راه رفتن روی لبه تیغ تکنولوژی

 نسلی که به تقلید از بزرگ‌ترهای پیرامونش در فرصت مقتضی انگشتش را روی صفحه گوشی همراه می‌کشد تا تصاویر یکی بعد از دیگری به نمایش دربیایند شاید برای همین است هر سال شاهد کاهش سن صاحبان تلفن همراه هستیم. کودکانی که در 10سالگی اولین تلفن هوشمندشان را هدیه می‌گیرند تا به دنیای بی‌دروپیکر صفر و یک‌ها پا بگذارند. 

طبق گزارش NASP از هر 10برنامه چهار برنامه، والدین را از لحاظ محتوای خشن و جنسی نگران می‌کند. این مسأله به والدینی اشاره دارد که به‌طور پیوسته رسانه‌های تصویری فرزندان‌شان را مانیتور می‌کنند و احتمال دارد که گاهی اطلاعات ناکافی دریافت کنند. با استناد به گزارش موسسه AACAP هم ممکن است برخی کودکان بیشتر از سایر هم‌سن‌وسال‌های‌شان در خطر تجربه تاثیرات منفی ناشی از رسانه‌های تصویری باشند. طبق گزارش این موسسه، کودکانی که در معرض رسانه‌‌های نابهنجار قرار دارند، در بزرگسالی احتمال خطر رفتارهای خشن‌شان  افزایش می‌یابد. رسانه خشونت‌‌بار و نابهنجار باوری را به وجود می‌آورد که مشکلات با سلاح‌های اتوماتیک حل می‌شود! و این در حالی است که غیبت مدل‌‌های غیرخشن برای حل مشکلات باعث می‌‌شود مردم واقعا به این باور برسند که مسائل‌شان به‌ این‌ ترتیب حل خواهد شد. 

رسانه؛ تیغ دولبه 

تجربیات اولیه باعث رشد مغز می‌شود؛ یافته‌ای که نمی‌توان آن را کتمان کرد، هرچند در این میان در جهان امروزی رسانه هم یکی از این تجربیات است. هشدار اصلی این است که استفاده زیاد از رسانه‌ها باعث آسیب مغزی کودکان می‌شود. والدین نباید فراموش کنند که رسانه‌ها و صفحه‌های نمایش تیغ دو لبه هستند. بخشی از این رسانه‌ها می‌توانند کمک‌حال آموزش کودکان باشند و در نهایت منجر به رشد اجتماعی آنها شود. چند سال اول زندگی نوزاد مهم‌ترین زمان رشد مغز و از هر زمان دیگری فعال‌تر است. مغز کودک طی ماه‌های اول چنان فعال است که هر ثانیه یک‌میلیون اتصال عصبی جدید تشکیل می‌دهد. در حقیقت 60 درصد انرژی کودک صرف رشد مغز می‌شود تا سال سوم زندگی، یک مغز سالم حدود یکهزار هزار میلیارد ارتباط برقرار خواهد کرد. اما این تکامل در شرایطی اتفاق می‌افتد که کودک مراقبت‌های مناسبی را دریافت کرده باشد. هر تجربه، هر لمس، مشاهده و حتی تجربه استرس در رشد و تکامل سلول‌های مغزی اثر می‌گذارد. وقتی کودکان به جای تعامل با دنیای خارج وقت زیادی را صرف خیره شدن به صفحه موبایل یا لپ‌تاپ می‌کنند از جنبه‌های اصلی رشد مغز دور می‌شوند. 

تکنولوژی قبل از 2سالگی ممنوع 

تأثیر فناوری بر زندگی روزمره کودکان و تأثیر آن روی سلامت، آموزش و رفتارشان را می‌شود از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. به باور یکی از روان‌شناسان کودک وقتی از کودک صحبت می‌شود یعنی افراد زیر 12سال. به اعتقاد سمیرا طاووسی، فناوری برای کودکان زیر دو سال خیلی مضر است. درواقع این کودکان نباید با گوشی آشنا شوند، زیرا در عملکرد رشد مغزی‌شان تاثیر منفی می‌گذارد: «متاسفانه برخی مادران از گوشی و تلویزیون برای کودکان زیر دوسال به عنوان پستانک استفاده می‌کنند، یعنی با هر بی‌تابی کودک او را جلوی تصایر گوشی یا تلویزیون قرار می‌دهند بدون این‌که به آسیبی که به مغزشان وارد می‌کند را بسنجند.» به باور این روان‌شناس، پرادزش سریعی که در کارتون‌ها اتفاق می‌افتد برای رشد بهنجار مغز کودک مضر است:«توصیه‌ ما این است که فضای کودکان غنی از بازی و اسباب‌بازی‌هایی باشد که مغز کودکان و حتی حس لامسه‌شان را به چالش بکشد.»  

کارتون‌ها صرفا محتوایی پر از رنگ و شعر هستند که برای کودکان عجیب هستند، همین‌طور تبلیغات تلویزیونی برای کودکان عجیب است و نسبت به آنها واکنش نشان می‌دهند. نکته قابل تامل این که این تصاویر برای کودکان لزوما جذاب نیستند بلکه بیشتر عجیب هستند: «کارتون‌ها نباید جایگزین بازی‌ها و وقتی شوند که اولیا موظفند صرف کودک خود کنند.» 

درست و به اندازه استفاده کنیم

«از دوسالگی به بالا، تفکیک‌بندی داریم. کودکان در این سنین با بازی‌ها برخی مهارت‌ها را می‌آموزند. برخی بازی‌ها تقلیدی‌اند و دسته‌ای دیگر بازی‌های با هدف هستند و برای تخلیه هیجان زمانی که گوشی جای تمام این بازی‌ها را می‌گیرد به رشد روانی و اجتماعی کودک آسیب می‌زند.» به باور طاووسی، توصیه به خانواده‌های تک‌فرزند این است که حتما به مهدکودک بروند تا بتوانند در جمع هم‌سن‌وسال‌های‌شان مهارت‌های اجتماعی را بیاموزند. به اعتقاد این روان‌شناس، تکنولوژی در والدین هم تغییر رفتار ایجاد کرده است؛ تغییر در روش تربیتی والدین:«پیش از این بزرگ‌ترهای خانواده پیشنهادهای تربیتی به مادرهای جدید می‌دادند. در شرایط فعلی اغلب مادران شاغلند، بنابراین به انواع پیج‌ها سر می‌زنند برای آموزش‌های تربیتی. البته اغلب ابن پیج‌ها از نظر علمی مورد تایید نیست. درواقع منابع نامعتبری‌اند که مادران را بمباران اطلاعاتی اشتباه می‌کنند.» 

در میانه هیاهوی بزرگ‌ترها در دورهمی‌ها کودکان خودشان را با گوشی‌ سرگرم می‌کنند و کمتر کودکی با بازی سرگرم می‌شود:«چنین کودکانی دوست‌یابی، حل تعارض و ... را نمی‌آموزند، بنابراین در سن مدرسه با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. بدترین تاثیر این فناوری‌ها بر خواب کودکان و سیر خواب سالم‌شان است.» به باور طاووسی، پدرومادرها اغلب در اولین فرصت گوشی به دست می‌گیرند، بنابراین الگوی نامناسبی برای کودکان هستند: «متاسفانه سن گوشی دست گرفتن، کم شده است. کودکان خود را مالک گوشی می‌دانند و تا قبل از خواب به صفحه آن زل می‌زنند که این رویه آرامش و عملکرد مغزشان را مختل می‌کند.» به اعتقاد طاووسی، تکنولوژی آثار مثبتی هم دارد و نمی‌توان منکر مزایای آن شد: «اولیا باید به این نکته دقت داشته باشند که کودکان بیش از یک ساعت در روز نباید از گوشی استفاده کنند. ان هم بازی‌های تمرکزی نه هر بازی یا کارتونی.» او ادامه می‌دهد: «بیش از یک ساعت گوشی در دست داشتن کودک، یعنی سوق دادن او به سمت اعتیاد به موبایل و بازی‌های رایانه‌ای.» به باور طاووسی، خانواده‌ها باید نظارت کامل بر استفاده کودکان از این فناوری‌ها را داشته باشند: «تکنولوژی خوب است به شرط این‌که درست و به اندازه استفاده شود.»