شوک اروپا به زلنسکی

طی روزهای اخیر، شاهد انتشار خبری مبنی بر مخالفت بسیاری از کشورهای اروپایی مبنی بر استمرار معافیت محصولات کشاورزی اوکراین از تعرفه‌های گمرکی هستیم. اقداماتی که تحت عنوان حذف تعرفه‌های واردات محصولات کشاورزی اوکراینی در اروپا وضع شده، اکنون تبدیل به یک چالش پایدار دراروپای واحد شده است! اقدامات موقت تحت توافق اتحادیه اروپا به تجارت چهار محصول اوکراینی مربوط می‌شود: گندم، ذرت، کلزا و تخمه آفتابگردان. گروهی متشکل از ۱۲ کشور اتحادیه اروپا از‌جمله آلمان و فرانسه، «نگرانی‌های جدی» را در مورد توافق اخیر در مورد ترانزیت غلات بدون تعرفه اوکراین مطرح کرده‌اند و یک جنجال سیاسی را که بروکسل امیدوار بود تحت‌کنترل قرار دهد، دوباره شعله‌ور ساخته است. قبلا کشورهای اروپای شرقی و همسایگان اوکراین با وضع این تعرفه‌ها و استمرار این روند مخالف بودند اما چنانچه پیش‌بینی می‌شد، اکنون کشورهای بیشتری نگرانی خود را بابت واردات بدون تعرفه چهار محصول کشاورزی اصلی اوکراین اعلام کرده‌اند.

پیام این موضوع، به‌مراتب فراتر از حوزه کشاورزی و تجاری در اروپاست! به‌نظر می‌رسد بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر تمایلی نسبت به پرداخت هزینه‌های جنگ اوکراین ندارند. بروز برخی اختلافات عمده میان آمریکا و اعضای اروپایی ناتو بر سر نحوه مواجهه با مسکو، در شکل‌گیری این روند بی‌تاثیر نبوده است. برخی بازیگران اروپایی به‌درستی مدعی هستند سیاست‌های واشنگتن و لندن، ناتو را به‌سوی مواجهه با نوعی بحران غیر‌قابل‌پیش‌بینی سوق می‌دهد که عواقب و آثار ژئو‌پلتیکی آن برای اروپا به‌مراتب سخت‌تر از آمریکاست؛ از این‌رو کشورهایی مانند آلمان و فرانسه که اتفاقا با سیاست‌های نادرست و پرریسک خود از آغاز جنگ اوکراین تا‌کنون مانع از چینش میز مذاکرات صلح میان کی‌یف و مسکو شده بودند، اکنون بیش از پیش از دیپلماسی و اهمیت جایگاه آن در پایان دادن به جنگ سخن می‌گویند!

اکنون زلنسکی بیش از هر زمان دیگری نسبت به نگاه ابزاری آمریکا و اتحادیه اروپا نسبت به کشورش آگاه شده است اما این پشیمانی دیرهنگام شاید دیگر سودی برای وی نداشته باشد! چالش اخیر بر سر قرارداد معافیت گمرکی محصولات اوکراینی، شوک دیگری را به رئیس‌جمهور اوکراین وارد ساخته است. این قرارداد ماه گذشته پس از آن منعقد شد که لهستان، مجارستان، اسلواکی، رومانی و بلغارستان مدعی شدند هجوم غلات اوکراینی باعث افزایش رقابت ناعادلانه و کاهش قیمت‌ها برای کشاورزان محلی کشورهای غیر اوکراینی شده است. این راه‌حل اکنون توسط گروه بزرگ‌تری از کشورهای عضو به چالش کشیده شده که معتقدند این توافق با قوانین تجاری بلوک مغایر است، شفافیت ندارد و نیاز به رایزنی‌های بیشتر دارد. ۱۲ کشور همچنین درباره تأثیر سوء احتمالی این روند بر بازارهای اروپایی هشدار داده‌اند.

اوکراینی‌ها پشت چراغ قرمز اروپا
به‌نظر می‌رسد از این پس شاهد موضعگیری صریح مقامات اروپایی در قبال جنگ اوکراین باشیم‌. قبلا این روند، در قبال ارسال برخی تجهیزات نظامی از کشورهای اروپایی عضو ناتو (‌۲۶ کشور اروپایی عضو پیمان آتلانتیک شمالی) مشاهده شده بود اما اکنون به حوزه‌های دیگر نیز تعمیم پیدا کرده است. پیام این موضوع مشخص است: بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر قصد ندارند هزینه‌های ناشی از تکروی آمریکا و انگلیس در جنگ اوکراین را پرداخت کنند. به‌عبارت بهتر، تصمیم اخیر کشورهای اروپایی در‌خصوص تجدید‌نظر در موضوع معافیت محصولات کشاورزی و غلات اوکراین از تعرفه‌های گمرکی، بیش از آن‌که پیامی از سوی آنها به کی‌یف باشد، پیامی از سوی آنها به واشنگتن و لندن محسوب می‌شود. در این میان، غربگرایان اوکراینی مانند همیشه قربانی اصلی ماجرا هستند! کسانی که با پذیرش بازی مستقیم در زمین غرب، هزینه‌های غیر‌قابل جبرانی را بر اقتصاد و امنیت خود وارد ساخته‌اند‌. از سال ۲۰۰۴ میلادی (‌زمان وقوع انقلاب نارنجی) تا‌کنون، سران ناتو بارها به غربگرایان کی‌یف وعده پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی را داده‌ بودند. اکنون اوکراین نه عضو ناتو و نه عضو اتحادیه ‌اروپاست. حتی اگر همین لحظه جنگ پایان یابد و مسکو و کی‌یف با یکدیگر به توافقی پایدار (‌در‌خصوص آتش‌بس دائم) دست پیدا کنند، اوکراین باید تا سال‌ها با عواقب و تبعات اقتصادی، سیاسی و راهبردی ناشی از وقوع جنگ دست‌و‌پنجه نرم کند. سؤال اصلی اینجاست که اوکراینی‌ها پس از سال‌ها بازی در زمین غرب به چه نتیجه‌ای دست پیدا کردند؟ عضویت در ناتو یا اتحادیه ‌اروپا؟! باید گفت هیچ‌کدام.