کمبود زمین، چشم اسفندیار ‌ساخت مسکن

با همه مزایایی که این طرح دارد و همچنین تاکید رئیس‌جمهور برای ساخت واحدهای مسکونی، با گذشت دو سال از استقرار دولت سیزدهم، هنوز اتفاق خاصی رخ نداده‌است.بر اساس آمارهای سازمان ملی زمین و مسکن، تمام مسکن مهری که در اراضی دولتی ساخته شد ۵۹۰ هزار واحد بود و حالا دولت سیزدهم اعلام کرده زمین ساخت ۱.۵میلیون واحد مسکونی را تأمین کرده‌است. با این حال و با گذشت نیمی از عمر این دولت، شاید صحبت کردن در مورد زمین به معنی عقب‌ماندن از زمان و برنامه است و اگر قرار باشد به همین صورت کارها پیش برود، شاید در پایان دولت سیزدهم، تعداد واحدهای ساخته شده به یک میلیون هم نرسد.

افزایش چشمگیر قیمت مسکن در سال‌های اخیر سبب شده بسیاری از اقشار جامعه، از داشتن خانه محروم بمانند و یکی از مشکلات و دغدغه‌های‌شان تأمین مسکن باشد. هرچند دولت‌های مختلف برای رفع این مشکل طرح‌های متنوعی ارائه کردند اما هرگز موفق نبودند. بر همین اساس یکی از شعارها و وعده‌های مهم دولت سیزدهم ساخت چهار میلیون واحد مسکن، یعنی ساخت یک میلیون مسکن در سال اعلام شد که از این تعداد هر استان سهمی دارد و برای رسیدن به هدف مورد نظر تلاش می‌کند.با این‌که طی ۲۴ ماه گذشته در همه استان‌ها اقداماتی صورت گرفته و مسئولان در ظاهر چنین وانمود می‌کنند کارها به خوبی پیش می‌رود اما در عمل هیچ اتفاقی رخ نداده و همین مسأله مردم را نسبت به نتایج طرح در شک و بلاتکلیفی قرار داده‌است.مثلا در آذربایجان‌شرقی سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن از مکان‌یابی بیش از یکهزار هکتار زمین خبر داده و گفته تامین زمین شرایط مناسبی دارد و با استفاده از روش‌های گوناگون از جمله الحاق اراضی به محدوده شهرها در آذرشهر و بستان‌آباد به منظور شهرک‌سازی، زمین مورد نیاز متقاضیان تا حد زیادی تامین شده‌است.

وزارت راه گزارش نمی‌دهد
طبق قانون جهش تولید مسکن، وزارت راه و شهرسازی باید هر شش ماه یک بار گزارش اقدامات خود درباره اجرای قانون را ارائه کند، که تاکنون این کار انجام نشده‌ است.
نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس در مورد این‌که عرضه زمین چقدر می‌تواند در کاهش قیمت مسکن تأثیرگذار باشد، می‌گوید: «اگر واقعا این کار انجام شود بسیار تأثیرگذار است. متاسفانه تا الان اراده‌ای برای این کار از طرف مسئولان ذی‌ربط ندیده‌ایم. زمین برای توسعه افقی در ایران وجود دارد، ضمن این‌که کل مساحتی که تاکنون در آن ساخت‌وساز شده، حدود ۲ درصد زمین‌های کشور است؛ بنابراین امکان این‌که ساخت‌وسازها به صورت یک یا حداکثر دو طبقه باشد وجود دارد.»
حسینعلی حاجی‌دلیگانی با اشاره به این‌که در چند دهه گذشته جمعیت شهرهای بزرگ بیشتر از دو برابر شده، اما مساحت آنها تغییر چندانی نکرده، ادامه می‌دهد: «در خیلی از شهرها نیاز به الحاق زمین به محدوده شهری کاملا محسوس است، اما متأسفانه روندی که در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است، بسیار کند بوده و حتما باید اصلاح شود. حجم واگذاری‌های فعلی زمین به نهضت ملی مسکن اصلا قابل قبول نیست و کار به صورت عملیاتی پیگیری نمی‌شود.»
وی مهم‌ترین مانع برای واگذاری زمین در شهرهای بزرگ را موافقت نکردن با الحاق زمین به محدوده شهرها عنوان کرده و تاکید می‌کند: «وزارت راه و شهرسازی هیچ گزارشی از اقدامات خود و دیگر دستگاه‌ها ارائه نکرده اما ما کار نظارتی راجع به نحوه، میزان اجرا یا عدم اجرا را در مورد قانون جهش تولید مسکن دنبال می‌کنیم.»

زمین‌های مرغوب برای کشاورزی
کارهای انجام شده در پروژه عظیم نهضت ملی مسکن در مقابل کارهای انجام نشده در حد صفر است و با گذشت دو سال از استقرار دولت سیزدهم سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن هنوز از تامین زمین حرف می‌زند.
ارسلان مالکی با اشاره به این‌که دولت اراده کرده چالش مسکن را برطرف کند، می‌گوید: «تاکنون تأمین زمین در استان‌ها به خوبی پیش رفته و حدود ۳۲هزار هکتار زمین با کاربری مسکونی در اختیار طرح نهضت ملی مسکن قرار داده‌ایم.»
سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن، با بیان این‌که ۲۴ هزار هکتار زمین در کارگروه‌ها و شوراهای برنامه‌ریزی در حال الحاق داریم، ادامه می‌دهد: «در مجموع ۵۶ هزار هکتار از اراضی دولت در اختیار طرح نهضت ملی مسکن قرار دارد و بالغ بر دو میلیون واحد مسکونی می‌توان احداث کرد و با آنچه تاکنون اعلام شده ۱.۵میلیون خانوار در این زمین‌ها می‌توانند صاحب خانه شوند.»
مالکی با اشاره به این‌که در طرح نهضت ملی مسکن از همه ظرفیت‌های موجود در حوزه دولتی، خصوصی، بنیادها، نیروهای مسلح و… استفاده شده تا این مشکل حل شود، تصریح می‌کند: «در حوزه اجرایی نیز از خود مالکی، از مردم از کارگزاران دولتی و حکومتی و قرارگاه‌ها و شرکت‌های انبوه‌ساز استفاده شده تا مشکل مسکن حل شود.»
در مقابل حرف‌های سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن استان‌ها اولین مشکل خود را در تامین نشدن زمین عنوان می‌کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهد! طرح نهضت ملی مسکن در کرمان موفق نبوده و به گفته مسئولان استان، دلیل این امر کمبود زمین است که نارضایتی مردم را در پی داشته و دارد.
در همین رابطه مدیرکل راه و شهرسازی جنوب استان کرمان با بیان این‌که طرح نهضت ملی مسکن یکی از برنامه‌های دولت است و باید در این زمینه سریع‌تر اقداماتی انجام شود، می‌گوید: «در جنوب استان ۳۴هزار و ۶۲۶ نفر در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند، که بعد از پالایش صورت گرفته ۲۱هزار و ۵۵۱ نفر واجد شرایط شناخته شدند که از این تعداد ۳۳۱۲ نفر در بانک مسکن حساب افتتاح و وجه واریز کردند و پروژه به آنها تخصیص یافته‌است.»
محمد ساردوئی با اشاره به این‌که ما برای توسعه شهر جیرفت زمین کم داریم؛ زیرا زمین‌های اطراف شهر از مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی هستند، ادامه می‌دهد: «در جیرفت با محدودیت‌هایی از جمله وجود آثار باستانی، زون آبی شهر و رودخانه‌های مختلف روبه‌رو هستیم. بنابراین در این شهر پروژه مسکن ملی به‌صورت آپارتمانی است.»

شیب تند بهره‌برداری از اواسط سال
در حالی‌که استاندار لرستان وعده داده «شیب تند بهره‌برداری از نهضت ملی مسکن لرستان در اواسط سال ۱۴۰۲ خواهدبود» اما بعد از گذشت سه ماه از سال همچنان این طرح درگیر مشکلاتی مانند تأمین زمین، همکاری نکردن بانک‌ها، تصویب زمین‌های الحاقی به شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر و مسائل دیگر است.فرهاد زیویار با اشاره به زمین‌های ۷۸ هکتاری منطقه «الفت‌آباد» دلفان، پروژه‌های ۷۱۵ واحدی این شهرستان و ۲۶۰ واحدی خرم‌آباد می‌گوید: «مدیران دستگاه‌های اجرایی از جمله شهرداری و نظام مهندسی در اسرع وقت ضمن فاز بندی حداکثر در یک فرآیند ۳۰ تا ۴۰ روزه در رابطه با صدور پروانه و سایر امورات، اقدامات لازم را به عمل آورند.»

بدون بانک‌ها نمی‌شود
محمد امینی رعیا، مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی با بیان این‌که طبیعی است بدون استفاده از ظرفیت نظام بانکی نمی‌توانیم ساخت مسکن را در کشور توسعه بدهیم ولی قبل از آن یک‌سری پیش‌نیازهایی وجود دارد، می‌گوید: «ابتدا باید بحث عرضه‌ زمین را حل کنیم. تأمین زمین در حاشیه شهرهای بزرگ و عرضه زمین‌های دولتی یا حاکمیتی پیش‌نیاز این کار است و فقط هم قضیه با پرداخت تسهیلات صورت نمی‌گیرد، ولی بانک‌ها هم باید نقش‌آفرینی کنند. حتی اگر لازم است یک جاهایی مسکن ساخته شود و مسأله حل شود و رونق بگیرد حتما باید از منابع و خط اعتباری هم به صورتی که قابل برگشت باشد و باعث خلق پول و نقدینگی مضاعف نشود، استفاده شود.»

گام بلند همدان
استاندار همدان با بیان این‌که مسکن مهر از سرانه‌های عمومی بوده اما در طرح نهضت ملی مسکن، بحث الحاق صورت گرفت، طرح جامع تهیه شد و اضافه‌شدن ۲۰۰۰ هکتار به محدوده شهری اتفاق افتاده‌است.علیرضا قاسمی‌فرزاد با اشاره به این‌که ۱۴۵ هکتار محوطه شهرک پرواز است و عملیات احداث ۱۱ هزار واحد مسکونی در این شهرک آغاز شده، ادامه می‌دهد: «قریب به ۳۰ هزار مسکن در نهضت ملی مسکن همدان نیاز داریم که این اقدام نخست است. پیشنهادهای زیادی درباره مجری این پروژه ارائه شد اما بنا بر تجربه، بهترین و مناسب‌ترین مجموعه بنیاد مسکن است تا در کمترین زمان ممکن و با کیفیت ساخت‌وسازها صورت گیرد.»