تشکیل اوپک گازی با محوریت ایران

ایجاد هاب گاز در شهرک صنعتی عسلویه در سواحل خلیج‌فارس محور چشم‌انداز راهبردی ایران است. مذاکرات ایران با روسیه  پیشرفت خوبی داشته است.  با ذخایر قابل‌توجه گاز ایران و زیرساخت‌های موجود، منافع متقابل بسیاری نیز برای روس‌ها وجود دارد. به نظر می‌آید تلاش‌های مشترک ایران و روسیه با هدف ایجاد هاب گازی بیشتر شده است تا بتواند تقاضای فزاینده گاز طبیعی را در سراسر منطقه تأمین کند.

در سال‌های اخیر ترکیه به‌دنبال تقویت نقش خود به‌عنوان هاب ترانزیتی، انرژی، غلات و حتی حمل‌ونقل هوایی بوده است. در ماه‌های اخیر نیز درحالی‌که در تلاش برای نجات قرارداد غلات است، ایران فعالانه می‌کوشد نقش و جایگاه خود را به‌عنوان هاب گازی ارتقا دهد. 
   
بهره‌گیری از ظرفیت همسایگان
ایران اهمیت همکاری با کشورهای همسایه را برای به حداکثر رساندن ظرفیت هاب گازی به‌خوبی درک کرده است. وزیر نفت بر ذخایر بالای گاز قطر و ترکمنستان و نقش حیاتی آنها در مذاکرات تأکید کرد. کشورمان با بهره‌برداری از ذخایر گاز و زیرساخت‌های قطر، ترکمنستان و به‌طور بالقوه دیگر کشورهای همسایه، امکان تبدیل‌شدن به بازیگر مهم بازار جهانی انرژی را دارد. این رویکرد مشارکتی ثبات، تنوع و عرضه کافی را برای برآوردن نیازهای روزافزون انرژی منطقه تضمین می‌کند. در این راستا سوآپ گاز میان ترکمنستان و جمهوری‌آذربایجان از مسیر ایران به‌عنوان اقدام آزمایشی عمل کرده است. اواخر نوامبر۲۰۲۲ ایران و روسیه بررسی ایده مبادله گاز را آغاز کردند که در آغاز سالانه حدود ۱۰میلیارد مترمکعب است. طبق برآوردهای اولیه، ایران ظرفیت واردات ۲۰میلیارد مترمکعب گاز روسیه را در سال خواهد داشت. بخشی از آن برای صادرات به کشورهایی مانند ترکیه و عراق و بخش دیگر مصرف جبران کسری روزانه تقریبا ۲۵۰میلیون مترمکعب مصرف داخلی می‌شود. علاوه‌براین، درحال‌حاضر مشارکت فعالی در صنعت گاز با روسیه داریم. در همین راستا مقامات کشورمان از مذاکرات شرکت ملی نفت و گازپروم بر سر توسعه ۱۰میدان گازی جدید به‌ویژه در کیش و پارس‌شمالی برای مایع‌سازی گاز حمایت ‌کردند. ارزش پروژه‌های مشترک روسیه و ایران ۴۰میلیارد دلار اعلام شده است.
   
مبادله گاز با ترکمنستان
ایران به‌طور رسمی در فوریه به روسیه و ترکمنستان مبادله گاز در مقیاس بزرگ پیشنهاد کرد. هر دو کشور به‌طور خاص در زمینه تحویل گاز به پاکستان که ایران در نزدیکی مرزهای آن در حال ساخت خط لوله گاز با ظرفیت ۱۰۰میلیون مترمکعب گاز در روز (حدود ۳۶.۵میلیارد مترمکعب در سال) است گفت‌وگو کردند تا چشم‌انداز تامین گاز بازار بزرگ هند در آینده تسهیل شود. تهران در راستای همکاری با دوحه در صنعت انرژی در حال چرخش به سمت خلیج‌فارس است. پس از روسیه، ایران و قطر به ترتیب دومین و سومین ذخایر گازی جهان را دارند. علاوه‌براین، بحران قطر با کشورهای عرب منطقه به‌طور قابل‌توجهی روابط دوجانبه تهران و دوحه را در مناطق راهبردی بهبود بخشیده است. دوحه شریکی ایده‌آل برای تهران است. قطر بر مبنای منافع اقتصادی خود فعالانه در پروژه‌های سوخت کشورهای مختلف، از عراق گرفته تا لیبی سرمایه‌گذاری و همچنین با شرکت‌های بزرگ انرژی آسیایی و اروپایی همکاری می‌کند. همکاری ایران و قطر در بخش گاز چشم‌اندازهای امیدوارکننده‌ای دارد که مهم‌ترین آن ابتکار ایجاد هاب گازی در منطقه صنعتی عسلویه در سواحل خلیج‌فارس است که شامل روسیه، ترکمنستان و قطر می‌شود. عسلویه در کانون بزرگ‌ترین میدان گازی جهان یعنی پارس‌جنوبی است. اگر طرح ایران برای ساخت هاب گازی اجرایی شود، به ایجاد پلتفرم تجاری به نمایندگی از برترین تأمین‌کنندگان گاز جهان منجر می‌شود.
   
پیامدهای تبدیل‌شدن به هاب گازی
ایجاد هاب گازی در ایران پیامدهای گسترده‌ای برای بازارهای جهانی دارد. ایران با ذخایر گاز فراوان خود ظرفیت تبدیل‌شدن به صادرکننده قابل‌توجه گاز را دارد و جایگزینی قابل‌ اعتماد و متنوع برای تأمین‌کنندگان فعلی است. همکاری با روسیه و کشورهای همسایه به گام‌های بلند ایران وزن بیشتری می‌دهد. هاب‌گازی قوی در عسلویه می‌تواند امنیت انرژی منطقه را افزایش دهد، فرصت‌های تجاری جدیدی ایجاد کند و بالقوه بر روند قیمت‌گذاری جهانی گاز تأثیر بگذارد. علاوه‌براین، موفقیت این سرمایه‌گذاری می‌تواند الهام‌بخش کشورهای دیگر برای کشف مشارکت‌های مشابه و ایجاد چشم‌انداز انرژی جهانی به‌هم‌پیوسته‌تر باشد. طبق گزارش سالانه اوپک در سال۲۰۲۱ از نظر ذخایر گاز طبیعی روسیه، ایران، قطر و ترکمنستان به ترتیب با ۴۷.۷۵۹، ۳۳.۹۸۸، ۲۳.۸۳ و ۱۳.۹۵ تریلیون مترمکعب در میان چهار کشور نخست جهان قرار دارند. این چهار کشور در مجموع ۵۷.۵درصد از ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند که می‌تواند به معنای تشکیل اوپک گازی با مکانیسم‌های واقعی تأثیرگذاری بر بازار گاز باشد. اگر ایران بتواند بازارهای LNG منطقه را متحد و غیبت برخی کشورها (روسیه و ترکمنستان) را با حضور برخی دیگر مانند قطر جبران کند، احتمالا در آینده می‌تواند بازیگر مهم گاز جهان باشد. چنین اهرمی تهران را در برابر غرب مقاوم‌تر می‌کند و همچنین از تاثیر تحریم‌ها می‌کاهد.