فرصت دهه‌شصتی‌ها برای جمعیت

تجربه سال‌های قبل حکایت از جوانی این جمعیت دارد، ولی فعلا این‌که چه تعداد از افرادی که در آمار دو ماه اول امسال گنجیده‌اند، دهه شصتی‌ها بوده‌اند، مشخص نیست. دهه ۶۰ بازه‌ای بود که در آن انفجار جمعیت رخ داد و نرخ باروری و سهم هر زن بارور در فرزند‌آوری به میانگین کشوری ۶‌درصد رسید؛ شش تولد به ازای هر زن. بنابراین دهه شصتی‌ها جمعیت زیادی دارند، آن‌قدر که معاون اول رئیس‌جمهور در دولت قبل، درباره متولدان این دهه گفت که «‌دهه شصتی‌ها هر جا که پا‌می‌گذارند مشکل ایجاد می‌کنند». گرچه بلافاصله رسانه‌ها به نمایندگی از فرزندان این دهه در واکنشی خشمگینانه اعلام کردند که «‌دهه شصتی‌ها زیادند نه زیادی» اما با این واکنش نیز مشکلی از دهه شصتی‌ها حل نشد.

دهه شصتی‌ها به روایت دیروز انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری ۲۱‌درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، به این معنا که تقریبا از هر چهار ایرانی یک نفر در دهه ۶۰ پا به دنیا گذاشته است. حالا اما تجرد این افراد است که مایه دغدغه شده، کسانی که این روزها ۳۲ تا ۴۲ سالگی را تجربه می‌کنند و ممکن است بخشی از آنها گرفتار تجرد قطعی شوند و نتوانند به رشد جمعیت کشور کمک کنند. این درحالی است که دهه شصتی‌ها با جمعیت زیادشان یک فرصت برای جوانی جمعیت محسوب می‌شوند، البته اگر صدای مطالبات و دغدغه‌های آنها شنیده شود و موانع ازدواج از پیش پای‌شان کنار برود.

تجرد و خطر تنهایی همیشگی
سرمایه عظیم، فرصت مغتنم، امتیازی که نباید از دست داد؛ اینها همه توصیفاتی است که تاکنون مسئولان در رده‌های مختلف هنگام نام بردن از متولدان دهه ۶۰ به کار برده‌اند، البته در حالی که از این سرمایه، فرصت و امتیاز تاکنون به‌درستی استفاده نشده است.
دکتر امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس پیشتر درباره متولدان این دهه گفته بود که «خاطرات تلخ این افراد در دوره‌های مختلف زندگی کم نیست؛ از کلاس‌های درس ۴۰ نفره در مدرسه بگیرید تا ظرفیت محدود قبولی در دانشگاه و بعد هم نبود فرصت‌های شغلی کافی». او تجرد قطعی بخشی از دهه شصتی‌ها را نیز یکی از مصائب متولدان این دهه دانسته و گفته است که «حدود یک‌چهارم دختران و پسران متولد دهه ۶۰ مجرد مانده‌اند که بخشی از آنها مجردان قطعی به‌شمار می‌روند و برخی از آنها نیز خطر تنهایی همیشگی را در کمین‌دارند.»
البته روز گذشته معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری از یک حقیقت دیگر هم پرده برداشت که مربوط به دختران روستایی است: «در حال حاضر تجرد دختران روستایی بیشتر از دختران شهری است که این آمار یک هشدار است.»
به‌طور قطع بخشی از دختران مجرد روستایی دهه ۶۰ جزو این آمار و شاید بخش بزرگی از آن باشند که به‌گفته انسیه خزعلی به‌دلیل مهاجرت مردان به شهرها این‌چنین شده است. با این حال بی‌میلی بخشی از مردان به ازدواج و نیز تمایل آنها به ازدواج دیرهنگام را نیز نباید در مجرد ماندن دختران نادیده گرفت، چرا که به‌گفته شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس «شاید مسائل اقتصادی باعث تاخیر در ازدواج مردان دهه ۶۰ شده باشد اما این تاخیر دائمی نیست و بخش عمده این افراد بالاخره ازدواج می‌کنند، بنابراین نگرانی‌ها معطوف به آن دسته از زنان دهه شصتی است که به سنین بالای ۳۵ سال رسیده‌اند.»

چرا دهه شصتی‌ها ازدواج نمی‌کنند؟
درباره این که چرا بخش قابل‌توجهی از جوانان به‌طور اعم و دهه شصتی‌ها به‌طور اخص تابه حال تن به ازدواج نداده‌اند حرف و حدیث زیاد است. انسیه خزعلی، معاون رئیس‌جمهور معتقد است: «با فراهم کردن امکان اشتغال، مسکن و ارائه تسهیلات ویژه ازدواج می‌توان افراد را به ازدواج ترغیب کرد.» به این معنا که وی دلیل مجرد ماندن افراد را در عوامل بیرونی می‌بیند. مهدی متقی‌فر، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان اما درباره دلایل تجرد نظری دیگر دارد. او می‌گوید:‌ «طبق نظرسنجی‌هایی که ایسپا و مرکز تحقیقات وزارت ورزش و جوانان انجام داده فارغ از مسائل اقتصادی، دغدغه‌های فکری و فرهنگی عاملی برای ازدواج نکردن جوانان است به‌طوری که در نظرسنجی‌ها ۶۰‌درصد از آنها از گره‌های ذهنی و مسائل فرهنگی نام برده بودند. این در شرایطی است که بر‌اساس پژوهش مرکز پژوهش‌های مجلس یکی از سه عامل مهم و اول برای ازدواج نکردن جوانان، نداشتن گزینه مناسب است.» به همین علت است که جمعیت شناسانی همچون شهلا‌کاظمی‌پور نگران دختران ۳۵ سال به بالا هستند، چرا که احتمال مجرد قطعی شدن آنها زیاد است که معنایی به‌جز از دست رفتن فرصت‌های فرزندآوری برای کشور ندارد. گرچه مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان اقداماتی همچون رفع موانع دریافت وام ازدواج، راه‌اندازی مراکز همسرگزینی، انجام مشاوره‌های رایگان در ادارات ورزش و جوانان یا واگذاری تالارها برای برپایی مراسم عروسی را اقداماتی عملی برای رونق گرفتن ازدواج در کشور می‌داند، ولی حقیقت این است که تا ذهنیت جوانان تغییر نکند و میل به تشکیل خانواده با فرهنگسازی و ارائه مشوق‌های گره‌گشا در آنها تقویت نشود، تجرد سرنوشت حتمی جوانان و پیری، سرنوشت محتوم جمعیت کشور خواهد بود.