سیر مطالعاتی تا چه اندازه لازم است؟
یکی از نکاتی که می‌تواند به مطالعه افراد کمک کند تبعیت از سیر مطالعاتی است. این‌که بگوییم سیر مطالعاتی لازم است یا خیر را بهتر است جور دیگری طرح کنیم. جذاب‌تر و بهتر است که بپرسیم این افرادی که مطالعه پراکنده دارند به هدف‌شان زودتر می‌رسند و سریع‌تر رشد و تعالی پیدا می‌کنند یا افرادی که یک سیر مطالعاتی مناسب دارند؟ طبیعتا با داشتن سیر مطالعاتی راحت‌تر و بهتر می‌توان به هدف رسید البته مطالعه بدون سیر مطالعاتی بی‌نتیجه نیست چون افرادی هم که مطالعه آزاد داشته‌باشند به دانش‌شان افزوده می‌شود. وقتی یک عده از متخصصان کتاب‌هایی به ما پیشنهاد می‌دهند مثل این است که راهی را باز کردند و ما به دنبال آنها می‌رویم و حرکت ما راحت‌تر خواهدبود و ما به نتیجه بهتری می‌رسیم تا این‌که بخواهیم خودمان در مسیری نامشخص و سنگلاخ حرکت کنیم. تفاوت داشتن و نداشتن سیر مطالعاتی مثل آموزش دیدن با یا بدون مربی است. مربی به حوزه مورد نظر اشراف دارد و آموزش همراه مربی موثرتر خواهدبود. علاوه بر این تبعیت از سیر مطالعاتی
یک نوع صرفه‌جویی در زمان است و سوالات فرد هم بهتر پاسخ داده می‌شود و درکی جامع‌تر از موضوع پیدا خواهدکرد.
شاخصه‌های سیر مطالعاتی مفید کدامند؟
در این زمینه چند نکته پیشنهاد می‌شود که باید مورد توجه قرار گیرد. مسأله اول جامع و مانع بودن است. به عنوان مثال اگر کسی بخواهد در حوزه‌هایی مانند ادبیات، داستان، فلسفه و شعر مطالعه داشته‌باشد، باید مطالعات به سه بخش مقدماتی، متوسطه و عالی تقسیم شود. به عبارت دیگر باید یک سطح‌بندی در مطالعه انجام شود و به عنوان مثال کسی که هیچ‌گونه آشنایی با مبحث ندارد، از دوره مقدماتی شروع به مطالعه کند. نکته بسیار مهم در سیر مطالعاتی، جامع و مانع بودن است؛ یعنی تمام کتاب‌های حوزه موردنظر باید دیده و بررسی شود و از بین آنها کتاب‌هایی با معیار درست انتخاب کرد. مسأله دیگر این است که باید در نظر گرفت فردی که می‌خواهد از این سیر مطالعاتی استفاده کند سطح بینش، آگاهی و اطلاعاتش در حوزه مورد نظر چقدر است و در چه سطحی قرار دارد؟ این مسأله مهم است چون فرد باید بتواند بعد از سیر مطالعاتی مورد نظر به سطح بالاتری برسد و با دانش بیشتر وارد مرحله بعد شود. مسأله سوم این است که کتاب نامناسب و کم‌فایده لابه‌لای کتاب‌های سیر مطالعاتی نباشد. کتاب‌ها باید درست و متناسب با دانش و بینش مخاطب سطح‌بندی شوند.
چه کسانی می‌توانند سیر مطالعاتی داشته‌باشند؟
گروه‌هایی داریم که باید سیر مطالعاتی تعیین کنند و این افراد متخصصان آن حوزه محسوب می‌شوند که با مبحث موردنظر آشنا و بر آن مسلط هستند. دسته‌ای هم از این سیر مطالعاتی استفاده می‌کنند. به نظرم سیر مطالعاتی مثل معرفی کتاب به مخاطب است و محدودیتی ندارد. به عنوان مثال اگر کسی کتاب‌هایی در حوزه‌های مختلف خوانده و نقد وبررسی کرده‌باشد و آنها را به من معرفی کند، مسلما استفاده بیشتری می‌برم تا این‌که بخواهم خودم کتاب‌های بسیاری را تورق کنم و به نتیجه برسم که کدامیک را بخوانم. همه مخاطبان می‌توانند به فراخورحال خود ازسیر مطالعاتی بهره‌مند شوند ونمی‌شود محدودیتی درنظر گرفت.
مخاطبان سیر مطالعاتی در ادبیات داستانی متنوع هستند؟
قطعا پاسخ مثبت است چون ما در حوزه ادبیات داستانی طیف وسیعی از کتاب‌های مناسب داریم که آنها سطح یکسانی ندارند. برخی یک روایت ساده هستند، پیچیدگی ندارند، احساس خوشی در مخاطب برمی‌انگیزند یا نکنه مثبتی را القا می‌کنند. توصیه می‌کنیم افراد معمولی و نه حرفه‌ای که از دانش کمتری برخوردارند، آنها را بخوانند. بعضی کتاب‌ها سطح بالاتری دارند و طرح و پرداخت آنها به گونه‌ای است که افراد عادی خیلی کششی به خواندن آنها ندارند و ممکن است حتی برایشان مفید هم نباشد. گاهی داستان‌هایی داریم که به لحاظ کیفی برجسته‌تر هستند و لایه سطحی و پنهان دارند. لایه پنهان را حرفه‌ای‌ها متوجه می‌شوند نه هرکسی و بر این اساس به مخاطبان مختلف توصیه‌های متفاوت می‌شود. اگر رمان ساده و سرراست را به خواننده حرفه‌ای توصیه کنیم، موجب دلزدگی می‌شود. از طرفی اگر اثری پیچیده و فاخر را به کسی که در ابتدای راه قرار دارد یا دنبال تفنن و سرگرمی است، پیشنهاد دهیم، در او دلزدگی و بی‌رغبتی ایجاد می‌شود.
چه نظری در مورد سیرهای مطالعاتی که تاکنون ارائه شده‌است دارید؟
در یک مقطع زمانی برای گروه‌های سنی کودک و نوجوان سیر مطالعاتی تهیه می‌شد و به نظرم کار مفیدی بود. این کار سال‌ها سابقه داشت. از ابتدای انقلاب احساس می‌شد سیر مطالعاتی به افراد کمک می‌کند و مسیر مطالعه را تسهیل می‌کند اما بعدها مسأله کمرنگ شد. اکنون سیر مطالعاتی خیلی در دستور کار نیست و به این موضوع پرداخته نمی‌شود.
خود شما چه سیر مطالعاتی را پیشنهاد می‌دهید؟
مراکزی مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نهاد کتابخانه‌های عمومی و حتی خانه کتاب و ادبیات ایران که برای جوایزی مثل جایزه جلال و کتاب سال کارشناسان و داوران‌شان کتاب‌های بسیاری مطالعه می‌کنند، بهتر می‌توانند کتاب‌های مناسب را به مخاطبان مختلف معرفی کنند. این مراکز می‌تواند سیر مطالعاتی مناسبی به مخاطبان بدهد، یک دوره زمانی هم برای آن در نظر بگیرد، مجموعه کتاب‌های مناسب را معرفی و پله پله افراد را در حوزه‌های مختلف راهنمایی کند.
