بازنمایی دره کنعان در مال‌ها

«اسطورهها و ساختارهای جامعه مصرفی» اثر مهمی است که در این کتاب تصاویر ملموسی از پرستشگاه مصرف انبوه و مجموعهسازی مصرف در غرب میسازد که بس درسآموز و شبیه فضای زندگی امروز و خیابانها و مالها و مراکز خرید در شهرهای ماست. گویی رخداد منحط و اسرافکاری نیمه قرن بیستم غرب، امروز در اقتصاد غربگرا تجدید میشود. انقلاب اسلامی خود را بنا به فرمان قرآن حکیم مکلف به نفی این مصرفگرایی سیستماتیک میبیند. گرایشهای نولیبرالی پیرو غرب، ۳۰، ۴۰ سال این روند ساختاری جامعه را تحریک کردهاند: انباشتگی و وفور( وانمود جامعه رفاه)، قطعا یکی از برجستهترین ویژگیها در توصیف جوامع مصرفی است. فروشگاههای بزرگ همراه با رشد سریع انواع مواد غذایی، کنسروشده و پوشاک سریدوزی و کالاهای فراوان، نمای اولیه و مکان هندسی فراوانی را فراهم آوردهاند . اما همه این خیابانها با ویترینهای شلوغ لبریز از کالا (آنچه بهوفور یافت میشود، نور مصنوعی است .گویی کالاها بدون آن، چنان نبودند که اکنون فریبنده مینمایند) در انباشتگی ، چیزی بیش از مجموع تولیدات نهفته است. شواهدی بر وجود مازاد، نفی سحرآمیز و قطعی کمیابی،... بازارهای مدرن، شریانهای تجاری و سوپرمارکتهای تجاری زنجیرهای تقلیدی از دره کنعان و بهشت سرزمین مقدس یهودیان است که در آن وفور به سرکشیشان افزودند. با این تفاوت که در آن به جای آن که شیر و عسل جاری باشد انواع نئون به سسهای کچاپ و ظروف پلاستیکی و قوطی کالاها و... برخورد میکند. اما این هیچ اهمیتی ندارد. آنچه در اینجا مطرح است ، این است که همه چیز به اندازه کافی بلکه زیاده از حد برای همگان موجود است. با تحریک به خرید افراد مرفه، شما در حقیقت آبشاری در حال ریزش از انواع کالا، صدف، گوشت، میوه ، مارچوبه و بستهبندیشدهها را به خانه میبرید.این گفتمان کنایهآمیز و تکراری درباره مواد مصرفی و کالاها بنا به یک استعاره جمعی کلان-و به خاطر افراط موجود در آن - به تصویری از سخاوتمندی و اسرافی بیپایان و فوقالعاده تبدیل میشود که مختص جشنهاست. فراتر از «روی همانباشتن» که ابتداییترین، اما بارورترین شکل فراوانی است، اشیا به صورت مجموعه مکمل هم سازماندهی میشود. تقریبا تمام فروشگاههای زنجیرهای یک رشته اشیای مختلف عرضه میکنند که لازم و ملزوم یکدیگر و مشوق مصرف بیشترند و نوعی تحریک و واکنش روانی زنجیرهای در مصرفکننده ایجاد میکنند. دو مفهوم وفور و هدایت حسابشده برای مصرف جنونآمیز امروز در هایپرمارکتها و مالها و فروشگاههای زنجیرهای ایران عینا تکرار میشود. در شرایط تحمیل بحران اقتصادی که به طور متناقضی با حرص مصرف جمع شده، نگرش ضدمردمی مدیریت کلان غربگرا و سرمایهسالار به گسترش زنجیرهایها دامن زده و سبب ورشکستگی هزاران کسبه خردهپا شده است. در فروشگاههای بزرگ انواع شگردها ، دختران آرایشکرده و آموزشدیده ، بازی تخفیف ، بازی آخرین فرصت، بازی حراج آخر ماه و فصلی، مشتری را در دام وفور و حسابهای موذیانه مصرف بیشتر گرفتار میکنند. فروشگاههای پیشرفته بیش از گذشته نقشه شوم گسترش جامعه مصرفی را افشا میکنند. این مصرفگرایی تبعیضآلود جایی برای عدالتطلبی باقی نمیگذارد، بلکه خود رسانه مروج ایدئولوژی دینستیزی الحادگرای مدرن است.