تخصص و جسارت نسل جوان فیلمساز

از سوی دیگر شاهد رشد فیلمسازان در رویکردهای تکنیکال و استفاده از ظرفیت‌های تکنیکی سینما درآثارشان هستیم؛ موضوعی که اعضای هیأت انتخاب و دیگر کارشناسان هم روی آن صحه می‌گذارند. برگزاری این رویداد سینمایی که با استقبال قابل‌توجهی نیز روبه‌رو شده، باعث شد تا دقایقی با کارشناسان این حوزه همکلام شویم و کم و کیف این رویداد سینمایی را بررسی کنیم.

ایده‌ها با اجراهای خوب

آنچه به یک فیلم کوتاه قوت و قدرت می‌بخشد، ایده و بداعت است. موضوعی که بیژن میرباقری، عضو هیأت انتخاب آثار داستانی این دوره از جشنواره به آن اشاره می‌کند. او درباره نقاط قوت و ضعف ۵۲اثر داستانی شرکت‌کننده در چهلمین جشنواره فیلم کوتاه تهران گفت: اغلب فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره امسال کیفیت‌های فنی و فیلمبرداری خوبی داشتند و در بازیگری نیز خوب بودند.  ایده‌های خیلی خوبی درون فیلم‌ها وجود داشت و به اندازه کیفیت و اهمیت همین‌ فیلم‌هایی که در جشنواره حاضرند، فیلم‌هایی در بیرون جشنواره هستند و ممکن است به دلایل مختلف وارد بخش مسابقه نشده باشند و این از ارزش فیلم‌های بیرون جشنواره کم نمی‌کند. ما فیلم‌های بسیاری داریم که کارگردانان آن به‌رغم این‌که مشق فیلمسازی کرده‌اند، فیلم‌های خوبی بودند اما میرباقری این موضوع را از نظر شخصی نقص می‌داند و ادامه می‌دهد: تنها نقصی که بعد از دیدن این فیلم‌ها به ذهنم می‌رسد، این است که به نظر می‌رسد بعضی فیلم‌ها از روی دست یکدیگر کپی شده‌اند و فیلم‌هایی هستند که از روی فیلم دیگری ساخته شدند و نمونه‌ای برای آن وجود دارد و تعداد فیلم‌هایی از این دست، قابل توجه است.

جسارت در پرداختن به موضوع

 میرباقری درباره ویژگی‌های مثبتی که در میان آثار داستانی این دوره دیده‌است نیز عنوان کرد: جسارت در پرداختن به بعضی از موضوعات که شاید در حد و اندازه فیلم کوتاه از جهت فضای فنی و فانتزی موجود در فیلم‌ها نباشد، دیده می‌شود. مشاهده چنین فضایی در فیلم کوتاه قابل توجه است.  بیشتر فیلمسازان کوتاه جوان ایران این دیدگاه را دارند که فیلم کوتاه پله‌ای برای فیلمسازی بلند است؛ اما در خارج از کشور این شکل از فیلمسازی کاملا تخصصی است و گاهی یک فیلمساز کوتاه هرگز از خط فیلمسازی خود فاصله نمی‌گیرد و تا پایان عمر فیلم کوتاه می‌سازد.  میرباقری در پاسخ به این پرسش که آیا با این دیدگاه که فیلم کوتاه پله‌ای برای ساخت فیلم بلند محسوب می‌شود، گفت: من با هردوی این گزینه‌ها که فیلم کوتاه می‌تواند پله‌ای برای فیلم کوتاه باشد یا نمی‌تواند باشد موافقم و حتی گزینه سومی وجود دارد که گاهی یک فیلمساز فیلم کوتاه می‌سازد و بعد از آن به‌هردلیلی دنیای دیگری پیدا می‌کند؛ یعنی گاهی افراد فیلمی می‌سازند و نمی‌توانند به دلایل شرایط سخت فیلمسازی، فیلم بعدی خود را بسازند و روحیه‌شان به‌هم‌می‌ریزد، حال‌شان بد و ناامید می‌شوند.  بنابراین، گاهی ممکن است ساخت فیلم کوتاه موجب نابودی یک فیلمساز شود. به‌هرحال، فیلم کوتاه در هر شکلی؛ چه پله‌ای برای ساخت فیلم بعدی باشد و چه نباشد؛ چه تخصصی باشد یا نباشد، در قالب خودش جای می‌گیرد. 

پایبندی به تکنیک سینما

بحرالعلومی اما با امیدواری نسبت به آثار حاضر در جشنواره خاطرنشان کرد که بیشترشان خصیصه‌ها و ویژگی‌های یک فیلم بلند را دارند، ادامه داد: از میان ۵۲اثری که در بخش مسابقه حضور دارند، اکثر فیلم‌ها به هویت فیلم کوتاه پایبند بودند و به این اصل اساسی ساخت فیلم کوتاه در ایده و فیلمنامه توجه داشتند که فیلمنامه در اختیار ساخت فیلم کوتاه باشد، نه این‌که برش یا سکانسی از یک فیلم بلند باشد. بنابراین، طراحی نقطه‌عطف ابتدا و انتهای فیلمنامه برای پایان‌بندی در میان فیلم‌های جشنواره رعایت شده بود و درصد بالایی هم به این نقطه رسیده بودند.  این عضو هیأت انتخاب با بیان این‌که باید دیدگاه صفر و صدی را نسبت به فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره فیلم کوتاه تعدیل کنیم، خاطرنشان کرد: در تمام سال‌هایی که در جشنواره به‌عنوان مخاطب، فیلمساز و عضو هیأت داوران حاضر شدم، همیشه شاهد جملاتی از این دست که فیلم‌ها خوب نبودند یا ضعیف هستند بودم اما پاسخم این است که باید بررسی کنیم با چه نگاهی قرار است جشنواره برگزار شود. اگر قرار است با این دیدگاه که به‌نوعی شلاقی نگاه می‌کند با فیلم‌ها برخورد کنیم، شاید نتوانیم انتخابی بیش از ۱۰فیلم داشته باشیم اما جشنواره‌ها بستری برای بروز استعدادهای جوان هستند. ای‌کاش دوستان منتقد ۹۰۰ فیلم کوتاه دیگر را هم ببینند و بعد بگویند چرا فلان اثر در جشنواره شرکت کرده است.

الفبای فیلمسازی کوتاه

او ادامه داد: یکی از اساسی‌ترین اهداف جشنواره کوتاه تشویق فیلمسازانی است که الفبای اساسی در سینمای کوتاه را رعایت کرده باشند. وقتی تمام عوامل خوب کار کردند و فیلمنامه خوب بوده است، قرار نیست به‌دلیل ضعف در تدوین یا کارگردانی یک اثر را از چرخه دیده‌شدن یا مسابقه بیرون بگذاریم؛ به عبارتی این نوع فیلم‌ها به‌طور‌کلی نمره قبولی گرفتند. 
بحرالعلومی با انتقاد از فیلم‌هایی که حداقل‌های یک فیلم خوب، مثل فیلمنامه و ایده را رعایت نکرده بودند، گفت: یکی از مسائلی که باعث شد بسیاری از فیلم‌ها در آغاز راه کنار گذاشته شوند و به جنگ و دعوای هیأت انتخاب هم نرسیدند، تساهل در فیلمسازی بود. با وجود این‌که با ملاحظات یک فیلمساز اولی آشنا هستیم و خودشان معتقدند که از ما نباید توقع زیادی داشته باشند، باید استانداردها و حداقل‌های فیلمسازی را در فیلمنامه، تدوین، پس از تولید، موسیقی و صداگذاری رعایت کرد تا قالب فیلم بگیرد، نه یک ماقبل فیلم!

لزوم ارائه آثار خلاقانه در پویانمایی کوتاه

یکی دیگر از بخش‌هایی که امسال در جشنواره فیلم کوتاه مانند سال‌های گذشته برای خود شأن و جایگاهی دارد، پویانمایی کوتاه است و بسیاری از افرادی که امسال عضو هیأت انتخاب هستند، در سال‌های گذشته در زمینه پویانمایی کوتاه درخشیده‌اند. از این رو صحبت با بابک نکویی، عضو هیأت انتخاب و داوری آثار پویانمایی جشنواره فیلم کوتاه امسال، چندان خالی از لطف نیست. 
او معتقد است که امسال از لحاظ کیفی آثار چندان شاخص نبودند. نکویی به جام‌جم گفت: از لحاظ تکنیکی و محتوایی کارها چندان خلاقانه و تأثیرگذار نبودند و در نهایت می‌توانیم آثار را در سطح متوسط رو به خوب طبقه‌بندی کنیم اما انتظارم از جشنواره‌ای در حد بین‌المللی، فراتر از این بود. پاو با رد این‌که افت کیفیت آثار انیمیشن کوتاه به کمبود بودجه ارتباطی ندارد، عنوان کرد: این افت کیفیت شاید بیشتر با خلاقیت مرتبط است. دنیای انیمیشن دنیای نامحدودی است و هرآنچه را که تصور می‌کنید می‌توانید به تصویر بکشید و این شاید در هیچ هنر دیگری مانند انیمیشن که تااین اندازه باحرکت عجین است نباشد. وقتی صحبت از انیمیشن می‌شود، معمولا انتظار رویارویی با آثار جدید فانتزی و تخیلی دارید و تنها محدودیت مربوط به محدودیت ذهن خالق است. وقتی امکانات رایانه‌ای خلق تصویر پیشرفت کرده و در اختیار همه است، انتظار می‌رود که آثار خلاقانه‌تری ساخته شود. بنابراین در سینمای کوتاه مهم‌ترین موضوع برای بیان یک مفهوم خلاقیت در ارائه است.

پیش به‌سوی آرزوی بزرگ

براساس آنچه گفته شد، فیلم کوتاه امروز علاوه بر این‌که نیازمند ایده خلاقانه، فیلمنامه خوب و جسارت در اجراست، فیلمسازان برای ساخت فیلم اول نباید دیدگاهی ساده‌انگارانه به بهانه ساخت اولین فیلم بلند خود داشته باشند و حداقل‌های استاندارد فیلمسازی را رعایت کرده باشد. علاوه‌براین، فیلم کوتاه با مشکلات بسیاری مانند بودجه، اکران، دیده‌شدن و... دست‌وپنجه نرم می‌کند، اما با وجود این بازهم به راه خود ادامه می‌دهد و هر سال با برگزاری جشنواره فیلم کوتاه امیدی تازه در دل فیلمسازان جوان برای دیده‌شدن آثارشان شکل می‌گیرد. فیلم کوتاه یک قالب فرهنگی و هنری است که شاید فیلمسازان به برگشت سرمایه خود از راه اکران در فضای مجازی و سینماها چندان فکر نمی‌کنند و تنها موضوع مهم، دیده‌شدن فیلم‌شان یا شناخته‌شدن فیلمساز کوتاه از راه جشنواره است تا شاید راهی برای فیلمسازی بلند او فراهم شود، چراکه بودجه فیلم کوتاه محدود است و فیلمسازان شاید با جوایز فیلم‌های کوتاه قبلی خود به آمال و آرزوی مهم خود که فیلمسازی بلند است برسند.