تداوم سنت نژادپرستی

در تازه‌ترین واکنش‌ها به تصمیمات و انتخاب‌های نامزدهای بهترین‌های امسال مراسم اسکار، جینا پرنس بایتوود، کارگردان درام تاریخی واقعگرای «زن سلطان» به سخن آمده و اعضای آکادمی اسکار را به طور تلویحی افرادی نژادپرست خطاب کرده که هنوز هم فکر می‌کنند سفیدپوستان نسبت به بقیه اقوام برتری دارند. او در همین رابطه به عدم حضور هنرمندان رنگین‌پوست در بین نامزدهای اصلی اسکار اشاره و این پرسش را مطرح کرد که «مگر می‌توان از بین این همه هنرمندان سیاه‌پوست، حتی یک نفر را لایق نامزد شدن در این تعداد بالای رشته‌های اسکار ندانست؟»

این خانم فیلمساز حتی در اقدامی غیرمنتظره و کمیاب، دست به نگارش مقاله‌ای تحلیلی برای نشریه پرخواننده هالیوود ریپورتر زد و در آن به برخی انتخاب‌ها و داوری‌های غرض‌آلود و متعصبانه نژادی اشاره کرد. در عین حال او تصدیق کرد که این روزها نگاه‌های کنجکاوانه، منتقدان و تحلیلی سینمادوستان به اتفاقات پیش رو و رفتار اعضای آکادمی دوخته شده و همگان با چشمی باز نظاره‌گر کردار، رفتار و گفتار این افراد هستند. با این حال، او ادامه می‌دهد: «اعضای آکادمی با این نوع انتخاب و معرفی نام‌ها و فیلم‌ها، بیانیه‌ای مشخص را با صدای بلند قرائت و ارائه کرده‌اند. خود اسامی نامزدها به‌خوبی مشخص می‌کند که آنها به دنبال چه چیزی هستند و به کجا می‌روند. برای من، خیلی سخت است که چنین بیانیه‌ای را بپذیرم.»

پرنس بایتوود در ادامه چنین می‌گوید: «همه ما می‌دانیم که موضوع تبعیض نژادی و اعمال اجهاف‌ها مختلف روی هنرمندان رنگین‌پوست همچنان ادامه دارد و زنده است اما آنها امسال آن را خیلی روشن و واضح تقویت و اجرا کردند. به نظر می‌رسد اعضای آکادمی برای بیان این دیدگاه‌ها، دیگر ترس و ابایی ندارند و خیلی شفاف آنها را بازگو می‌کنند.»

مقاله این هنرمند با استقبال و واکنش‌های بسیار زیادی روبه‌رو و همراه شده است. آنجلین جکسن از نویسندگان نشریه ورایتی خبر از این می‌دهد که واکنش عمومی خیره‌کننده بوده و روی فرش قرمز مراسم‌های اخیر سینمایی که باید اختصاص به چیزهای فان هم چون نمایش لباس و مدل‌های مو باشد، همگان صحبت از انتخاب‌هایی می‌کنند که در آن نامی از سینماگران سیاه‌پوست نیست.

نفی حضور سیاهان و تاریخ آنها

در عین حال و در کنار تمام تبعیضاتی که وجود دارد، پرنس بایتوود هنوز امیدوار است و می‌گوید: «امید من به تغییر است. نکته مهمی که هیچ‌یک از ما نباید فراموش کنیم، این است که در مورد تبعیضات فقط حرف بزنیم و کمی بعد آن را به دست فراموشی بسپاریم. همه می‌دانیم که این اتفاقات فقط برای یک بار رخ نمی‌دهد و چیزی شبیه روند مسلسل‌وار در یک دایره ناتمام، درحال چرخش و تداوم است. از این رو، نیازمند آن هستیم که روی این تغییر تمرکز کنیم تا به نتیجه دلخواه و مطلوب برسیم.»

زن سلطان، داستانی واقعی را تعریف می‌کند که در دو قرن هجدهم و نوزدهم در قلمرو یک کشور آفریقایی رخ داد و تلاش‌های همزمان مردم این سرزمین علیه تجاوزات خارجی و حفظ هویت فرهنگی و بومی را به نمایش گذاشت. اکران عمومی فیلم با تحسین و استقبال منتقدان و تماشاگران جدی و فعالان مدنی همراه بود اما بسیاری از منتقدان عدم انتخاب فیلم و کارگردان آن در فهرست نامزدهای اسکار را تنها به این فیلم تقلیل نمی‌دهند و به دنبال بسط و گسترش موضوع هستند. پل درگارابدیان، تحلیلگر سینمایی از جمله این افراد است که می‌گوید: «نگاهی وجود دارد که به دنبال نفی حضور سیاهان و تاریخ آنهاست. زمانی که فیلمی مثل زن سلطان مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار می‌گیرد، درحقیقت پیامی روشن در حال مخابره است که صریحا می‌گوید: ما نمی‌خواهیم شما را ببینیم. در چنین شرایطی این وظیفه تمام فعالان سینمایی و مدنی است که در مقابل چنین دیدگاه مرتجعانه‌ای ایستادگی کرده و با آن مقابله کنند. همه ما می‌دانیم که تابه‌حال هیچ فیلمساز زن سیاه‌پوستی نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی نشده و امسال بسیاری پیش‌بینی می‌کردند که پرنس بایتوود به عنوان اولین فیلمساز زن رنگین‌پوست، در این رشته نامزد شود. تقریبا همه اطمینان داشتند که این اتفاق رخ خواهد داد و انجام نشدن آن، پیامی واضح برای همه ارسال می‌کند.»

سنت نژادپرستانه‌ای که شکسته نشد

تداوم سنت نامزد نشدن زن سیاه‌پوست برای دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی، تنها نمونه این دوره از جوایز اسکار نیست؛ تحلیلگران و منتقدان همچنین به درام تاریخی و تاثیرگذار «تیل» هم اشاره می‌کنند. این فیلم به کارگردانی چینونین چوکوو، خانم دانیله ددوایلر را در نقش مادر مجردی به تصویر می‌کشد که شاهد قتل پسر نوجوانش توسط چند سفیدپوست متعصب در می‌سی‌سی‌پی دهه ۵۰میلادی است. قتل وحشیانه امت تیل سروصدای زیادی در آمریکا به‌راه انداخت و تلاش مادر او برای خونخواهی و دادخواهی، راه را برای اعتراضات عمومی سیاهان علیه تبعیض نژادی باز کرد. با وجود آن‌که منتقدان از تیل به عنوان یکی از آثار برتر سال سینما اسم می‌برند، اعضای آکادمی اسکار نسبت به آن بی‌توجهی کامل نشان دادند و بی‌‌اعتنایی‌شان به بازی درخشان خانم ددوایلر، بازتاب منفی گسترده‌ای به همراه داشت. این بی‌اعتنایی در سطحی گسترده‌تر حتی به بخش بهترین فیلم بین‌المللی هم رسید. درام ضدتبعیض‌نژادی فرانسوی «سنت عمر» هم به دلیل گرایشات متعصبانه اعضای آکادمی راه به پنج فیلم نهایی این رشته پیدا نکرد. «بلک‌پنتر: واکاندا برای همیشه» رایان کوگلر هم فقط در چند رشته جنبی و کم اهمیت نامزد اسکار شد و وارد فهرست بهترین فیلم و کارگردانی‌نشد. مراسم اسکار در حالی روز ۱۲مارس در لس آنجلس برگزار می‌شود که صداهای اعتراض علیه داوری‌های اعضای آکادمی از همیشه بلندتر است و توجه عمومی بیش از آن‌که به نام برندگان احتمالی باشد، به نام‌هایی است که باید در فهرست نامزدها می‌بودند و جزو حذف‌شده‌های اصلی هستند.

روزنامه جام جم