بازی نظرسنجی یک یادداشت

دیروز برخی مطبوعات ، نتایج یک نظرسنجی از مردم تهران را درباره رابطه با امریکا و اتحادیه اروپا منتشر کردند. این خبر به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی نقل شده و در متن آن آمده است که نظرسنجی مزبور، کار مشترک 3گروه پژوهشی است .

کد خبر: ۱۴۲۴۹

در متن تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی ، خبر با این عبارت آغاز شده است : «براساس یک نظرسنجی درخصوص روابط ایران با اتحادیه اروپا و امریکا، 7/74درصد پاسخگویان ، موافق مذاکره ایران با امریکا و 5/17 درصد مخالف آن هستند.» این تلکس در چند سطر بعد، از عدد 7/74 عدول کرده و نوشته است : 5/64 درصد پاسخگویان موافق برقراری رابطه ایران با امریکا و 24درصد مخالف برقراری این رابطه هستند. در خبر مربوط به این نظرسنجی ، به مواردی برمی خوریم که کاملا با اولیه ترین اصول پژوهشی در علوم انسانی مغایر است . به عنوان مثال ، به این عبارت بنگرید: «براساس این نظرسنجی ، 7/74 درصد پاسخگویان با این نظر موافق هستند که وقتی می شود با گفتگو و مذاکره ، جلوی برخی دشمنی ها و تهدیدها را گرفت ، چرا این کار را نکنیم ؛» ناگفته پیداست پرسشی که برای پاسخگویان مطرح شده ، دقیقا القای یک موضوع خاص است و پاسخگو عمدا به سویی سوق داده شده که پاسخ مورد نظر پرسشگر را بدهد. ضمن آن که عقلا 100درصد مردم باید چنین نظری داشته باشند که هر حرکت مسالمت جویانه بهتر از جنگ است . اما طراحان پشت پرده این نظرسنجی ، این سوال را در کنار سوال قبلی مطرح نکرده اند که «با این وجود، به نظر شما مذاکره با امریکا، دشمنی های امریکا و توطئه های آن کشور علیه ملت ایران را کاهش می دهد یا خیر؛» منطقا سوال اخیر مکمل سوال پیشین است و تنها با عطف به جواب این سوال می توان حکم کرد که چند درصد مردم «موافق » رابطه با امریکا هستند. حتی با فرض صحت این ارقام ، انتخاب چنین تیتری که ذوق زدگی طراحان سناریو را عیان می کند، به لحاظ علمی (فن نظرسنجی ) و حرفه ای (کار رسانه ای ) نادرست است . ملاک حرفه ای این تیتر استنباطی کجاست ؛ کدام پژوهشگر یا کدام روزنامه نگار حرفه ای موافقت مشروط پاسخگویان را که در قالب یک گزاره شرطی بیان شده ، به موافقت مطلق تعبیر می کند؛ نکته جالب دیگر این نظرسنجی در این عبارت است : « 4/70 درصد پاسخگویان ، دولت امریکا را قابل اعتماد ندانسته اند. 62درصد، دولت امریکا را در ادعای مبارزه با تروریسم و 6/65 درصد در دفاع از دمکراسی و آزادی صادق ندانسته اند.» اگر فرض کنیم این عبارت ، برآیند واقعی نظریات مردم است و آنها امریکا را مورد اعتماد نمی دانند، چگونه می توان پذیرفت که 74درصد از آنان ، موافق مذاکره با امریکا هستند؛! یا 4/71 درصد این پاسخگویان گرایش آشکار ضداسرائیلی دارند و با فشار اروپا برای به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی توسط ایران مخالف هستند. چنین پاسخگویانی که نگاه آرمانی دارند، قاعدتا نمی توانند موافق متحد استراتژیک اسرائیل باشند. صرف نظر از این تشکیک و تردید در آمار و نتایج این نظرسنجی ، نمی توان از کنار این پرسش جدی بسادگی عبور کرد که : در وضعیت پرتنش جهان امروز که امریکا درصدد حمله به خاک عراق است و در همین حال مردم بسیاری از کشورها در تظاهرات اعتراض آمیز، مخالفت خود را با اقدامات دولت واشنگتن اعلام می کنند، ژستهای مضحکی که در قالب نظرسنجی رخ می نماید، با چه هدفی دنبال می شود؛ آیا این اقدامات به منظور بسترسازی برای تبرئه امریکا در حمله به مردمی بی دفاع صورت می گیرد یا دوستان نادان در پیش پرده ، بازی دشمنان دانا در پشت پرده را خورده اند؛