هیچ‌چیز جای کتاب را پر نمی‌کند

کتاب یکی از ارکان جامعه اسلامی
در نگاه رهبر معظم انقلاب، کتاب و کتابخوانی از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید یکی از ارکان زندگی خانواده‌ها و جامعه اسلامی باشد. ایشان درباره اهمیت کتاب می‌فرمایند: «در اهمیت عنصر کتاب برای تکامل جامعه انسانی، همین بس که تمامی ادیان آسمانی و رجال بزرگ تاریخ بشری، از طریق کتاب جاودانه مانده‌اند و روابط فرهنگی جامعه بشری نیز از پوشش کتاب و مبادلات فرهنگی تقویت شده است.»

اهمیت کتابخوانی
رهبری در دیدار با اعضاى گروه اجتماعى صداى جمهورى اسلامى در ۲۹ بهمن سال ۷۰ درباره اهمیت کتابخوانی فرمودند: «ملت ما مطالعه کردن را اصلا جزو کارهاى بشرى نمى‌دانند! مثل خوراک و ورزش و دیگر چیزهایى که جزو کارهاى معمول انسان است، مطالعه اصلا جزو این چیزها نیست! آدم باید عنوان دیگرى داشته باشد -یا باید شب امتحانش باشد‌؛ یا باید معلم در مدرسه از آدم بخواهد‌؛ یا باید یک دانشمند باشد‌؛ یا باید بخواهد در جایى سخنرانى کند- تا موجب شود که مطالعه کند! این چقدر خسارت است؟! واقعا خدا مى‌داند. من وقتى یادم مى‌آید -و این چیزى است که تقریبا هیچ‌وقت از یادم نمى‌رود- که مردم ما مطالعه کردن را بلد نیستند‌؛ به قلب من فشار مى‌آید!
رهبری همچنین در بازدید از نمایشگاه کتاب در سال ۷۴ درباره اهمیت کتابخوانی و لزوم انس بیشتر با کتاب چنین فرمودند: «من مى‌بینم که متأسفانه کتاب در جامعه‌ ما آن مقدار که ‌شأن این جامعه اقتضا مى‌کند رواج ندارد. اگر ما یک جامعه‌ بى‌فرهنگ و تاریخ بودیم‌؛ جامعه‌اى بودیم که گذشته و کسان فرهنگى با‌معرفت و برجسته‌اى ندارد‌؛ انسان‌هاى با‌استعداد و فهیم و داراى بینش و طرز فکر بالا ندارد -مثل بعضى از جوامع گوناگونى که در گوشه و کنار دنیا هستند- بى‌رغبتى به کتاب قابل توجیه بود اما در جامعه ما با این همه انسان‌هاى فرهنگى، برجسته، والا، اساتید، مؤلفین، آشنایان با کتاب، شعرا، نویسندگان، علماى بزرگ، دانشگاهیان برجسته و عناصر فرهنگى و عالم، چرا باید انس با کتاب این‌طور باشد؟! سابقه‌ فرهنگى و تاریخى ما خیلى زیاد است.

جای کتاب پر نمی‌شود
رهبری که معتقدند جای کتاب را هیچ‌چیز نمی‌تواند پر کند در بازدید از ششمین نمایشگاه کتاب نیز فرمودند: «من فکر مى‌کنم اگر بتوانیم فرهنگ کتابخوانى را در کشور رایج کنیم و در کنار آن، تولید کتاب را هم خوب گسترش دهیم، بخش عمده‌اى از وظایف فرهنگى دولت جمهورى اسلامى به ‌این وسیله انجام خواهد گرفت... . کتاب، مقوله‌ بسیار مهمى است. من البته به کارهاى هنرى و تصویرى، تلویزیون یا سینما یا از این قبیل مقولات خیلى اعتقاد دارم اما کتاب، نقش و جایگاه مخصوصى دارد. جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی‌کند. کتاب را باید ترویج کرد،‌... مردم باید به کتابخوانی عادت کنند و کتاب وارد زندگی بشود.

راهکار عملی کتابخوانی
رهبری یک راهکار عملی برای مطالعه کتاب معرفی می‌کنند‌؛ مطالعه در بین راه یا در اتوبوس و مترو. ایشان در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۲می‌فرمایند: «افرادی که کار روزانه دارند اداری، کاسب، روستایی، کشاورز و امثال اینها اگر مثال شب یا بین روز به خانه می‌آیند، بخشی از زمان را ولو نیم ساعت برای کتاب خواندن بگذارند، چقدر کتاب‌ها را در همین نیم ساعت‌ها می‌شود خواند. بنده خودم دوره‌های بیست و چند جلدی کتاب‌ها را در همین فاصله‌های ۱۰ دقیقه، ۲۰ دقیقه، یک ربع ساعت، خوانده‌ام! ... شاید من از صدها جلد کتاب همین‌طور در این فاصله‌های کوتاه استفاده کرده باشم. بسیاری را هم می‌شناسم که این‌طور هستند... من یک دوره کتاب ... هشت جلدی را ... در اتوبوس مطالعه کردم! این بایستی یک سیره و سنت رایجی بین مردم ما بشود که کتاب را بخوانند و به بچه‌های‌شان یاد بدهند.»

انواع مطالعه در خانواده
رهبری درباره مطالعه کتاب در خانه نیز در ۲۶ اردیبهشت ۷۴ چنین می‌فرمایند: «خانم‌ها در خانه‌ها کتاب بخوانند و معلومات را فرا بگیرند. در منزل خود من، همه افراد، بدون استثنا، هرشب در حال مطالعه خواب‌شان می‌برد. خود من هم همین‌طورم. نه این‌که حالا وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه می‌کنم‌؛ تا خوابم می‌آید، کتاب را می‌گذارم و می‌خوابم. همه افراد خانه ما، وقتی می‌خواهند بخوابند حتما یک کتاب کنار دست‌شان است. من فکر می‌کنم که همه خانواده‌های ایرانی باید این‌گونه باشند.»

خلاصه‌نویسی و کتابخوانی
یکی از عادت‌های کتابخوانی رهبری این است که با اتمام مطالعه کتاب، نظر خود را در حد یک صفحه درباره کتاب نوشته و آن را ‌همراه کتاب در قفسه کتابخانه قرار می‌دهند‌، به‌گونه‌ای که برای خواننده آگاهی از نظر ایشان درباره کتاب‌ به‌سرعت با خواندن آن کتاب امکان‌پذیر است. 

از فلسفه اسلامی تا فلسفه غرب
در تصویری که از رهبر انقلاب در کتابخانه ایشان منتشر شده کتاب‌های بسیاری دیده می‌شود که احاطه ایشان به فلسفه اسلامی و غرب را بازنمایی می‌کند. برخی از کتاب‌هایی که در این تصویر دیده می‌شود:
   ️منطق معرفت در نظر غزالی، اثر دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
   ️تحلیل ذهن، اثر برتراند راسل
   ️شرح رسائل فارسی سهروردی، اثر سیدجعفر سجادی
   ️جهان باز، اثر کارل پوپر
   ️ترجمه الهیات شفا، از آیت‌ا... محمدمهدی گیلانی
   ️ترس و لرز، اثر کی‌یر کیگارد
   ️فلسفه حقوق بشر، از آیت‌ا... جوادی آملی
   ️جمهور اثر افلاطون
   ️شرح مبسوط منظومه، اثر شهید مطهری
   ️مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین، اثر ادوین آرتور برت
   ️شرح اسفار اربعه، اثر آیت‌ا... مصباح یزدی
   ️اصول حکومت آتن، اثر ارسطو
   ️نهایه الحکمه، اثر علامه طباطبایی
   ️رساله منطقی فلسفی، اثر لودویگ ویتگنشتاین
   ️شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا  از سیدجلال‌الدین آشتیانی
   ️آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های جدید غرب، اثر کریم مجتهدی
   ️فلسفه هگل از والتر ترنس ستیس