نگاه نو به اهمیت ریشه‌کنی بی‌سوادی

بااین‌حال سال ۱۳۶۰ در شبکه یک مجموعه‌ای به‌نام «نهضت سوادآموزی» ساخته شد که هر قسمت از این مجموعه تلویزیونی به طرح داستانی می‌پرداخت که در نهایت، زیان‌ها و دردسرهای ناشی از بی‌سوادی را به مخاطب گوشزد می‌کرد. حال پس از سال‌ها عبدالرضا فیروزان دغدغه ساخت چنین مجموعه‌های نمایشی‌ای را دارد و این روزها تولید مجموعه‌ای به نام «سوادیاران» را پشت‌سر می‌گذارد. او پیش از این هم مجموعه‌ای به نام «زندگی بهتر» را با همین مضمون ساخته و روی آنتن شبکه آموزش فرستاد که با اقبال مخاطبان این شبکه هم مواجه شد. 

فیروزان که تهیه‌کنندگی و کارگردانی این مجموعه را برعهده دارد، درباره ویژگی‌های این اثر و دغدغه‌ای که برای ساخت چنین آثاری دارد به جام‌جم می‌گوید: یکی از دستاوردهای انقلاب تاسیس سازمان نهضت سوادآموزی است که در دی‌ماه ۱۳۵۸ اتفاق افتاد. از آنجایی هم که من آشنایی نزدیکی با این سازمان دارم و همچنین سال‌هاست همکاری دارم و می‌دانم تا چه حد آدم‌های بی‌ادعایی دارد که در این سازمان مشغول به کار هستند و از اقدامات آنها نیز اطلاع دارم، بر آن شدیم که سریال‌هایی با این مضمون بسازیم.
     
رویکرد متفاوت شبکه آموزش
وی همچنین ادامه می‌دهد: سوادیاران به نوعی ادامه مجموعه «زندگی بهتر» است. البته قصه‌های اپیزودیک و مجزایی دارد اما در ادامه همکاری‌های ما با شبکه آموزش و نهضت سوادآموزی است. شبکه آموزش نیز در این مدت با رویکرد متفاوت‌تری در این زمینه کار کرده و مدیران این شبکه چنین دغدغه‌ای دارند و بحث عدالت آموزشی را مطرح می‌کنند. همین باعث می‌شود ما هم انگیزه بسیاری برای کار در این حوزه داشته‌باشیم.

این کارگردان می‌افزاید: سوادآموزی یکی از دغدغه‌های من است و دوست دارم هر گامی که می‌توانم در این زمینه بردارم. بنابراین یک تعامل دوطرفه بین ما و شبکه آموزش است و نتایج خوبی هم دارد. همین باعث شده ما اهداف مهمی را در پس ساخت مجموعه‌های نمایشی در نظر داشته‌باشیم. ضمن این‌که نگاه من به این مسائل همواره در قالب نمایشی است. چون اعتقاد دارم می‌تواند تاثیرگذارتر باشد. یعنی اگر قرار باشد حرفی بزنیم یا کاری کنیم، بهتر است با زبان نمایش بگوییم که قالب جذاب‌تری است. من در این مجموعه هم مثل مجموعه زندگی بهتر هدفم، بررسی و نگاهی نو به مسأله ریشه‌کنی بی‌سوادی است که متاسفانه به دلایلی بخش اندکی از جامعه درگیر این مسأله هستند.
     
نهضت مردمی
فیروزان درباره سوادیاران توضیح می‌دهد: ما در این سریال آمده‌ایم بگوییم که همه دست به دست هم بدهیم تا این موضوع به‌طور کامل ریشه‌کن شود. یعنی دانش‌آموزان، معلمان و اساتید دانشگاه همه پای کار بیایند و با هر توانی که دارند بی‌سوادی را در جامعه ریشه‌کن کنند. حتی نگاه نویی هم به این مسأله داریم. مثلا این‌که در یکی از قصه‌ها که برداشتی از واقعیت است ما می‌گوییم یکی از شرایط ضمن عقد یک خانم این است که طرف مقابل چند کودک بازمانده از تحصیل را باسواد کند. یا این‌که افرادی که ثروتمند یا خیر هستند، می‌توانند به امر سوادآموزی هرطور که می‌توانند کمک کنند. هدف ما از ساخت این مجموعه‌ها همین مسأله است که نهضت مردمی‌تر و جهادی‌تری در این حوزه شود. ضمن این‌که اگر این مجموعه‌ها از شبکه‌های دیگر هم پخش شود می‌تواند تاثیرات بیشتری هم داشته‌باشد.

این تهیه‌کننده و کارگردان در ادامه درباره مجموعه قبلی و رویکردی که در این زمینه داشت هم عنوان می‌کند: در سوادآموزی آیتمی وجود دارد به‌نام چهره‌های موفق. یعنی کسانی هستند که به هر طریقی در زمان خودش از تحصیل جا مانده‌اند و بعدها اقدام به سوادآموزی و تحصیل در مقاطع بالاتر کرده‌اند و خروجی‌های خوبی برای این سازمان رقم زدند. عده‌ای پزشک یا مهندس شده‌اند و برخی وکیل و معلم. بنابراین می‌خواهیم بگوییم هر آدمی که می‌خواهد تحصیل کند در هر زمانی درس‌خواندن برایش دیر نیست و می‌تواند موفقیت‌هایی را نیز کسب کند. ما در مجموعه زندگی بهتر به این مسأله توجه کردیم و حال در سوادیاران تلاش داریم از منظر دیگری به این موضوع بپردازیم.
     
کار جهادی ریشه‌کن کردن بی سوادی
کارگردان این مجموعه همچنین درباره تاثیرات پرداختن به این موضوع در قالب نمایش می‌افزاید: خوشبختانه من تاثیرات آثار قبلی روی مخاطب را دیده‌ام. باید بگویم متاسفانه در برخی مناطق هنوز هم آمار بی‌سوادی وجود دارد. گرچه عده‌ای تصور می‌کنند افراد مسن با این مسأله مواجه هستند، در صورتی که اصلا این طور نیست و برخی افراد ۱۰ تا ۴۹ سال هم به دلایلی فرصت و شرایط تحصیل و سوادآموزی را نداشته‌اند و از تحصیل باز مانده‌اند. مثل اتباع خارجی و از جمله برخی افغان‌ها که در ایران سکونت دارند. نهضت سوادآموزی در تلاش است شیوه‌های نوین آموزش را هم در دستور کار داشته‌باشد. مثل جشنواره رسا که رویدادی بین‌المللی است و در جهت ریشه‌کن کردن بی سوادی است که در کل یک کار جهادی است.

وی ادامه می‌دهد: می‌توانم بگویم سازمان، متولی این امر شده که حتی یک نفر هم بی‌سواد نباشد و برای همان یک نفر هم گام‌های اساسی برداشته‌شود. در مرحله دوم افرادی در نهضت درس خوانده‌اند اما به دلایلی و با توجه به شرایط یادشان رفته، سازمان این افراد را تحت پوشش دارد و کتاب‌ها و شرایطی را برای آنها مهیا می‌کند تا دوباره آموزش ببینند.

فیروزان همچنین عنوان می‌کند: همه اتفاقاتی که در این مجموعه‌ها بیان می‌شود، شاهد مثال دارد. من مجموعه‌های تلویزیونی متنوعی تا به امروز کار کرده‌ام اما در کنارش همیشه به مبحث سوادآموزی هم توجه داشته و در این زمینه فعالیت کرده‌ام. این در حالی است که اصلا بار مالی هم برای من نداشته‌است. به هر حال بودجه‌هایی که برای چنین کارهایی در نظر گرفته می‌شود،  قابل اعتنا نیست. می‌خواهم بگویم هیچ گاه بحث مالی مدنظر من نبوده و واقعا ساخت چنین آثاری با این موضوع جزو دغدغه‌های من بوده و هست. 

وی در پاسخ به این پرسش که با ساخت چنین آثاری در شبکه آموزش توانسته پل ارتباطی سازمان نهضت سوادآموزی و صداوسیما شود، می‌گوید: تلاش می‌کنیم از طریق آثار نمایشی بتوانیم دستاوردهای این سازمان را نشان دهیم. به نظرم نیاز است تلاش‌های این سازمان دیده شود و چه بهتر از این که با آثار نمایشی باشد. البته آثاری که در این مدت ساخته‌شده مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته‌است.

فیروزان در بخش دیگری از گفت‌وگویش عنوان می‌کند: خوشحالم برای مجموعه‌هایی که در این زمینه ساخته‌ام اتفاقات خوبی افتاده‌است. به عنوان مثال مجموعه برنامه «قلم و بیان» که درباره سوادآموزی در دوران کرونا بود، توانست بدرخشد و برنامه موفقی باشد. حتی در استان‌ها بازخوردهای خوبی گرفتم و برایم عکس و پیام می‌فرستادند.
   
قالب کمدی و طنز
فیروزان درباره تعداد قسمت‌ها و زمان پخش سوادیاران هم می‌گوید: ما برای ۳۰ قسمت برنامه‌ریزی‌ کرده‌ایم و در تلاشیم از اول مهر و همزمان با سال تحصیلی جدید، سریال را به آنتن برسانیم.

وی در پایان درباره این‌که قالب کمدی هم می‌تواند برای چنین موضوعی جذاب و تاثیرگذار باشد، می‌گوید: این موضوع به قدری مهم است که اگر در قالب کمدی و طنز بیان شود، نگاه عده‌ای این‌گونه باشد که این مسأله را به سخره گرفته‌ایم. گرچه همواره قالب کمدی و طنز می‌تواند موثر و جذاب باشد، اما شاید الان فرصت خوبی نباشد در این قالب به سوادآموزی بپردازیم. همین که در طول زمان این مسأله جا بیفتد می‌توان نگاه طنز هم به این مسأله داشت. البته ما تلاش کردیم داستان‌ها تلخ نباشد و شیرین باشد. اما نمی‌توان قالب اصلی چنین مجموعه‌ای را فعلا کمدی انتخاب کرد. در کل کارهای خانوادگی و رئال را بیشتر می‌پسندم و دوست دارم در این حوزه بیشتر فعالیت کنم. اما شاید در آینده شرایط برای این کار مهیا شود. چون خنداندن مخاطب واقعا کار راحتی نیست و نیاز به تخصص و تجربه در زمینه کمدی و طنز دارد.

ساخت مجموعه‌های تاثیرگذار برای مخاطب
فیروزان در پاسخ به این پرسش که چقدر فکر می‌کند جای ساخت چنین آثاری با این محوریت در رسانه‌ملی خالی است، می‌گوید: به نظرم خیلی می‌توان روی موضوعات مرتبط با نهضت کار کرد و از قالب نمایش هم برای بیان برخی حرف‌ها استفاده کرد. حتی می‌توان از زندگی افرادی که با این سازمان شروع کردند و بعد توانستند موفقیت‌هایی کسب کنند، فیلم و سریال ساخت. همچنین از کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند و به نوعی زحمات‌شان دیده نشده و مهجور مانده‌اند. البته به‌دلیل این‌که این سازمان بضاعت محدودی دارد، کمتر فیلمسازی با آنها همکاری می‌کند.

​​​​​​​وی ادامه می‌دهد: شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده در این زمینه آثار نمایشی کمتر ساخته شود، همین مسأله است. اما برای من این موضوع دغدغه است و علاقه خاصی به این سازمان و فعالیت‌هایش دارم. همیشه دوست دارم به مسائل این سازمان بپردازم و اگر کاری از دستم بربیاید، انجام بدهم و بابت این کار هم افتخار می‌کنم. همه تلاشم‌ بر این است آثاری که می‌سازم، تاثیرگذار باشد؛ زیرا فکر می‌کنم به نوعی ادای دین است و کار برای این سازمان ارزش فراوانی دارد.