جام‌جم؛ رسانه حرفه‌ای با ایده‌های جدید

امروز که ۲۳ سال از عمر روزنامه جام‌جم سپری شده است از زبان هوشنگ توکلی، که در این سال‌ها از مهم‌ترین هنرمندانی بوده که با این روزنامه همراهی کرده و سال گذشته بیشترین مصاحبه را با روزنامه داشته، گفت‌وگو نموده‌ایم تا با بهره‌گرفتن از نقطه‌نظرات سازنده و مفید ایشان، جایگاه این رسانه مکتوب را ارتقا بخشیم.

کم پیش می‌آید که دیگر کسی عاشق بوی کاغذ باشد و ترجیح دهد روزنامه کاغذی را در دست بگیرد و بخواند. به نظر شما چرا این روزها به اندازه گذشته مردم به مطبوعات و روزنامه‌ها توجه ندارند؟
عصر امروز، عصر دیجیتال است و از آن گریزی نیست. در چنین شرایط سختی لاجرم تیراژ روزنامه‌ها، مجله‌ها و کتاب پایین می‌آید و طبیعی است که اکثر مردم ترجیح می‌دهند از طریق سایت‌ها و کانال‌ها اخبار را پیگیری کنند. بنابراین در چنین شرایطی نشریه‌ای موفق است که بتواند با دقت در جزئیات با نیاز مردم همگام شود و ارتباط خوبی با مردم برقرار کند. در این مسیر تفاوت بین کسانی که به‌صورت حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای کار می‌کنند بسیار زیاد است و مردم ما خوشبختانه بسیار آگاه هستند و آگاهانه خوب را از بد تشخیص می‌دهند. بدون تعارف می‌گویم روزنامه جام‌جم جزو آن دسته نشریاتی است که به‌صورت حرفه‌ای و با ایده‌های جدید در حال فعالیت است.

به‌طورکلی چه فاکتورهایی یک روزنامه را جذاب و خواندنی می‌کند؟
محتوا، صداقت، آگاهی، طراحی، نویسندگان، مطالب و گرافیک از مواردی است که می‌تواند یک روزنامه را جذاب و خواندنی کند. نشریاتی با تصویر‌سازی‌های خوب و جذاب نه‌تنها برای بزرگسالان که برای کودکان هم جذاب است و ما باید بچه‌ها را از همان دوران کودکی به کتاب و روزنامه و مجله عادت دهیم. روزنامه جام‌جم از یک جهت برای مخاطبانش حائز اهمیت است و آن احساس وظیفه و مسئولیتی است که در قبال وظیفه‌اش دارد.

مهم‌ترین وظیفه روزنامه جام‌جم چیست‌؟
روزنامه جام‌جم مهم‌ترین تولید موسسه فرهنگی، مطبوعاتی جام‌جم به‌شمار می‌آید که به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران وابسته است. این روزنامه سال‌ها پیش به‌عنوان یک رسانه نوشتاری در کنار رسانه‌های دیداری و شنیداری سازمان صداوسیما تشکیل شد که البته وجود آن در کنار شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی بسیار ضروری بود، چراکه این روزنامه در درجه اول یک نشریه خبری برای علاقه‌مندانش بود که باید فارغ از مسائل سیاسی، اقتصادی و... مباحث فرهنگی و اجتماعی را در اولویت خود قرار دهد. این روزنامه فرصت مغتنمی را در اختیار علاقه‌مندان به تولیدات سازمان صداوسیما قرار می‌دهد تا از این طریق اطلاع کامل و دقیقی از آنچه در رسانه ملی پخش می‌شود بیابند. درواقع روزنامه جام‌جم مکملی برای آثار رادیویی و تلویزیونی است. این خط اصلی روزنامه جام‌جم است. حالا اگر این روزنامه از خط اصلی‌اش منحرف شود و به مسائلی بپردازد که در شرح وظایف اصلی نشریات دیگر گنجانده شده، طبعا مخاطبانش را راضی نمی‌کند. در توضیح نکته‌ای که گفتم مثالی می‌آورم. مثلا اگر مجله «فیلم‌امروز» با صاحب‌امتیازی هوشنگ گلمکانی کماکان موفق و پابرجاست به‌ دلیل این است که تحت هیچ شرایط محیطی و اجتماعی از خط و موضوع اصلی‌اش خارج نشده.

از نقاط قوت روزنامه جام‌جم که گفتید. از دید شما این روزنامه چه نقطه‌ضعفی دارد که باید روی آن بیشتر تمرکز کند؟
هریک از تولیدات صداوسیما محتوا و کیفیتی دارند که باید مورد بررسی و نقد منصفانه قرار بگیرند و وظیفه نقد این آثار دقیقا بر عهده نشریه خود سازمان است. به نظرم روزنامه جام‌جم باید تمرکز بیشتری در نقد آثارش داشته باشد. در این صورت است که می‌تواند به سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی کمک محتوایی و غنی کند تا سطح فرهنگ مخاطب و جامعه بالاتر برود. از این منظر رسالت سنگینی بر عهده دوستان در نشریه جام‌جم است.

فارغ از بحث تولیدمحتوا به‌عنوان کسی که هنوز با نشریات و دغدغه آنها در ارتباط هستید، فکر می‌کنید چه شاخصه‌هایی می‌تواند روی دکه، مخاطب را مجاب به خرید و خواندن یک روزنامه کند؟
صداوسیما بالاترین و قوی‌ترین سازمان تبلیغاتی نظام جمهوری اسلامی ایران است که نشریه وزینی به نام روزنامه جام‌جم دارد. به اعتقاد من، حتی خود سازمان صداوسیما هم تا به امروز آن‌طور که شایسته است در جهت معرفی و تبیین روزنامه‌اش در سطح کلی جامعه کوشش نکرده. صداوسیما باید در جهت معرفی هرچه‌بیشتر این روزنامه و روشن‌کردن اهداف و عملکرد آن بکوشد. سازمان صداوسیما و روزنامه جام‌جم باید با هم هماهنگ باشند و دوشادوش هم حرکت کنند که کیفیت کارشان بالا برود. زیرا عدم هماهنگی‌شان کلیت این رسانه را با مشکل مواجه می‌کند و موجب ریزش مخاطب و گرایش آنها به رسانه‌های خارجی می‌شود. وظیفه هماهنگی این دو رکن هم بر عهده روابط‌عمومی سازمان صداوسیماست. در مرحله بعد آنچه برای یک نشریه چشم‌نواز است صفحه‌آرایی، کیفیت چاپ، حروفچینی، لوگو و هر آن چیزی است که به زیبایی بصری آن کمک می‌کند. یک روزنامه باید به لحاظ هر دو وجه هنری و محتوایی ارزشمند باشد.

آیا مواردی که ذکر کردید برای آشتی مردم با مطبوعات کفایت می‌کند؟
به‌طورکلی امروزه نشر اندیشه با مشکل مواجه شده و ارگان‌هایی که به نشر اندیشه کمک می‌کنند یکی پس از دیگری متوقف شده‌اند. به‌عنوان‌مثال انجمن قلم بعد از انقلاب نویسندگان روشن و توانمندی پرورش داده که هرکدام توانایی زیادی در آگاه کردن جامعه دارند اما متاسفانه نه حمایت می‌شوند نه در معرض دید قرار می‌گیرند. آنها در همان دایره‌ای که در دهه ۶۰ برای‌شان تعریف شده بود مانده‌اند. امروز خیلی‌ها فریاد می‌زنند آزادی قلم. درحالی‌که این عبارت در ابهام فرو رفته. آزادی قلم یعنی چه؟ وقتی حتی نویسندگانی که با مشی انقلاب اسلامی هم موافق هستند به بوته فراموشی سپرده شده‌اند دیگر چه توقعی می‌شود از حوزه قلم داشت. در حوزه نشر اندیشه سردرگمی مدیریتی وجود دارد که گریبانگیر تمام ارکان این حوزه ازجمله نشریات کاغذی هم شده است. برای برون‌رفت از این سردرگمی، همایش‌ها و تعریف مجدد زیرساخت‌ها لازم است که اگر در انجام آن اهمال شود ابتذال به فرهنگ و هنر ورود می‌کند. از این منظر سازمان صداوسیما می‌تواند بانی نگاه و جریان جدید به فرهنگ‌وهنر باشد.

و در پایان به نظر شما روزنامه جام‌جم در اشاعه فرهنگ‌وهنر در جامعه چقدر موفق بوده و عملکرد آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این روزنامه طی سال‌های انتشارش گاهی پررنگ و گاهی کم‌رنگ ظاهر شده اما درمجموع عملکرد مثبتی داشته و ازجمله نشریاتی است که سعی کرده عملکرد متفاوتی نسبت به سایر روزنامه‌ها داشته باشد. این تفاوت هم در پایبندی روزنامه به بیان حق و مطالبات اهالی فرهنگ‌وهنر ریشه دارد. دغدغه‌های فرهنگی و ناهنجاری‌هایی که در سطح جامعه بوده را شناسایی کرده و رسانه‌ای مفید برای این حوزه بوده است. امیدوارم این نشریه در بیست‌وچهارمین سال انتشارش با نوآوری‌های به‌روز و خلاقیت چشمگیر بتواند مخاطب بیشتری را جذب کند و در جهت رفع موانع فرهنگی در حوزه‌های مختلف موسیقی، تئاتر، تجسمی و... بکوشد. این نشریه نقش بسزایی در اشاعه مباحث فرهنگی هنری داشته و به‌طورکل تلاش و دقت در بدنه این نشریه مشهود است.