طبیعتی تاریخی در دل کوه‌های البرز

تنگه واشی در حدود۱۷کیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزکوه‌؛یکی ازخوش‌مسیرترین ودر عین حال منحصربه‌فردترین مقاصد طبیعت‌گردی در نزدیکی تهران واقع شده که برای رسیدن به آن، ابتدا باید از جاده‌ فیروزکوه به سمت شهرستان فیروزکوه حرکت کنید. پس از ورود به شهر، وارد مسیر فرعی به‌سمت روستای زیبای «جلیزجند» می‌شوید. این جاده فرعی، هرچند باریک و روستایی است اما با چشم‌اندازهای تماشایی‌اش هر رهگذری را وادار به توقف و تماشا می‌کند. 
به‌خصوص درفصل بهار،طبیعت اطراف مسیر تنگه جانی تازه می‌گیرد. درختان شکوفه‌زده، رودخانه‌هایی که از برفاب‌های کوهستانی سیراب می‌شوند و نسیمی خنک که بوی خاک نم‌خورده را با خود دارد، حس سبکی عجیبی را به گردشگران می‌دهد و همین مسیر رسیدن به تنگه، خود پیش‌زمینه‌ای رؤیایی برای آن چیزی‌ است که پیش‌رو دارید. 

جایی میان آب و آفتاب
تنگه واشی یک دره‌ باریک و عمیق با دیواره‌های بلند و صخره‌ای‌ است که رودخانه‌ای زلال و دائمی از میان آن می‌گذرد. مسیر پیاده‌روی در تنگه، حدود ۲ کیلومتر است و بخش‌هایی از آن را باید از میان آب عبور کرد‌؛ آبی خنک که در روزهای گرم بهار و تابستان خستگی راه را از تن گردشگران بیرون می‌برد. 
تنگه به‌طور کلی به سه بخش تقسیم می‌شود: تنگه اول، دشت میان‌تنگه و تنگه دوم. در تنگه اول، دیواره‌ها بسیار نزدیک به یکدیگر هستند و در بعضی جاها فقط چند متر با هم فاصله دارند. قدم زدن در این مسیر با صدای شرشر آب و آواز پرندگان، حسی شبیه قدم گذاشتن در دل افسانه‌ها دارد که بی‌نظیر است. پس از عبور از تنگه اول، به دشتی وسیع و سرسبز می‌رسید که در بهار پر از گل‌های وحشی و سبزه‌زار است. انگار هر گوشه‌اش کارت‌پستالی از طبیعت ناب است. اینجا جای خوبی برای نشستن، استراحت، خوردن غذا و نفس کشیدن در هوایی تمیز و پر از زندگی‌ است. 
تنگه دوم که در انتهای دشت قرار دارد، مسیر کوتاه‌تری دارد اما از نظر زیبایی چیزی کم از تنگه اول ندارد. در پایان تنگه دوم، آبشار زیبایی قرار دارد که آبش از دل صخره‌ها فرو می‌ریزد و با صدایی خوش، پایان جذابی بر این مسیر هیجان‌انگیز رقم می‌زند. 
 
مزه‌ محلی، طعم خاطره
یکی ازلذت‌های فراموش‌نشدنی سفر به تنگه واشی، چشیدن طعم خوراکی‌های محلی و دست‌پخت روستاییان منطقه است. در مسیر و در حوالی دشت میان‌تنگه، بساط فروش بلال داغ، آش رشته‌ دودی، سیب‌زمینی تنوری و ترشی‌های خانگی پهن است. طعم غذا هم که می‌دانید در دل طبیعت چیز دیگری‌ است‌؛ ساده، بی‌ریا و دل‌چسب. 
چای زغالی که در قوری‌های سیاه‌شده می‌جوشد همراه با نان داغ تنوری و پنیر محلی، یک صبحانه‌ رویایی در دل طبیعت است. البته این خوراکی‌ها نه‌فقط برای رفع گرسنگی، بلکه برای تجربه‌ فرهنگ غذایی و مهمان‌نوازی مردمان منطقه‌ محسوب می‌شوند. 
در کنار خوراکی‌ها، از صنایع‌دستی فیروزکوه و اطراف آن هم نمی‌توان به‌راحتی گذشت. زنان و دختران روستا با دستان هنرمند خود، بافتنی‌ها، رومیزی‌های قلاب‌بافی، زیورآلات سنتی و ظروف سفالی تولید می‌کنند که هم کاربردی‌اند وهم زیبا. 
با خرید این صنایع‌دستی‌ها، علاوه بر این‌که یادگاری از سفر را به منزل می‌برید به اقتصاد محلی و حفظ هنرهای سنتی ایران هم کمک می‌کنید. 
خیلی جالب است که هنگام خرید این صنایع‌دستی‌ها، بعضی از این فروشندگان با علاقه و افتخار داستان ساخت و پیدایش وسایل‌شان را هم برای‌تان تعریف می‌کنند‌؛ داستان‌هایی از مادربزرگ‌ها، از زمستان‌های سرد و شب‌های بلند بافندگی. 
   
لحظاتی که باید ثبت شوند
در تنگه واشی، همه‌چیز مهیای ثبت لحظه‌هاست. بازی نور در میان صخره‌ها، قطرات آبی که از دیواره‌ها چکه می‌کنند و انعکاس آسمان در رودخانه، همگی صحنه‌هایی هستند که دوربین‌تان را صدا می‌زنند اما عکس فقط بخشی از خاطره‌سازی ا‌ست. لحظاتی هست که باید با دل ثبت شوند. طبیعت تنگه واشی مانند گنجینه‌ای ا‌ست که حفظ آن به عهده‌ همه‌ ماست. بنابراین در طول سفر زباله‌های‌تان را بیرون نریزید، به گیاهان و جانوران آسیب نزنید، صدای طبیعت را با سروصدای ناهنجار خاموش نکنید و مراقب سنگ‌نگاره‌ها باشید. این آثار تاریخی شکننده‌اند و لمس، خط‌خطی کردن یا عکس گرفتن با فلش می‌تواند به مرور زمان به آنها آسیب وارد کند.
طبیعت و تاریخ، اگرچه سخاوتمندانه پذیرای ما هستند اما برای ماندگاری‌شان به احترام ما نیاز دارند. 
در بهار که زندگی دوباره آغاز می‌شود، سفر به تنگه واشی تجربه‌ای‌ است ناب که باید چشید، لمس کرد و با دیگران به 
اشتراک گذاشت.
بگذارید هر بار که صدای شرشر آب یا آواز پرندگان را در ذهن‌مان می‌شنویم، تنگه واشی را به خاطر آوریم‌؛ بهشتی نزدیک اما بی‌نظیر. 

سفری به گذشته
تنگه واشی نه‌فقط یک پدیده‌ طبیعی جذاب است، بلکه در دل خود تاریخ وفرهنگ غنی ایران راپنهان کرده است. درمیان صخره‌های بلند و دیواره‌های عمودی این دره،آثاری تاریخی به چشم می‌خورد که گواهی ازگذشته‌ پرافتخاراین منطقه است. 
   
کتیبه‌ فتحعلی‌شاه قاجار
یکی ازمهم‌ترین ویژگی‌های تاریخی تنگه واشی،حجاری‌های عظیم ومنحصربه‌فردی است که به دوران قاجارباز می‌گردد. دربخش ابتدایی تنگه بر دیواره‌های سنگی، نقش‌برجسته‌ای ازفتحعلی‌شاه قاجار حک شده که درآن،شاه و همراهانش در حال شکار حیوانات وحشی هستند. این کتیبه که احتمالا در اوایل قرن نوزدهم میلادی و به دستور شخص شاه در این منطقه ایجاد شده یکی از مهم‌ترین آثار سنگ‌نگاره‌ای ایران است. 
   
تنگه واشی در دوران پیش از اسلام
درکنار آثار تاریخی دوران قاجار، برخی کارشناسان معتقدند که این منطقه در دوران پیش از اسلام هم ممکن است مکانی مذهبی یا نظامی بوده باشد. به‌ویژه در تاریخ‌نگاری‌های باستانی، جغرافیای ایران به‌عنوان مکانی پر از یادگارهای تمدنی از دوره‌های مختلف شناخته می‌شده؛ بنابراین بسیاری از این آثار در دل کوه‌ها ودره‌ها پنهان مانده‌اند وممکن است درآینده با حفاری‌هاوپژوهش‌های بیشتر، نشانه‌هایی ازسکونت‌هایا استفاده‌های مختلف ازاین منطقه در دوران پیش ازاسلام کشف شود. 
   
تنگه واشی در فرهنگ مردم منطقه
مردم محلی منطقه فیروزکوه و اطراف تنگه واشی ازقدیم داستان‌هایی از این دره و تاریخ آن نقل کرده‌اند. دربسیاری از این داستان‌ها، تنگه واشی به‌عنوان یک مکان مقدس یا رازآلود شناخته می‌شود و به‌طور خاص در فصل‌های مختلف سال، آیین‌ها و جشن‌هایی در کنار رودخانه‌ها و در دل این تنگه برگزار می‌شده است.این داستان‌ها واساطیر تابه امروزدر فرهنگ شفاهی مردم منطقه حفظ شده و برخی از آنها به‌عنوان افسانه‌هایی از جنگ‌ها و پیروزی‌های تاریخی در دل طبیعت تنگه واشی به نسل‌های جدید منتقل شده است.با این توضیحات، می‌توان نتیجه گرفت که تنگه واشی نه‌فقط یک جاذبه طبیعی، بلکه یک گنجینه تاریخی و فرهنگی است که در دل خود،تاریخ ایران را به نمایش می‌گذارد.ازآثار شاهان قاجارگرفته تا داستان‌ها و یادگارهای فرهنگ مردم منطقه، این دره و دیواره‌های صخره‌ای آن گواهی برتاریخ کهن ورازآلود ایران است.