آیا طرح صیانت در مجلس یازدهم احیا می شود؟

به گزارش جام جم آنلاین، بدون شک در دنیای امروز ابعاد مختلف زندگی انسان با اینترنت گره خورده است. شاید حدود ۲۰ سال پیش تنها نقش اینترنت در ابعاد زندگی بشر به یک سرچ ساده برای کسب اطلاعات پیرامون موضوعی باز می گشت اما امروز دیگر از تحصیل کردن تا رفت و آمد و خرید و فروش فردی و جمعی تک تک افراد جامعه نیز به این فضای پر رمز و راز گره خورده است.

تا چندین سال پیش قابلیت ‌هایی که امروز اینترنت برای آسایش و راحتی بشر به ارمغان آورده رویایی دست نیافتنی به نظر می رسید اما با مرور زمان و دستاوردهای غول های تکنولوژی برای بشر، نه تنها این رویا به واقعیت تبدیل شده بلکه انسان امروز نیز رویاهای بزرگ تری را در سر می پروراند. انسان امروز که طعم این آسایش را چشیده است به راحتی نمی تواند از آن دست بکشد.

برای سخن گفتن از نقش اینترنت در زندگی امروز بشر خیلی هم نیازی نیست به راه دوری برویم. هنوز مدت زیادی از گذر جهان از پاندمی کرونا نمی گذرد. دورانی که انسان را واداشت تا امورات روزمره خود را از مسیری دیگر دنبال کند و از تحصیل و اشتغال گرفته تا تعاملات دوستانه و خانوادگی خیلی از افراد در نقاط مختلف این کره خاکی از طریق اینترنت پیشرفت.

اما در کنار همه این خوبی ها قطعا دسترسی و نحوه استفاده از اینترنت نیز همانند هر ابزار و دانشی که تکنولوژی در اختیار بشر گذاشته است مخاطرات و آسیب هایی به همراه خواهد داشت. حال پای چندین پرسش به میان می آید. اول اینکه آیا راه حل مواجهه با این آسیب ها پاک کردن صورت مسئله با اعمال محدودیت در دسترسی به اینترنت است یا اینکه آگاهی بخشی با استفاده از ابزارهای قانونی می تواند جلوی بروز و ظهور این آسیب ها را بگیرد؟

از سوی دیگر به دنبال ناآرامی‌هایی که در نیمه سال ۱۴۰۱ بر کشور سایه گسترد برای مقطعی دسترسی به اینترنت در نقاطی از کشور به شدت محدود شد و به نظر می رسد پرونده برخی از پلتفرم های خارجی پرطرفدار نیز برای همیشه بسته شده است. قطعا بر کسی بازی دشمنان در عرصه فضای مجازی به ویژه پلتفرم های خارجی برای تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی جامعه در مقاطع حساس به منظور پیشبرد اهداف خود پوشیده نیست، اما آیا راهکار خالی کردن عرصه برای جولان دادن راحت‌تر دشمنان در این زمین بوده یا اینکه باید با تجهیز افکار عمومی جامعه پر قدرت‌تر از گذشته در این عرصه حضور یافت؟

همچنین کسی نمی تواند چشمان خود را بر تاثیری که محدودیت ها در دسترسی به اینترنت بر کسب وکارهای کوچک و بزرگ گذاشته است ببندد. کسب وکارهایی که عمدتا از سوی جوان های این مرز و بوم در سایه فشار های گسترده اقتصادی دشمن تازه جوانه از خاک برآورده بود. حتی این صدا چندین بار از تریبون های مجلس نیز به گوش رسید که نمایندگان در تذکرات خود به تاثیر فیلترینگ بر کسب وکارهای خرد اشاره داشتند. حال سوال بعدی این است که آیا چاره ای برای فعالیت چهارچوب‌دار کسب و کارها در این فضا وجود ندارد و ابزار قانون نمی‌تواند بستر فعالیتی امن برای کسب وکارها را در بستر پلتفرم های بین المللی ایجاد کند؟

همان طور که مشخص است برای پاسخ به این سوالات یک سر موضوع به سوی نمایندگان مردم در ساختمان بهارستان باز می گردد که وظیفه قانون گذاری و نظارت بر اجرای قانون را بر عهده دارند. حال سوال این است که نگاه بهارستانی‌ها به اینترنت و نقش آن در زندگی امروز بشر چگونه است؟ آیا پارلمانی‌ها نیز هوادار محدودیت این فضا برای صیانت از جامعه هستند یا اینکه ریل گذاری قانونی برای استفاده بهینه از این فضا را راهکار موثرتری می دانند؟

پاسخ به این پرسش کار ساده ای نیست چراکه پارلمان بهارستان متشکل از ۲۹۰ نماینده با دیدگاه های متفاوتی است. گواه این ماجرا نیز اظهارنظرهای متفاوت و بعضا عجیب و غریبی پیرامون این موضوع است که هر از چندگاهی به نقل از نماینده ها از گوشه و کنار به گوش می رسد. اما پارلمان هر کشوری محل تضارب آراء است و آنچه که مهم است اجماع بر سر نگاه کارشناسانه است.

اولین ورود مجلس یازدهم به فضای مجازی به طرح صیانت از حقوق کاربران باز می گردد. طرحی که از اواسط سال ۱۴۰۰ بر سر زبان ها افتاد و حاشیه های فراوانی برای مجلس یازدهم به همراه داشت. بررسی این طرح در اواخر سال ۱۴۰۰ در قالب تشکیل کمیسیونی ویژه ذیل اصل ۸۵ در مجلس کلید خورد و البته به گفته طراحان آن از مدت ها قبل کار کارشناسی بر روی این طرح صورت گرفته بود. آنچه که به عنوان اهداف این طرح از زبان مخالفان آن شنیده شد با آنچه که طراحان آن اذعان داشتند تفاوت معناداری داشت.

در همان روزهای ابتدایی که نام این طرح بر سرزبان ها افتاد،مجید نصیرایی سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در نشست خبری عنوان داشت که این طرح به دنبال ایجاد ضمانت اجرایی برای اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی بوده و بر اساس آن دستگاه‌های دولتی و نهادهای حاکمیتی مجاز به فعالیت در پیام رسان هایی که مجوز ندارند، نخواهند بود و این کار آنها جرم تلقی می شود.

وی همچنین تاکید داشت که بنای این طرح، حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی بوده و به دنبال تکرار تجربه تلخ قبلی مبنی بر فیلترینگ نیست.

مخالفان آن هدف از این طرح را ایجاد محدودیت و فیلترینگ عنوان کردند و در مقابل طراحان آن این طرح را یک گام در جهت قانونمند کردن فضای مجازی و دسترسی امن به اینترنت معرفی کردند. پس از کش و قوص های فراوان در نهایت در اسفند سال ۱۴۰۰ با ورود هیات رئیسه مجلس این طور نشان داده شد که پرونده این طرح در مجلس یازدهم بسته شده است.

یکی از دلایل کنار رفتن این طرح از دستورکار مجلس در آن مقطع زمانی نحوه رسیدگی به آن در کمیسیون ویژه بود که صرفا تعداد محدودی از نمایندگان در آن حضور داشتند. اکثریت مجلس بر این باور است که تصمیم گیری در خصوص چنین موضوع حساسی نیازمند بررسی در صحن مجلس بوده و نباید انحصار آن به تعداد محدودی از نمایندگان سپرده شود.

با کاهش سرعت اینترنت و محدودیت در دسترسی به برخی از پلتفرم های خارجی پرطرفدار پس از فروکش کردن ناآرامی ها در چند ماه گذشته مجدد این پرسش در سطح افکار عمومی جامعه احیا شد که آیا طرح صیانت از مسیری دیگر در حال اجرا است؟

در همین حین خبرهایی از راهروهای پارلمان به گوش می رسید که با پیگیری گروهی محدود از نمایندگان طرح صیانت نهایی شده است. اما طولی نکشید که این خبر از سوی سخنگوی هیات رئیسه مجلس تکذیب شد.از سوی دیگر به دنبال محدودیت ها در دسترسی به اینترنت و پلتفرم های خارجی بار دیگر پای این پرسش به میان آمد جای نمایندگان ملت در مدیریت فضای مجازی و دسترسی آحاد جامعه به اینترنت با کیفیت در کجاست؟

جلال رشیدی کوچی که از مخالفان سفت و سخت طرح صیانت به شمار می رود در گفت وگو با ایسنا، به این موضوع اذعان داشت که از نظر بنده مهم ترین فضا برای تبیین مسائل جامعه، بسترهایی است که در فضای مجازی شکل می گیرد. بنده موافقم که امروز فضای مجازی نوعی فضای جنگی است اما ما باید در آنجا حضور داشته باشیم. مهم ترین و راهگشاترین راه پیش روی ما فرمایش حضرت آقا است، یعنی ما باید مسائل را تبیین کنیم.

نماینده مردم مرودشت در مجلس شورای اسلامی این تعبیر را داشت که فیلترینگ به شیوه کنونی، همان باتون در فضای مجازی است. اینکه ما می گوییم شبکه های اجتماعی خارجی را فیلتر کرده و در پلتفرم های داخلی تبیین انجام می دهیم، خوب است اما در پلتفرم های داخلی برای چه کسی می خواهیم تبیین انجام دهیم؟ آیا افرادی که انتقاد و نقد دارند در پلتفرم های داخلی هستند یا اگر ما در فضای بین الملل حرفی برای گفتن داریم می توانیم در پلتفرم های داخلی بیان کنیم که حرف ما به خارج کشور برسد؟ این سوالات کلیدی است.

این عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس تاکید داشت که باید به این مسئله نگاه دقیق مبتنی بر اقتضاهای امروز جامعه داشته باشیم. گذشته و عقبه فیلترینگ به این شیوه نشان داده که موفق نبوده است و جز نارضایتی چیزی به دنبال ندارد. ما باید مسیر خود را اصلاح کنیم. الان که شرایط آرام شده علی رغم اینکه عده ای فکر می کنند بهترین فرصت برای بستن شبکه های اجتماعی خارجی است بنده معتقدم بهترین فرصت برای سامان دادن درست و دقیق است.

احمد علیرضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی نیز، در گفت و گو با ایسنا این پرسش را طرح کرد که آیا اگر برخی افراد از فضای مجازی و اینترنت استفاده نادرست دارند ما باید کشور را از فضای مجازی و اینترنت محروم کنیم یا با آموزش های صحیح بستری مناسب ایجاد کرده و از تکنولوژی برای اثبات حقانیت خود استفاده کنیم؟

این عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها اینترنت و فضای مجازی را لازمه دموکراسی قلمداد کرد و تاکید داشت در شرایطی که مردم احتیاج دارند با یکدیگر صحبت کرده و بعد صدای خود را به گوش مسئولان برسانند، اینترنت بدیهی ترین ابزار برای انجام این کار در سطح دنیا است.

نماینده مردم تبریز به این موضوع اشاره داشت که ممکن است استفاده های نادرستی نیز از اینترنت شود و تبعات نامناسبی هم به دنبال داشته باشد. اما آیا اگر یک بچه از روی نادانی میخ را در پریز برق فرو کرد و دچار برق گرفتگی شد، راهکار این است که برق را قطع کنیم؟ آیا اگر برخی افراد از فضای مجازی و اینترنت استفاده نادرست دارند ما باید کشور را از فضای مجازی و اینترنت محروم کنیم.آیا باید در تاریکی زندگی کرد چون یک کودک دچار برق گرفتگی شده است یا باید از ضامن ها و حفاظت هایی استفاده کنیم که چنین اتفاق هایی رخ ندهد؟ نباید برخورد ما تهدید محور باشد. مثلا در جامعه سرقت اتفاق می افتد. جامعه از دزدی رنج می برد. آیا ما می توانیم همه آحاد جامعه را دزد تلقی کنیم؟

حسن لطفی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با ایسنا معتقد بود امروز تمام کشورهای پیشرفته دنیا برای مدیریت فضای مجازی قانون دارند، پس لازم است ما نیز برای فراهم کردن بستر مناسب برای رشد کسب و کارها و حفظ کرامت انسانی در فضای مجازی تدابیر لازم را اتخاذ کنیم.

سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی فضای مجازی را در کشور رها دانست و به این موضوع اشاره داشت که تدابیری برای مدیریت صحیح فضای مجازی اندیشیده نشده است و در این زمینه قانونی نداریم. این امر باعث شده تا بعضا کرامت انسانی از طریق فضای مجازی افسارگسیخته، زیر سوال رود.

وی در ادامه این پیشنهاد را طرح کرد که در اسرع وقت حداقل‌ها برای کنترل فضای مجازی پیش بینی شود. هم وزارت ارتباطات و هم دستگاه های قضایی در این حوزه نقش دارند. فضای مجازی باید به نحوی مدیریت شود که هم کسب و کارها بتوانند در این بستر رشد کنند هم از حقوق افراد صیانت شود.

اما طرح پرماجرای صیانت در اواخر سال ۱۴۰۱ یک نیز بار دیگر تب و تابی در اذهان عمومی جامعه ایجاد. در یکی از جلسات آخرین هفته کاری مجلس شورای اسلامی بود که مهرداد ویس کرمی نماینده مردم خرم آباد در مجلس شورای اسلامی در تذکری بار دیگر بحث طرح صیانت را در صحن مجلس پیش کشید. ویس کرمی در تذکری خاطر نشان کرد که طرح مربوط به فضای مجازی یک بار با رای مجلس به صورت اصل ۸۵ (تصویب در کمیسیون) تصویب شد و بعد با جوسازی در این موضوع تشکیک به وجود آمد و در صحن رای‌گیری شد و صحن برای بار دوم به بررسی این طرح در کمیسیون مشترک رای داد.

وی ابراز عقیده کرد که براساس جوسازی داخلی که عمدتا در خارج از کشور هدایت می‌شد ادامه کار کمیسیون متوقف شد. در جلسه غیرعلنی به صورت غیرمتعارف رای استمزاجی گرفته شد که در آن‌جا هم آرای مخالف و موافق نزدیک به هم بودند. در نهایت موضوع به صحن برگشت و از ادامه کار کمیسیون جلوگیری شد. سه سال از عمر مجلس می‌گذرد و ما هنوز یک قانون درباره فضای مجازی نداریم که مطالبه رهبری است، جنگ ترکیبی اخیر و فیلترینگ هم نشان داد که فیلترینگ منتظر قانون‌گذاری مجلس شورای اسلامی نمی‌ماند این عیب بزرگ مجلس است که قانون‌گذاری را رها کرده و تصمیم‌گیری درباره فضای مجازی ندارد؛ لذا هیات رئیسه باید این موضوع را در دستور کار مجلس قرار دهد.من اهل استخاره نیستم اما برای طرح این صحبت‌ها استخاره کردم خوب آمد که بگویم تا کی باید در مقابل اداره سلیقه‌ای مجلس سکوت کنیم. در مجلس باید جمع نظر بدهند و هیچ جای قانون نیامده که رئیس مجلس به جای کل مجلس تصمیم‌گیری کند.

ویس کرمی در ادامه خواستار تصمیم گیری صحن مجلس درباره ادامه کار کمیسیون مشترک شد. ویس کرمی تاکید داشت که از خردادماه به من قول دادند که این موضوع را بررسی می‌کنند الان چند ماه دیگر به خرداد سال آینده می‌رسیم و قرار است دوباره خدمت حضرت آقا برویم با چه رویی می‌خواهیم بگوییم که فضای مجازی ما قانون ندارد چرا در جمهوری اسلامی به عنوان ام‌القرای جهان اسلام، قانونی برای فضای مجازی نداریم حال این‌که فضای مجازی بسیاری از کشورها قانون‌مند هستند چرا شهامت انقلابی بودن را از دست داده‌ایم و چهارتا بچه برای ما تصمیم‌گیری می‌کنند. اگر با هشدار ولی امر مسلمین از خواب بیدار نشویم با لگد دشمن بیدار می‌شویم اغتشاشات اخیر همه چیز را به خوبی نشان داد.

این صحبت های ویس کرمی با واکنش عبدالرضا مصری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی که ریاست جلسه علنی مجلس را بر عهده داشت مواجه شد. مصری خطاب به ویس کرمی ابتدا این سوال را از او مطرح کرد که آیا خواسته شما این است که طرح مربوط به فضای مجازی در دستور کار جلسه علنی مجلس شورای اسلامی باشد که ویس کرمی به آن پاسخ مثبت داد.

مصری در ادامه خطاب به ویس‌کرمی گفت: شاید بیش از ۱۰ جلسه من خدمت شما و آقای تقی‌پور و دوستان دیگر بودم که ساعت‌ها مساله را مطرح کردید، شما صبح به من گفتید که این موضوع در جلسه علنی مطرح نشود اما الان می‌گویید در جلسه علنی مطرح شود؛ ما ان‌شاءالله در دستور کار می‌گذاریم و انجام می‌شود.شاید بیش از ۱۰ جلسه کار محتوایی جلو رفته و کار متوقف نشده است، خیلی از وظایف در اختیار شورای عالی فضای مجازی است پس کشور معطل نبوده است. شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی امنیت ملی اختیار تام داشته و خیلی خوب هم عمل کرده که آثار آن را می‌بینید اما ان‌شاءالله در صحن علنی مطرح می‌شود.

اما ماجرای طرح صیانت به اینجا ختم نشد در جلسه روز بعد مجلس بار دیگر مهرداد ویس کرمی در تذکری شفاهی این موضوع را در صحن مجلس طرح کرد. ویس کرمی در تذکر خود بیان کرد کهصحبتی دیروز شد و تذکری دادم که گزارش کمیسیون مشترک فضای مجازی آماده و تحویل هیات رییسه شده و هیات رییسه باید آن را در دستور صحن بگذارد تا درباره اجرای این طرح به صورت آزمایشی تصمیم گیری شود. اگر هیات رئیسه و رئیس مجلس به درخواست تعدادی از همکاران استناد می کند که خواهان بازگشت این موضوع به صحن هستند، باید برای تصمیم گیری درباره آن در صحن به رای گذاشته شود مبنی بر اینکه کار کمیسیون مشترک ادامه پیدا کند یا صحن درباره این موضوع تصمیم گیری و آن را بررسی کند؟

ویس کرمی مجددا تاکید کرد که برای این موضوع کل مجلس باید تصمیم بگیرد و رئیس و هیات رئیسه حق ندارد که با سلیقه شخصی خود در این خصوص تصمیم گیری کند. متاسفانه جواب دیروز آقای مصری به بنده به گونه ای بود که گویی من نظر متناقضی دارم و در خفا چیزی گفتم و در علنی چیز دیگری را بیان کردم؛ البته با ارادتی که به آقای مصری دارم می دانم که قطعاً نیت ایشان این نبوده اما متاسفانه همان هایی که با این طرح مخالفند با یک هجمه رسانه ای فکر کردند ما را وادار به عقب نشینی می کنند. البته از آنجا که میزان کارشناسی بودن حرف های بنده در مجلس قابل بررسی است برخی طعنه هایی که از جانب افراد و رسانه های معلوم الحال به یک جمله بنده ایراد شد، ارزش جواب دادن ندارد. حرف بنده به آقای مصری و آقای قالیباف این است که طبق آیین نامه باید گزارش کمیسیون که با ۲۱ امضا تقدیم هیات رئیسه شده، برای زمان اجرای آزمایشی در صحن مطرح شود و اگر رئیس و یا هیات رئیسه به مخالفت برخی همکاران استناد می کنند باز هم این حرف وجاهت قانونی ندارد زیرا در مورد اینکه کار در کمیسیون مشترک دنبال شود یا در صحن ادامه پیدا کند، صحن مجلس باید تصمیم گیری کند.

وی همچنین به این موضوع اشاره کرد که اینگونه نبوده که بنده در خفا صحبتی کرده باشم و در علنی چیز دیگری بگویم، این موضوع را اصلاح کردم زیرا آن طرفی ها، رسانه دارند و دست به تهمت و دروغ آنها زیاد است، اینترنشنال نیز با آنها همکاری می کند گاهی از آنجا خط می گیرند و حرف بنده را به فضای دیگری بردند.حرف بنده کاملا مشخص، قانونی و طبق آیین نامه مجلس است؛ خطاب بنده به آقای قالیباف یک نصیحت دوستانه بود که قانون فضای مجازی باید در کشور تصویب شود. سایر کشورها هم قانون دارند و ما حتما باید برای این فضا به عنوان یک فضای بسیار مهم قانون داشته باشیم، بارها نیز بر این نکته تاکید کردیم که قانون به معنای فیلترینگ نیست خواهش می کنم آقای قالیباف، این را تعیین تکلیف کنند.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز به این صحبت های ویس کرمی واکنش نشان داد. رئیس مجلس خطاب به ویس کرمی بیان کرد که ما حتما آیین نامه را دنبال می کنیم، اینکه آیا کمیسیون مشترک ادامه دارد یا ندارد از اختیارات هیات رئیسه، آیین نامه و حوزه قوانین است؛ در آنجا تصمیم مربوطه گرفته شده است آقای مصری هم به عنوان نایب رئیس موضوع را پیگیری می کردند. ۱۸۵ نفر از دوستان نامه ای امضا کردند و درخواست برگشت این موضوع ( بررسی طرح صیانت در صحن علنی به جای کمیسیون مشترک) در صحن را داشتند. من مرّ قانون را دنبال می کنم اما نظراتی بود و برخی دوستان مطرح کردند، دنبال این بودم که به این موضوع کمک کنم. من قانون را دنبال می کنم دوستان حق دارند که این مسئله دوباره در صحن مطرح شود. من با دوستان در حال صحبت هستم که حل شود.

آنطور که مشخص است همچنان پرونده طرح صیانت در مجلس یازدهم نیمه باز است و تعدادی از نمایندگان مجلس در تلاش هستند تا بررسی این طرح در مجلس از سر گرفته شود، اما نشستن پای صحبت تعداد دیگری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ما را به این نتیجه می رساند که نگاه قالیباف و اکثریت مجلس یازدهم علی رغم تکاپوی تعداد محدودی از نمایندگان،بستن یا ایجاد محدودیت در دسترسی به اینترنت نیست اما سکوت مجلس یازدهم در برابر تحولات در این عرصه این اتهام را به بهارستانی ها وارد می کند که چندان مخالف روند کنونی در این عرصه نیستند./ایسنا