سئانس‌های مرده سینما برای «بابا سیبیلو»!

او پیش از این در دو فیلم «اضطراب» و «یوزپلنگ» ایفای نقش کرده و تدوینگر فیلم‌های بلوف، پنجاه روز در التهاب و مردی در آیینه بوده است. خاچیکیان برای ساخت نخستین اثر سینمایی خود سراغ سوژه‌ای کمدی و کودکانه رفته تا نخستین کار خود را در گونه سینمای کودک و نوجوان رقم بزند. سینمایی که فعالیت در آن بسیار پرریسک و سخت است. بابا سیبیلو با حضور چهره‌های محبوب سینما و تلویزیون و با هدف جذب مخاطب کودک و نوجوان در حال اکران است. فیلمی که بر‌اساس سلیقه کودکان امروز ساخته شده و همه مخاطبان کودک و بزرگسالی که این فیلم را دیده‌اند، آن را دوست داشته و با آن به‌خوبی ارتباط برقرار کرده‌اند. درباره جزئیات بیشتر تولید و اکران این فیلم با ادوین خاچیکیان در جام‌جم گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

چه شد که برای نخستین ساخته بلند سینمایی‌تان سراغ گونه کودک و نوجوان رفتید؟
مرحوم پدرم (ساموئل خاچیکیان) همیشه به من می‌گفت فیلم باید برای بیننده کشش و تعلیق داشته باشد. اگر فیلمساز ایده پرکششی داشته باشد و در ساخت فیلم دقت لازم را به‌عمل آورد در هر گونه سینمایی می‌تواند موفق باشد. کمدی بابا سیبیلو یک کمدی شاد و مناسب برای تمام اعضای خانواده است که بی‌اغراق می‌گویم تمام اعضای یک خانواده را می‌تواند سرگرم کند.

ایده این فیلم نقطه‌قوت آن است. امروزه فضای مجازی بخش بزرگی از زندگی اجتماعی و خلاقانه بسیاری از نوجوانان و کودکان را به خود اختصاص داده است که البته از سوی دیگر آسیب آن برای کودکان هم یک معضل بزرگ به‌شمار می‌آید. شما این ایده را از زندگی یا دیده‌ها و شنیده‌های خود وام گرفتید؟
در دنیای امروز شاهد تنوع رسانه‌های اجتماعی هستیم. این رسانه‌ها مزایای متعددی از قبیل ارتباط گسترده با دنیا، یادگیری متنوع و بروز خلاقیت و در کنارشان خطراتی هم مثل مواجهه کودک با محتوای نامناسب دارند. در چنین شرایطی نظارت و آموزش‌های والدین می‌تواند به کودک کمک کند و او را از آسیب‌های فضای مجازی محفوظ نگه دارد. از طرفی والدین بعضا درباره وسایلی که از طریق آن می‌توانند از فرزندان خود در اینترنت محافظت کنند، آگاهی ندارند. به همین دلیل ساخت فیلمی که با زبان ساده به فضای مجازی و مواجهه آن با کودکان امروزی می‌پردازد در این برهه از زمان لازم و ضروری است.

کودکان و نوجوانان امروزی خیلی سخت با داستان‌ ارتباط برقرار می‌کنند و همین مسأله قطعا باعث سخت‌تر شدن کار در این ژانر خاص می‌شود. شما برای ساخت این فیلم چقدر به سلیقه و علاقه‌مندی‌های بچه‌های امروز توجه داشتید؟
بچه‌های امروزی بسیار باهوش و آگاه هستند. حتی در بازی گرفتن از بازیگران کودک فیلم‌مان هم این هوش و آگاهی کاملا مشهود بود. در هر حال نگاه من در ساخت این فیلم به ذائقه کودک امروزی است. کودکی که دسترسی به فیلم‌های روز دنیا دارد. از طرفی علاقه به فانتزی و کنجکاوی در میان کودکان در هر دوره‌ای وجود دارد. کمااین‌که فیلم‌های برتر جهانی در حوزه کودک و نوجوان همگی از فانتزی برخوردار هستند. اگر فیلمساز بتواند این حس فانتزی‌دوستی دنیای بچه‌ها را خوب درک کند، می‌تواند کار موفقی بسازد. در سینمای کودک و نوجوان اگر به جنبه‌ سرگرمی بیشتر توجه شود، قطعا بازخورد بهتری دریافت خواهد شد. البته باید به این نکته هم توجه داشت که نوع سرگرمی برای کودکان امروز با دهه‌های ۶۰ و ۷۰ متفاوت است.

برای پیشرفت و ارتقای سینمای کودک و نوجوان، چه تمهیداتی لازم است؟
برای ارتقای سینمای کودک باید در وهله اول نیازهای کودکان امروز را شناخت و براساس آن نیازها گام برداشت. در وهله بعدی حمایت لازم است. حمایت از سینمای کودک و نوجوان نه صرفا در کلام بلکه در عمل. متأسفانه حمایت خوبی در حوزه تولید و اکران از سینمای کودک و نوجوان وجود ندارد. در حالی‌که سینمای کودک ژانر محترم و ارزشمندی است. امیدوارم متولیان فرهنگی ما به این باور برسند که وجود سینمای کودک ضروری است که اگر به این باور برسند به راهکارهای زیادی هم برای رشد و تقویت این سینما می‌رسند اما به نظر می‌رسد که الان این ضرورت احساس نمی‌شود. سینمای کودک در ایران بسیار مهجور است و به‌رغم این‌که بارها بر تولید و حمایت از این سینما تأکید می‌شود، در عمل هیچ حمایتی از آن نمی‌شود. آموزش و پرورش، شهرداری (در زمینه تبلیغات محیطی) و سایر ارگان‌های ذی‌ربط کوچک‌ترین توجهی به سینمای کودک و نوجوان ندارند! به سینمای جهان نگاه کنید، ببینید که از فیلم‌های کودک و نوجوان خارجی و هالیوودی مانند «هری پاتر» و «تنها در خانه» چه حمایت‌هایی می‌شود و با چه امکانات و پروداکشن عظیمی تولید می‌شوند. چنین حمایت‌هایی می‌کنند که بچه‌ها و البته بزرگ‌ترها در سراسر دنیا این آثار را چند بار می‌بینند و از آن الگوبرداری می‌کنند.

کار با این تعداد بازیگر شناخته شده در تجربه اول سینمایی کار آسانی نیست. بسیاری از فیلمسازان که اولین فیلم سینمایی خود را کارگردانی می‌کنند ترجیح‌شان بر این است که فیلمی کوچک با تعداد کمی بازیگر بسازند که هم کارشان راحت‌تر باشد و هم به‌خوبی از عهده اداره آن برآیند. چه شد که تصمیم گرفتید با این تعداد بازیگر شناخته شده کار کنید؟
به هر حال این بازیگران در تجربه‌های قبلی‌شان عملکرد خوبی داشتند و همگی از حرفه‌ای‌ها بودند. آنها همدلانه پای کار ایستادند که امروز من از ماحصل آن بسیار راضی هستم.

از زمان اکران فیلم‌تان راضی هستید یا زمان دیگری را برای اکران مدنظر داشتید؟
اکران عید فطر از بهترین زمان‌های اکران فیلم‌های سینمایی است و امسال فیلم‌های زیادی مشتاق اکران در این بازه زمانی بودند. متعاقبا من هم از این‌که فیلمم در این زمان اکران شده بسیار راضی هستم اما ناراحتی من بابت شرایط نامساعد و سئانس‌های غیرمنطقی‌ای است که به فیلم ما اختصاص دادند. به جرات می‌گویم ۸۰ درصد سئانس‌هایی که به فیلم بابا سیبیلو اختصاص دادند، سئانس‌هایی است که در آن زمان اصلا کسی به سینما نمی‌رود. در یکی از پردیس‌های تهران فیلم ما تنها یک سئانس دارد؛ ۱۳ و۲۰دقیقه. در ساعت ۱۳ و۲۰‌دقیقه کدام خانواده دست فرزندش را می‌گیرد و به سینما می‌آورد؟ در حالی‌که در همین پردیس به فیلم دیگری ۱۶ سئانس اختصاص داده شده! هیچ ایرادی ندارد. طبعا فیلمی که مورد استقبال مخاطب قرار می‌گیرد می‌تواند از سئانس‌های بیشتری برخوردار باشد اما شایسته است که برای دیگر فیلم‌ها هم تعداد منطقی سئانس در نظر بگیرند. سینمادارها، شورای صنفی نمایش و سازمان سینمایی باید فکری به حال عادلانه تقسیم کردن سئانس‌ها داشته باشند. این شرایط واقعا به دور از عدالت است.‌ آن هم برای فیلمی که محصول بخش خصوصی است.

پس از فروش فیلم‌تان در گیشه رضایت‌ ندارید؟
به‌هیچ‌وجه. چون به قول معروف سئانس‌های مرده را به فیلم ما اختصاص دادند. بابا سیبیلو تازه اکران شده‌است. ما تمام تلاش‌مان را کرده‌ایم که این فیلم اثری شریف و بی‌آلایش باشد. بدون هر شوخی مبتذلی که خانواده‌ها بتوانند آن را با خیال راحت تماشا کنند. عدم حمایت برای سینمای کودک یک فاجعه محسوب می‌شود. در حالی‌که باید از گونه کودک و نوجوان حمایت شود. وقتی به سئانس‌های بابا سیبیلو نگاه می‌کنم، ساعت ۲۰ به بعد سئانس کمی برای بابا سیبیلو وجود دارد! در حالی‌که سایر فیلم‌ها بعد از ۸ و ۹ شب صدها سئانس دارند! آیا این عادلانه است؟ سینما رفتن برای خانواده‌ها از ۸ شب تازه شروع می‌شود. ‌

البته سینمای کودک، سینمای پرریسکی در بازگشت سرمایه است و به همین دلیل کمتر فیلمسازی تمایل ورود به این حوزه را دارد. شما چطور این ریسک را پذیرفتید؟
بله، سینمای کودک پر ریسک است و دقیقا به همین دلیل حمایت بیشتری را می‌طلبد. فیلم خوب به شرطی که در اکران در حق آن اجحاف نشود و از آن حمایت شود در هر ژانری که باشد خوب می‌فروشد.

و در پایان بابا سیبیلو چه پیام و هدفی برای بچه‌ها و خانواده‌ها دارد؟
بابا سیبیلو، فیلمی آموزنده و پر از گره و چالش است که اگر نبود، بچه‌ها و بزرگ‌ترها با رضایت از سالن سینما بیرون نمی‌آمدند. مخاطب با شخصیت‌ها همذات‌پنداری می‌کند و با فیلم همراه می‌شود. ما در این فیلم روابط بین والدین و بچه‌ها را به چالش کشیدیم که ماحصل آن به بهبود روابط بین والدین و فرزندان بسیار کمک می‌کند.

حق سینمای کودک این نیست
در چند سال اخیر انیمیشن‌های ایرانی رقابت نزدیکی با هم داشته‌اند. آنها یکی پس از دیگری یا گیشه سینما را از هم ربودند یا جوایز معتبر جهانی را. پسر دلفینی، لوپتو، فیلشاه، شاهزاده روم و... سودآوری‌ای برای گیشه سینمای ایران داشتند که قابل قیاس با برخی فیلم‌های بلند داستانی نیست. با وجود این پویانمایی یا انیمیشن‌سازی هنوز جایگاه ثابتی در تولیدات سینمای ایران ندارد.این کاستی شاید به ارزش‌گذاری اندکی برمی‌گردد که سینمای ایران برای کودکان و نوجوانان قائل است. در همین راستا توجه به سینمای داستانی کودک و نوجوان هم به‌مراتب با وضعیتی بغرنج روبه‌روست و سهمی کمی از اکران به آنها داده می‌شود و کلا این گونه سینمایی مورد بی‌مهری قرار دارد. این در حالی است که متولیان سینمایی همگی به ضرورت وجود سینمای کودک و نوجوان اذعان دارند اما گامی جهت تقویت آن برنمی‌دارند! نتیجه می‌شود نزول کیفیت این‌گونه فیلم‌ها و متعاقب آن فاصله گرفتن کودکان و نوجوانان از صندلی‌های سینما و تمایل بیشتر و بیشترشان به بازی‌های رایانه‌ای، فیلم‌های کودک خارجی و شبکه‌های ماهواره‌ای! بر همین اساس امروز دیگر تعداد فیلم‌های تولید شده در سینمای کودک کاهش یافته و فیلمسازان کودک بیشتر تمایل دارند در گونه‌های دیگر از جمله سینمای کمدی و بفروش فیلمسازی کنند تا بتوانند در شرایط اقتصادی فعلی ارتزاق نمایند. به هر حال به نظر می‌رسد روشن نگه داشتن چراغ سینمای کودک نیاز به توجه، برنامه‌ریزی و آسیب‌شناسی از سوی مدیریت کلان فرهنگی و نهادهایی داشته باشد که در این زمینه وظایف مشابهی دارند.