رویاهای جنوبی

بر سر در دفتر مرکزی شرکت نفت جنوب عراق پلاکاردی نصب شده که از دوران حاکمیت صدام و زمانی که او در سال 1972 میلادی صنعت نفت عراق را ملی کرد ، باقی مانده است . روی این پلاکارد نوشته شده است : «نفت ما ، مال ماست». در داخل ساختمان یکی از مقامات ارشد شرکت که به دلیل ترس از گروههای شبه نظامی ترجیح می دهد هویت اش فاش نشود با عصبانیت می گوید: احزاب سیاسی و گروههای شبه نظامی با مشکل آفرینی و تنش زایی به دنبال فراهم آوردن زمینه نفوذ نزدیکان خود به بدنه مدیریتی این شرکت با هدف تضمین منافع خود در آینده هستند. او با یادآوری این که روند جاری ممکن شده فقط طی یک سال اخیر 8هزار تن به فهرست حقوق بگیرهای شرکت نفت جنوب افزوده شود که اکثرشان افرادی بی سواد یا در خوش بینانه ترین حالت غیرمتخصص هستند ، می افزاید: وزارت نفت به عرصه تاخت وتاز و رویایی احزاب و گروههای مختلف تبدیل شده است و هر کس سعی دارد این وزارتخانه را به تیول خود تبدیل کند.این بازی قدرت به بندر بصره نیز کشیده شده است . این مساله ای است که در بسیاری موارد خشم عمومی را برانگیخته و موجب شکل گیری احساس مورد تبعیض قرار گرفتن و بی عدالتی در بین جمعیت 3میلیون نفری این شهر شده است . در شهرک ابوضعیب در جنوب بصره پولدارهای تازه به دوران رسیده در کنار آلونک های بومیان امارت هایی گرانقیمت و مجلل می سازند.این امارت ها متعلق به افرادی است که توانسته اند سهمی از تجارت در بندر ابوقلوی ، یکی از چهار بندرگاه اصلی شهر را به خود اختصاص دهند. جالب آن که این چهار بندر توسط خانواده های مافیا مانند کنترل می شوند و کسانی که علاقه مند به فعالیت در آن می باشند باید به نوعی با این چند خانواده انگشت شمار کنار بیایند.ماه گذشته بود که مردان مسلح قبایلی تولید نفت در حوزه نفتی مجنون واقع در 50کیلومتری شمال شهر بصره را پس از آن که شرکت نفت جنوب به خواسته های آنان برای واگذاری مشاغلی به آنان نادیده گرفت به حال تعلیق در آوردند. نفت دزدی از لوله های انتقال نفت نیز به منبع در آمدی برای بومیان تبدیل شده است .به گفته مدیران ارشد شرکت نفت جنوب حمله به لوله های انتقال نفت و تلاش برای نفت دزدی در حجم های بالا برای قاچاق به خارج عراق به امری متعارف در بصره تبدیل شده است . برخی حتی نیروهای وابسته به حزب فضیلت محمد مصباع والی ، فرماندار بصره که ترکیب اصلی واحدهای حفاظت از خطوط لوله نفتی را تشکیل می دهند را به همکاری با قاچاقچیان نفت متهم می کنند.

درآمد روزانه 90میلیون دلاری

شرکت نفت جنوب که 30هزار تن را در استخدام خود دارد مسوولیت اکتشاف و بهره برداری از ذخایر نفتی در عرصه ای به وسعت 45هزار هکتار در نواحی جنوب عراق را برعهده دارد. براساس اکثر تخمین ها ذخایر نفتی عراق 16 تا 20 درصد کل ذخایر خاورمیانه را تشکیل می دهد. واحد مهندسی ارتش ایالات متحده درعراق در گزارشی که ماه ژوئن سال 2004 میلادی منتشر شده بود از امکان صدور روزانه 90میلیون دلار نفت از عراق درصورت بازسازی زیرساخت های این کشور خبر داده بود. میزان تولید در زمان انتشار این گزارش 2.35 میلیون بشکه در روز بود. درجولای 2007 تولید در حدود 2.1 میلیون بشکه بود که بخش اعظم آن از شرکت نفت جنوب تامین می شد. از این میزان 1.6 میلیون بشکه به طور اختصاصی از ترمینال بصره صادر می شود. برای دستیابی مجدد به توان صادراتی 3.8 میلیون بشکه در روز اوایل دهه 1990 میلادی به 2 تا 3 میلیارد دلار سرمایه گذاری طی یک دوره 3 ساله نیاز است تا زیرساخت ها نوسازی شوند. محمدعلی زینی ، از اقتصاددانان ارشد صنعت نفت و تحلیلگران ارشد مرکز مطالعات انرژی لندن علت اصلی نابسامانی صنعت نفت عراق را فقدان امنیت ، فساد ، سوئمدیریت دولتی و عدم پایبندی شرکت امریکایی KBR به تعهداتش که پس از تهاجم ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده به عراق استخدام شد تا با انجام اقدامات مهندسی زمینه افزایش مجدد تولید را فراهم آورد ، توصیف می کند.براساس اظهارات زینی وزارت نفت عراق سال گذشته 4 میلیارد دلار درآمد کسب کرد اما 3 درصد آن را صرف نوسازی ساختار صنعت نفت کرد. زینی می گوید: بصره اکنون با هرج و مرج دست به گریبان است . در چنین فضایی امکان کار موثر و واقعی وجود ندارد. او که شیعه ای از اهالی نجف است و تا پیش از آن که در سال 1982 از ترس رژیم صدام حسین به خارج فرار کند از مقامات ارشد وزارت نفت عراق بود، می افزاید: نباید انتظار داشت در چنین وضعیتی سرمایه گذاران خارجی به حضور در بازار نفت عراق رغبت نشان دهند.

فساد اندیشه

زیرمجموعه های مختلف وزارت نفت عراق به طور مستقیم تحت نفوذ باندهای فاسد قرار گرفته اند یا به شکلی ناخواسته با فشار گروههای شبه نظامی مواجه هستند.همین چند ماه قبل بود که 90 دستگاه تریلر حمل سوخت که هر یک ظرفیتی در حدود 36هزار لیتر داشتند در یکی از مراکز بارگیری نفت و بنزین توقف کردند. آنان تانکرهای خود را پر کردند و رفتند. بعدا معلوم شد این تریلرها قاچاقچی و نه حمل کنندگان قانونمند بوده اند. علاوه بر این به گمان بسیاری از کارشناسان صنعت نفت دولت عراق در شناسایی و تدوین اولویت های کاری خود ره به خطا رفته است .زینی تاکید می کند دولت عراق به جای تمرکز بر قانون نفتی جدید عراق که صنعت نفت این کشور را به روی شرکتهای خارجی می گشاید باید ابتدا با افزایش تولید ارزش افزوده این بخش را تقویت کند. به گمان او در صورت حذف رشوه خواری و فساد از ساختار وزارت نفت عراق و احیای شرکت ملی نفت که در سال 1987 از سوی صدام حسین و با این استدلال که وجود وزارت نفت و شرکت ملی نفت در کنار هم چرخه بروکراتیک صنعت نفت را تقویت می کند امکان افزایش درآمدهای نفتی عراق وجود دارد.یکی از جدی ترین چالش های فراروی قانون جدید نفت عراق از سوی اتحادیه کارکنان صنعت نفت در بصره ایجاد شده که به صراحت اعلام کرده در صورت تصویب نهایی این قانون در پارلمان دست به اعتصاب عمومی خواهند زد. حسن جمعه الاسدی ، رئیس این اتحادیه می گوید: ما به این باور هستیم که یکی از دلایل اصلی تهاجم امریکا به عراق نفت بود. می افزاید: نفت عراق نه در خدمت ملت عراق که در جهت اهداف و منافع امریکا مورد استفاده قرار می گیرد.

توقف روند احیا

منازعه بر سر آینده منابع نفتی عراق که اکنون حتی به وزارتخانه های دولتی در بغداد هم رسیده به این معنا است که دورنمای استفاده از ثروتهای نفتی این کشور برای زدودن چهره فقر از جامعه و تامین شغل برای هزاران جوان جویای کار عراقی در حد رویایی دست نیافتنی باقی خواهد ماند. حمید السالمی ، از اعضای شورای شهر بصره می گوید: فقر در بصره شایع است و نرخ بیکاری بالا است . کارخانجات تخریب شده اند و برای ما 30 سال گذشته چیزی جز جنگ و محرومیت به ارمغان نیاورده است . بصره بیش از هر استان دیگری از عراق در ضمن جنگ 8 ساله عراق با ایران و جنگ 1990 خلیج فارس لطمه دید. در چنین شرایطی بصره به بمبی ساعتی می ماند که هر لحظه ممکن است در میدان منازعات سیاسی برای کنترل ثروت های نفتی این استان منفجر شود. انفجاری که صدای آن در فراسوی این استان و بویژه در بغداد به وضوح شنیده خواهد شد.

شیما خیری