جشنواره تئاتر عروسکی هنوز به دنبال حامی مالی!

آن‌گونه که در خبرها ذکر شده بود، ابتدا قرار بود جشنواره آذرماه برگزار شود و حتی امیرحسین حریری، مدیر مرکز تئاتر مولوی در گفت‌وگویی تاریخ برگزاری جشنواره را هفتم آذر عنوان کرد: «طبق توافق انجام‌شده با اداره‌کل هنرهای نمایشی و طی نامه دریافتی از سوی اداره‌کل، مرکز تئاتر مولوی به‌مدت یک هفته میزبان نوزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک می‌شود. هنوز جدول اجراهای جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک به ما ارائه نشده و رسما نیز اعلام نشده است که جشنواره در تاریخ تعیین‌شده برگزار می‌شود یا به تعویق می‌افتد.» اما هفته اول آذر سپری نشده بود که هادی حجازی، دبیر جشنواره به دلایلی مختلفی که آنها را در زیرمجموعه‌ای با عنوان «دلایل فنی» مرتب کرده بود، زمان برگزاری جشنواره را به بهار موکول کرد.
حجازی در آن پیام که آذر سال گذشته منتشر شد، دلایل تعویق جشنواره را باتوجه به جمیع جهات ازجمله صحبت با گروه‌ها، اساتید و فعالان این عرصه و اعضای انجمن نمایشگران عروسکی و به دلایل فنی‌ای همچون عدم تمرین‌های مستمر گروه‌ها، عدم امکان برخورداری درست شرکت‌کنندگان و مخاطبان از اجراهای داخلی و بین‌المللی، عدم امکان مشارکت بخش‌های خصوصی به‌واسطه همزمانی با جام‌جهانی و... توصیف کرد. این اتفاق در حالی رخ ‌داد که عمده جشنواره‌های هنری کشور اعم از جشنواره تئاتر فجر طبق برنامه‌ریزی اولیه و بدون تاخیر برگزار شد. با آغاز سال جدید، باوجودی که همگان در انتظار اعلام زمانی برای برگزاری بودند تا آخرین روزهای آغازین فصل سال، خبری از جشنواره نبود. در نهایت گمانه‌زنی‌ها به ۸ تا ۱۷ تیرماه رسید، یعنی جشنواره از بهار به تابستان موکول شد و باتوجه به نشستی که دیروز با حضور هادی حجازی، دبیر جشنواره در سالن کنفرانس دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد، به نظر می‌رسد حالا بعد از سه بار تعویق، باید امیدوار بود که شرایط برای برگزاری یکی از زیباترین، محبوب‌ترین و در عین حال مهجورترین ژانرهای تئاتری کشور فراهم شده باشد.

جشنواره تنها میعادگاه هنرمندان عروسکی
شاید برای هنرمندان تئاتر عروسکی که به خاطر عدم حمایت، نبود سالن و هزینه‌های بالای تولید، تنها میعادگاه‌شان حضور در جشنواره‌هاست، شنیدن جمله «طبق مشورتی که داشتیم، تصمیم بر تاخیر در برگزاری گرفته شد؛ چراکه گروه‌های نمایشی چنین درخواستی از ما داشتند» از هادی حجازی‌فر که خود از اهالی تئاتر عروسکی است، چندان قابل درک نباشد. به‌خصوص آن‌که که خود او در نشست دیروز اعلام کرد که در «زمان دانشجویی امرار معاش من از طریق جشنواره‌ها بود». حجازی‌فر در این نشست تاکید کرد: «...اگر هنرمندی بخواهد کار حرفه‌ای تئاتر عروسکی کند، به دلیل کمبود امکانات ضربه می‌خورد. یک هنرمند تئاتر عروسکی مجبور است تنها دو سال یک‌بار برای شرکت در جشنواره کار کند. از طرف دیگر آثار عروسکی معمولا اجرای عمومی ندارد و در صورت اجرای عمومی، آثار برگزیده جشنواره، تنها مبلغی به عنوان کمک‌هزینه برای گروه دریافت می‌کند که پاسخگوی یک اجرای عروسکی نیست. احساس می‌کنم هنرمندان عروسکی مهجور مانده‌اند...».
با این اوصاف فاصله‌اندازی‌ها در برگزاری جشنواره آن هم در زمانی که اکثر جشنواره‌ها در زمان خود برگزار شد‌ه‌ است و از سوی دیگر هنرمندان عروسکی برای امرار معاش در حوزه‌ای که در آن تخصص دارند، بدان چشم دوخته‌اند، موضوعی است که بی‌شک نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت و نیاز است تا متولیان پاسخ شفاف‌تری برای آن داشته باشند.

دو پیشنهادی که می‌تواند آینده تئاتر عروسکی را تغییر دهد
جشنواره امسال در حالی برگزار می‌شود که بودجه اختصاصی برای کمک‌هزینه نمایش‌های صحنه‌ای ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان و برای اجراهای فضای باز ۲۵ میلیون تومانی است. موضوعی که حجازی‌فر آن را یک شوخی عنوان کرد.ما از عنوان لفظ شوخی چنین برداشت کردیم که او می‌داند تئاتر عروسکی به‌واسطه جهان فانتزی و نوع کنش با مخاطب، نقش بسیار مهمی در فرهنگسازی دارد به همین دلیل هم نیاز است تا با وسواس بیشتری به آن و هنرمندانش توجه شود. در این میان توجه به مسائل مالی گروه‌ها، به‌واسطه هزینه‌های بالای تولید عروسک و اجرای آثار، موضوعی است که نباید به‌راحتی از کنار آن گذشت.
دبیر جشنواره تئاتر عروسکی در نشست دیروز خود، برای تحقق این مهم دو پیشنهاد قابل‌تامل هم به متولیان حوزه نمایشی داد که به نظر می‌تواند راهگشا باشد. اولین راهکار حجازی‌فر، جذب اسپانسر بود. راهکاری که او از آن به عنوان یک رویکرد خاص در مسیر بسترسازی برای اشتغال یاد کرد و گفت: «رویکرد ما بسترسازی برای اشتغال بچه‌های عروسکی است. در دنیا این رشته درآمدزا است ولی در ایران این‌گونه نیست. به همین خاطر به سراغ شرکت‌ها و اسپانسرهای خصوصی رفتیم تا جشنواره خروجی‌ای در این‌خصوص داشته باشد».
این رویکرد گرچه در سال‌های اخیر همواره مورد بحث‌متولیان بوده و حتی بر روی کاغذ به‌ نتایج خوبی نیز رسیده اما هنوز در عمل آن‌گونه که باید، با توفیق همراه نبوده است. مثلا یک تبصره مالیاتی وجود دارد که اگر شرکت‌های خصوصی از کارهای فرهنگی مثل تئاتر حمایت کنند، مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند. اگر این تبصره پررنگ‌تر شود و دولت بخش خصوصی را ترغیب و تشویق به این تعامل کند و این اطلاع‌رسانی به شرکت‌های خصوصی توسط متولیان انجام شود، اسپانسرها خیلی راحت جذب این جریان شوند.رویکرد دوم حجازی‌فر حضور تئاتر عروسکی به صحنه است. موضوعی که حجازی‌فر از آن به عنوان یک آرزو یاد کرد و گفت: «آرزوی من این است که نمایش عروسکی به سالن‌ها بازگردد و آن را فقط مختص به کودکان نبینیم؛ چراکه دارای زبان جهانی است و به عنوان یک پدیده فرهنگی و سازنده مطرح است. مرکز هنر‌های نمایشی و شهرداری می‌توانند به این جشنواره کمک زیادی کرده و در طول سال نیز باعث روشن ماندن چراغ سالن‌های این‌گونه نمایش‌ها باشند.»

رقابت؛ بله یا نه
یکی از اتفاقاتی که در سال‌های اخیر بر برخی جشنواره‌های تئاتری کشور چیره شد، غیررقابتی شدن آنها بود. براساس نگاه طرفداران این ایده، در هنر تنها آفرینش و کار خلاقانه اهمیت دارد، رقابت معنایی پیدا نمی‌کند و الگویی که در تمام جشنواره‌های تئاتری دنیا رعایت می‌شود، این است که در آنها مسابقه معنی ندارد. جشنواره تئاتر عروسکی نیز با تاکید بر همین تفکر در دوره‌های پیشین غیررقابتی برگزار می‎شد، هرچند امسال متولیان تغییر نگرش داده و باردیگر به سمت رقابتی شدن خیز برداشتند.
حجازی‌فر علت آن را چنین عنوان کرد: «وجود جشنواره برای تئاتر عروسکی امری حیاتی است، چراکه رشته‌ای گران است، سالن مستقلی برای آن وجود ندارد و حمایت چندانی از آن نمی‌شود. من اصرار داشتم که در این دوره بخش رقابتی به جشنواره بازگردد؛ چراکه باعث دیده شدن بیشتر کار‌ها می‌شود و بحث مالی آن هم می‌تواند به گروه‌ها کمک کند».

جشنواره بیستم چه خواهد شد؟!
لحظه به لحظه به برگزاری جشنواره نوزدهم نزدیک می‌شویم. جشنواره‌ای که با یک سال تعویق مخاطبانش را به میهمانی دعوت می‌کند و بی‌شک حضور ۵۸ گروه نمایش و هفت گروه بین‌الملل، نویدبخش یک فستیوال تماشایی است، هرچند از همین ابتدای برگزاری، این سؤال ذهن هنرمندان و علاقه‌مندان این حوزه تئاتری را به خود مشغول کرده است که آیا با توجه به دوسالانه بودن جشنواره، بسیتیمن دوره نیز با تاخیر یکساله روبه‌روست یا متولیان امر این تعویق‌ها را نادیده می‌گیرند و طبق برنامه جشنواره بیستم برگزار خواهد شد؟!!