وان موجب گسست در شبکه ریلی می‌شود و همین موضوع ظرفیت عبور کالا و سرعت حمل‌ونقل را کاهش داده است. این مشکل با وجود پیگیری‌های مکرر ایران در دو دهه گذشته همچنان پابرجاست و حتی پیشنهاد سرمایه‌گذاری از سوی ایران برای رفع آن نیز به نتیجه نرسیده است.
به همین دلیل، اتصال ریلی به عراق می‌تواند نقش مکمل و مؤثری در تکمیل کریدور ریلی شرق به غرب ایفا کند اما اهمیت این پروژه فقط در بحث ترانزیت نیست؛ بلکه عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران، حجم بالایی از تجارت کالا و جابه‌جایی مسافر و زائر را با ایران دارد. مسیر اتصال ریلی از کرمانشاه تا بغداد درمجموع شامل سه بخش است. مسیر ۲۶۳ کیلومتری از کرمانشاه تا خسروی در داخل ایران و ۲۷ کیلومتر از خسروی تا خانقین و ۱۸۲ کیلومتر از خانقین تا بغداد در خاک عراق قرار دارد. مجموع طول این مسیر به ۴۷۲ کیلومتر می‌رسد که در حال‌حاضر، عملیات اجرایی بخش کرمانشاه تا خسروی در ایران آغاز شده است.
 
شاید دو سال دیگر
در ابتدای سال‌جاری وقتی گروه کارشناسی معاونت هماهنگی و پیگیری نهاد ریاست‌جمهوری برای سرکشی از راه‌آهن کرمانشاه ــ خسروی به این منطقه رفته بودند، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه گفت: «این طرح ریلی برای اتصال به نقطه صفر مرزی خسروی در همسایگی عراق یکی از پروژه‌های مهم و دارای اولویت است که تکمیل آن توسط مدیریت ارشد استان با نگاه ویژه در سفر رئیس‌جمهوری به کرمانشاه دنبال می‌شود.» چند روز بعد وقتی رئیس‌جمهور همراه هیأت دولت در سفر استانی به کرمانشاه رفته و از مراحل احداث خط‌آهن کرمانشاه  ــ خسروی بازدید می‌کردند، فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی با بیان این‌که تلاش می‌کنیم با تأمین منابع از صندوق توسعه ملی با استجازه رهبری، این پروژه در کمتر از دو سال آینده به بهره‌برداری برسد، گفت: «بخش عمده زیرسازی‌های این مسیر ریلی در بیش از ۱۰ سال گذشته از کرمانشاه تا اسلام‌آباد‌غرب انجام شده است اما همچنان برای آن‌که در این مسیر ریل‌گذاری تکمیل شود و سوت قطار به صدا درآید، فاصله داریم.» البته در پیگیری علت تأخیر در بهره‌برداری از پروژه‌ مهمی مانند راه‌آهن کرمانشاه  ــ خسروی که با وجود آماده‌بودن شرایط فنی و سیاسی، در عرض ۲۵ سال فقط ۳۸ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و ساخت آن به‌سختی پیش می‌رود، مثل صدها پروژه دیگر، به محدودیت منابع بودجه‌ای می‌رسیم؛ مشکلی که به جرأت می‌توان گفت تمامی پروژه‌های زیربنایی استان‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
 
دو پروژه مهم مدنظر باشد
در استفاده از سیستم حمل‌ونقل ریلی برای ارتباط با همسایگان و کشورهایی که در غرب ایران قرار دارند، می‌توان به راه‌آهن شلمچه  ــ  بصره نیز توجه ویژه‌ای داشت. این پروژه به خاطر مسیر کوتاه‌تر و هزینه کمتر، بیشتر مورد توجه مسئولان قرار دارد.  در مقابل، با این‌که مسیر ریلی کرمانشاه  ــ خسروی مسیری بلندتر و سخت‌تر است اما در صورت اجرای این پروژه، امکان توسعه صادرات و واردات، افزایش تبادل تجاری و دسترسی پایدار به بازار عراق فراهم خواهد شد؛ ضمن این‌که این مسیر از نظر جغرافیایی، یک امتیاز ویژه دارد و آن هم نزدیکی دو پایتخت تهران و بغداد به یکدیگر است. این موضوع از منظر راهبردی و به‌ویژه در راستای اهداف توسعه‌محور و گسترش نفوذ ایران در بازارهای عراق نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با این‌حال، کارشناسان معتقدند با توجه به حجم تبادل زائر و کالا که میان ایران و عراق در جریان است، دو پروژه ریلی شلمچه  ــ بصره و کرمانشاه  ــ خسروی با هدف تأمین منافع دو کشور باید با سرعت بیشتری پیش برود.