به گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی تهران بیست؛ برنامه تهران ۲۰ امشب ( ۱۷ مهر ماه) با حضور محمدصادق معتمدیان استاندار آذربایجان غربی و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه و مهدی اسماعیلی کارشناس محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه روانه آنتن شد که در خصوص بررسی وضعیت دریاچه ارومیه مطالبی را عنوان کردند.
مبادلات تجاری با کشور ترکیه و رسیدن به عدد ۳۰ میلیارد دلار
در ابتدای برنامه استاندار آذربایجان غربی با اشاره به جلسه امروز با معاون اول رئیس جمهور اظهار داشت: در جلسه نشست استانداران درباره دو بحث صحبت شد. محرومیت‌زدایی که از اولویت‌های اصلی دولت است و هماهنگی‌هایی که باید صورت پذیرد. مباحث مولدسازی در جهت تقویت پروژه‌های نیمه تمام عمرانی دولت از جمله موضوعات این جلسه بود. بنا هست با توافقی که با کشور ترکیه دربحث مبادلات تجاری دو کشور، به عدد ۳۰ میلیارد دلار برسیم. اخیرا پس از حدود ۸ سال وقفه‌ای که در روابط با کشورهای مرزی داشتیم در جلسه‌ای در وال حضور پیدا کردیم. چهار استاندار مرزی در این نشست حضور داشتند. نشست دو روزه‌ای بود که در نهایت ۳۰ بند به عنوان تفاهم‌نامه مطرح که ۲۲ مورد از آن در حوزه اقتصادی و مابقی در حوزه گردشگری عنوان شد. آذربایجان غربی تنها استانی است که ۵۶۶ کیلومتر مرز مشترک با ترکیه دارد. چه به لحاظ ریلی که از طریق شهرستان خوی به اروپا و ترکیه متصل بوده و تنها مسیر از اینجاست. همچنین پایانه‌های مرزی ما در این استان است.
۱۲۰۰ واحد پس از زلزله خوی بازسازی و تحویل مردم داده شد
وی در خصوص زلزله خوی و ساخت مسکن‌های مردم این شهرستان تصریح کرد: ما با عنایت دولت و رئیس جمهور در کمتر از یک هفته از مصوبه دولت و کمتر از دو هفته منابع مالی تامین شد. با کمک‌های بنیاد مسکن، ۳ هزار و ۲۲۰ مسکنی که تخریب شده بود، کارهای بازسازی آن را آغاز کردیم. هفته دولت بود که ۱۲۰۰ واحد بازسازی و نوسازی انجام و تحویل مردم داده شد. مابقی تقریبا ۲ هزار واحد است که ۸۵ درصد پیشرفت داشته و حداکثر تا ماه آینده به پایان می‌رسد. حدود ۵ الی ۶ هزار هم واحدهای نگه‌داری احشام بوده که کاملا تخریب و بازسازی شدند. به طور میانگین ۵۰۰ میلیون کمک دولت و هر کسی که آسیب دیده که در نوع خود بی‌نظیر بود.
دریاچه ارومیه در پایین‌ترین سطح تراز خود قرار دارد
دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در ادامه وضعیت این دریاچه را اینگونه ارزیابی کرد: آخرین وضعیت دریاچه از لحاظ مساحت آن تقریبا ۶۰۶ کیلومتر مربع، از نظر حجم آب هم ۵۸۰ میلیون متر مکعب و از نظر تراز هم ۱۲۶۹/۸۰ است. در واقع در پایین‌ترین سطح تراز خود قرار دارد. طی بارش‌هایی که در چند روز اخیر رخ داده است، شرایط را کمی متفاوت کرده که امیدواریم با تکمیل برنامه‌های سخت‌افزاری شرایط اقلیمی مناسبی هم که داریم منجر به بهبود وضعیت دریاچه شود. در شرایط فعلی با توجه به عقبه‌ای که داشته وضعیت مناسبی نیست. با مجموعه برنامه‌های در نظر گرفته شده قطعا شرایط بهتر خواهد شد.
قیاس دریاچه ارومیه و دریاچه‌ای در وان، نامناسب است
مهدی اسماعیلی کارشناس محیط زیست نیز در این خصوص خاطرنشان کرد: وضعیت قابل قبولی را در دریاچه ارومیه نداریم. با توجه به داده‌ها و مستندات موجود اگر قرار بود دریاچه ارومیه در یک وضعیت مطلوب قرار بگیرد به جای ۵۸۰ میلیون متر مکعب حجم آب می‌بایست بالغ بر ۱۳ میلیارد مکعب حجم آبی باشد که در آن ذخیره است. و مساحت آن چیزی در حدود ۴ هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع باشد که متاسفانه در حال حاضر این شرایط وجود ندارد. تراز اکولوژیک این دریاچه هم برای شرایط مطلوب و پایدار ۱۲۷۴ متر می بود که چندین متر از این عدد فاصله دارد.
او ادامه داد: ما در وان در همسایگی ترکیه دریاچه‌ای را داریم که شاید مقایسه نامناسبی هم از لحاظ علمی بین این دو دریاچه انجام می‌دهند و وضعیت پر آبی آن دریاچه را صرفا به دلیل عملکرد دولت‌مردان کشور ترکیه می‌دانند. طبق داده‌های آماری ۳۹ ساله‌ای که وجود دارد، دمای نسبی هوا در سطح دریاچه وان ۲ تا ۴ درجه سانتیگراد پایین‌تر از دریاچه ارومیه بوده و رطوبت نسبی به جز فصل زمستان ۶ درصد بالاتر بوده و عمق آب به طور متوسط ۲۹ برابر دریاچه ارومیه است و حجم آب آن ۱۰۰ برابر دریاچه ماست. اینها خود نشان می‌‌دهد که به لحاظ فیزیکی و شرایطی که وجود دارد نسبت به دریاچه وان وضعیت یکسانی نیست که این قیاس رخ دهد.
بی‌توجهی به پروژه‌های سازه‌ای و طرح‌های سدسازی از علل خشک شدن دریاچه ارومیه است
اسماعیلی افزود: از حدود ۵۰ سال پیش هم هشدارهایی مبنی بر به مسیر خشکسالی رفتن دریاچه ارومیه مطرح شده بود. ولی آن چیزی که در طی این سال‌ها اتفاق افتاده و به آن بی‌توجهی شده پروژه‌های سازه‌ای است که در دولت‌های مختلف به ویژه طرح‌های سدسازی به عنوان طرح‌های مولد و طرح‌هایی که زیرساخت اشتغال آفرینی را ایجاد می‌کنند، عملیاتی شدند و برای حوزه‌هایی مثل کشاورزی یک حقی را ایجاد کردند که اراضی بیشتری را زیر کشت ببرند بدون اینکه آمایش سرزمین رخ دهد و حقابه دریاچه ارومیه بخواهد در آن دیده شود.
به زودی رهاسازی آب از طریق سد چپرآباد به دریاچه ارومیه انجام می‌شود
محمدصادق معتمدیان استاندار آذربایجان غربی و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با تاکید بر اقدامات انجام شده در این مدت گفت: در دوره قبل به جهت برنامه‌های مختلف، احیا در قالب پروژه‌های سخت‌افزاری و نرمافزاری حدود ۲۶ برنامه را در کارگروه نجات دریاچه ارومیه مصوب کردند. بنا بر این بود که طی یک دوره زمان‌بندی شده، برنامه‌ها اجرا شود و ما به سطح تراز اکولوژیک برسیم. تمرکزی که پیش از این بود بر روی پروژه‌های سخت افزاری بوده که در دولت سیزدهم هم تقریبا هیچ یک از پروژه‌ها به نتیجه نرسیده بود. یکی از اولویت‌های اصلی ما هم تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام بود که وعده‌ای هم در حضور رئیس جمهور به مردم دادیم و قرار بود هر سه ماه یکبار این پروژه‌ها به اتمام برسد. بحث انتقال آب از طریق تونل کانی سیب بود که یکی از پروژه‌های بزرگ غرب آسیا محسوب می‌شود، انتقال آب از حوزه‌های دیگر، بحث مدول سوم فاضلاب ارومیه بود که با حضور آقای مخبر افتتاح شد، سد چپرآباد هست که به زودی رهاسازی آب به دریاچه ارومیه از این طریق انجام می‌شود، بحث بادین‌آباد که فاز دوم کانی سیب محسوب می‌شود که حداکثر تا پایان سال این پروژه مهم را هم به اتمام می‌‌رسانیم. در حقیقت انتقال آب از بادین آباد، کانی‌سیب و نهایتا تونل کانی‌سیب انجام خواهد شد.
در ۱۶ سال گذشته ۱/۵ میلیارد متر مکعب آب مازاد در حوزه آبریز تحویل داده شده است
معتمدیان درباره بحث حقابه کشاورزی عنوان کرد: این مساله از مهمترین بخش‌های ما محسوب می‌شود. متاسفانه زمانی که ما مشغول به کارهای سخت‌افزاری بودیم توجهی به حوزه نرمافزاری و کشاورزی نشده است. تقریبا در ۱۵، ۱۶ سال گذشته بیش از ۱۴۰ هزار هکتار اراضی ما در بخش کشاورزی توسعه پیدا کرد. یا اراضی دیمی بوده که به آبی تبدیل شده یا اراضی ملی بوده که به دلیل عدم نظارت تبدیل به باغات شده و یا اراضی کشت و زراعت تبدیل به باغات شده است. در مجموع شاید بیش از ۱/۵ میلیارد متر مکعب، آب مازاد در حوزه آبریز تحویل داده شده است. در حالی که ما باید مدیریت مصرف و تغییر الگو داشته باشیم. ۱/۵ میلیارد آب مازاد هم اضافه شده که بخشی از مشکلات امروز ناشی از همین موضوع است.
۹۰ درصد مصرف‌کننده‌های ما در بخش کشاورزی و تولید سه محصول سیب، یونجه و چغندر قند است
وی ادامه داد: تقریبا ۹۰ درصد از بخش اصلی مصرف‌کننده‌های ما در بخش کشاورزی است. طی بررسی‌های صورت گرفته در این استان وجود سه محصول در آذربایجان غربی تقریبا ۵۷ درصد از آب تولیدی استان را مصرف می‌کند. سیب ۱۷ درصد، یونجه ۳۲ درصد و مابقی هم مربوط به چغندر قند است. در تولید سیب رتبه اول، یونجه رتبه دوم و چغندر هم رتبه اول کشوری را داریم. به جای اینکه به سمت اصلاح الگوی کشت رفته و این موضوع را مدیریت کنیم مصارف کشاورزی را به سمت تولید محصولات پر آب دِه هم بردیم.
نظارت بر میزان آبی که در اختیار باغدار یا کشاورز قرار می‌گیرد
اسماعیلی کارشناس محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه اظهار کرد: من مخالف عدم تولید این محصولات هستم بر عکس این محصولات باید در نواحی‌ای با محدودیت آبی مواجهه است، کم شود و انتقال پیدا کند. وقتی مصرف را می‌خواهید کمتر کنید باید بر میزان آبی که در اختیار آن باغدار یا کشاورز قرار می‌گیرد هم نظارت شود. یعنی آن میزان آبی که صرفه‌جویی می‌شود از طریق بهره‌وری، نباید صرف دوباره کشاورزی در اراضی شود که پیش از این درآنجا کشاورزی انجام نمی‌شد.
تولید گردو ۱۲ برابر نسبت به سیب ارزش افزوده و از نظر مصرف آب هم ۴۰ درصد نسبت به آن کاهش دارد
استاندار آذربایجان غربی نیز گفت: یکی از مصوبات ما در کارگروه، اولویت قرار دادن برنامه‌های نرمافزاری است که بتوانیم به کمک جهاد کشاورزی در تغییر الگوی کشت اقدامات عملیاتی و حمایت از کشاورزان را داشته باشیم. کار سختی است اما ما برنامه داریم. به عنوان مثال در حوزه آبریز ارس در شمال استان ما در گلدشت بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کردند که بزرگترین باغ گردو که شاید در جهان دومین باغ به لحاظ مکانیزه بودن با وسعت ۲۲۰۰ هکتار باغ بوده و کمتر از دو سال به محصول رسیده است.
بر اساس مطالعات صورت گرفته ۱۲ برابر نسبت به سیب ارزش افزوده دارد و از نظر مصرف آب هم ۴۰ درصد نسبت به سیب کاهش دارد. تغییر الگوی کشت منجر به افزایش درآمد مردم هم می‌شود. ۶۰ هزار هکتار اراضی باغات سیب که ۵۰ درصد از اینها بالای ۳۰ سال عمر می‌کند یعنی مجدد درخت‌هایی است که باید بریده و کشت شوند. این مطالعات در حال بررسی است برای مثال در فاز اول باید بتوانیم نهال گردو را جایگزین سیب کنیم.
ادامه دادن روند کنونی کشاورزان و باغداران در میان مدت منجر به از دست دادن همین اراضی می‌شود
کارشناس محیط زیست تاکید کرد: باید کمی به عقب برگردیم و طرح‌های پیشنهادی را بر اساس ۲۷ راهکاری که از سال ۹۳ در شش حوزه و در یک برنامه ۱۰ ساله توسط ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه مطرح شده بود، بررسی کنیم. قطعا یک کشاورز یا باغدار که به صورت موروثی به یک فعالیت ویژه‌ای پرداخته، تغییر باور و نگرش عملکرد در حوزه کاشت کار سختی است. باید فرهنگ‌‌سازی و آموزش داده شود یعنی همان بحث نرمافزاری که اینان این آگاهی را پیدا کنند که ادامه دادن به روند کنونی در میان مدت همین اراضی در اثر خشک شدن دریاچه ارومیه و بلند شدن ریزگردهای نمکی از دستشان می‌رود. به نوعی دیگر نمی‌توانند در آن اراضی هیچ کشتی را انجام دهند.
۳۲ درصد آب استان در بحث تولید یونجه مصرف می‌شود
دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه مطرح کرد: ۳۴ درصد اشتغال ما از طریق بخش کشاورزی است که از نظر ارزش افزوده زیر ۱۵ درصد هستیم به دلیل اینکه درآمد سرانه ما پایین است. در دولت سیزدهم فقط ۵۴ واحد فرآوری داشته و سال گذشته هم هیچ گزارش منفی در رسانه نداشتیم چرا که دلالان و واسطه‌ها را حذف کردیم. ما به دنبال این هستیم که ارزش افزوده مردم را در بخش کشاورزی افزایش دهیم. لازمه آن یک مطالعه اولیه است. ۳۲ درصد آب استان در بحث تولید یونجه مصرف می‌شود. تولید یونجه چه محصول استراتژیکی است؟ احیای دریاچه یا تولید یونجه اولویت دارد؟ اما نه در حوزه آبریز بلکه به صورت سنتی هم در باغات سیب ما یونجه می‌کارند. اگر بتوانیم الگوی کشت را تغییر دهیم عملا ۵۰ درصد از آب کشاورزی قابل مدیریت است. با مردم باید گفتگو داشته باشیم و یک برنامه چندین ساله است که امیدوارم رخ دهد.
با همراهی برنامه عمرانی سازمان ملل‌متحد و دولت ژاپن طرحی را برای حوزه دریاچه ارومیه روی ۲۰۰ روستا مورد مطالعه قرار دادیم
در اواخر برنامه مجتبی ذوالجودی معاون دریایی سازمان محيط زيست کشور روی خط تلفنی برنامه آمد و تصریح کرد: در بحث دریاچه ارومیه و تالاب‌های دنیا دچار مشکلاتی هستیم و ۷۰ درصد این تالاب‌ها خشک شدند. به جهت بحث‌های اقلیمی و کم توجهی‌های موجود این اتفاقات رخ داده است. بحث‌هایی که در مدیریت مصرف آب در این دریاچه داشتیم بزرگترین مشکل برای حوزه آبگیر دریاچه است. بر هم خوردن شدید تعادل بین منابع و مصارف آب این شرایط را ایجاد کرد. تعداد حلقه‌های چاه غیرمجازی که در حوزه دریاچه ارومیه داریم چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار حلقه است. در طول سالیان گذشته یک منافعی را برای برخی مردم داشته و اگر بخواهیم اصلاح کنیم به یک برنامه مدون نیاز داریم. دولت روی این موضوع حساس است و قرار است با برنامه‌هایی که سازمان و ستاد تدوین می‌کند این اتفاقات کنترل شود. با همراهی برنامه عمرانی سازمان ملل‌متحد و دولت ژاپن طرحی را برای حوزه دریاچه ارومیه روی ۲۰۰ روستا مورد مطالعه قرار دادیم. البته فقط بحث مطالعاتی نبوده بلکه به موضوعات اجرایی هم ورود پیدا کردیم. سازمان جهاد کشاورزی هم ورود کرد. در این ۲۰۰ روستا که مطالعات و اجرا داشتیم ۲۷ درصد میزان کاهش آب برای بحث کشاورزی، میانگین افزایش راندمان هم ۴۶ درصد، افزایش تولید محصولات کشاورزی ۱۶ درصد، افزایش درآمد کشاورزان تحت پوشش ۱۴ درصد بوده است. بیشتر کسانی که در این زمینه با سازمان حفاظت از محیط زیست همکاری کردند ۷۰، ۸۰ درصد زنان روستایی بودند که در بحث‌های ترویجی با ما همراه شدند. ما د نهاده‌های شیمیایی هم حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش داشتیم.
در این حوزه شفافیت مالی وجود ندارد چرا که در ۱۰ سال گذشته بالغ بر ۵۱ هزار میلیار ریال بودجه به این پروژه بزرگ تخصیص داده شده است
اسماعیلی با بیان شفافیت‌های مالی در این حوزه گفت: شفافیت مالی در دوره آقای معتمدیان در یکی دو سال اخیر است. اما در آن بازه زمانی ۱۰ ساله که برای این پروژه تعریف شده بالغ بر ۵۱ هزار میلیار ریال بودجه تخصیص داده شده بود که این مبلغ سه برابر بودجه مصوب سال ۱۴۰۰ سازمان حفاظت از محیط زیست بود. مقداری ناراحت‌کننده هست که ما برای انجام پروژه‌های ملی خود نیازمند کمک از مجموعه‌های بین‌المللی می‌شویم در صورتی که بودجه‌های بسیار کلانی را داریم و این بزرگترین پروژه محیط زیستی کشور است.
ولی متاسفانه بعد از گذشت ۱۰ سال به این نتیجه رسیدند که این طرح‌ها و برنامه‌ها شکست خورده و به هدف‌گذاری که باید نرسیده است. بیشتر این پروژه‌ها یا در قالب طرح های سازه ای هزینه شد یا در قالب پروژه‌های پژوهشی است که به هیچ عنوان این شفافیت مالی وجود نداشت که ذینفعان این پروژه‌ها بر چه مبنایی انتخاب شدند.
بودجه هزار میلیار تومانی برای تکمیل پروژه‌های نیمه تمام
استاندار آذربایجان غربی و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در خاتمه عنوان کرد: ما در دولت سیزدهم و در سال گذشته علاوه بر همه محدودیت‌های مالی که بود هزار میلیار تومان برای تکمیل پروژه‌های نیمه تمام در نظر گرفتیم. امسال مجموعا ۲۳۰۰ میلیار مصوبه ستاد احیای دریاچه به ریاست آقای مخبر برگزار شد و مجموعه برنامه‌هایی که در راستای اهداف ۲۶ گانه این ستاد است مربوط به سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و جهاد سازندگی است. ما در واقع تلاش کردیم که بتوانیم اعتبارات‌مان را به سمت حوزه جهاد و منابع طبیعی ببریم.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
