الزامات جهاد تبیین در عصر فضای مجازی چیست؟

سینا تفنگچی در گفت‌وگو با جام‌جم آنلاین، درباره محدودیت‌های فضای مجازی و جایگاه جهاد تبیین، گفت: مقام معظم رهبری در بهمن سال 1396 در دیدار با اعضای شورای عالی فضای مجازی گفتند «باید دستگاه تولید محتوا را تقویت کنیم» و پس از آن می‌بینیم روی کلیدواژه «جهاد تبیین» کار می‌شود اما با محدودیت‌های صورت‌گرفته و در بستر بله و روبیکا و پیام‌رسان‌های داخلی‌ چطور می‌توان جهاد تبیین داشت و با دشمن مبارزه کرد؟

این کارشناس حوزه فضای مجازی با تاکید بر لزوم کنشگری مطلوب با پذیرش فناوری به عنوان یک حقیقت مطرح کرد: همگی مشاهده کردیم که ایتا ساده‌ترین افراد جبهه انقلابی را هم چندی پیش مسدود‌ کرد‌. در واقع حتی این‌جا که نیاز به سانسور نیست، همه‌چیز سانسور و فیلتر شده است. با این شرایط در میدان نبرد خارجی و در جنگ نرم فضای مجازی چطور می‌توانیم اقدام و عمل کنیم؟

وی ادامه داد: آیا این فضا باید در دست افرادی باشد که آن را طبقاتی می‌کنند و حتی به طبقاتی‌شدن اعتراض‌ها دامن می‌زنند؟ علت این وضعیت را باید از مسئولانی پرسید که از سال 1388 توییتر را فیلتر کردند اما از همان سال در این فضا حضور پررنگی دارند.

تفنگچی اذعان کرد: حکمرانی‌های مستقل در بستر فضای مجازی که اساسا نقض نمی‌شناسد، نمی‌تواند اتفاقات خوبی را رقم بزند‌ و نکته‌ای که ما باید به آن توجه کنیم این است که چطور می‌توانیم اتفاقات را به‌صورت فرامرزی و به نحو احسن رقم بزنیم و به‌جای این‌که مدام تحت تأثیرپذیری فرهنگی باشیم، خودمان صادرات فرهنگی و سبک زندگی داشته باشیم‌‌.

مدرس دانشگاه پیام‌نور با اشاره به اظهارنظر اخیر نیکزاد مبنی بر انتساب محدودسازی اینترنت توسط خود اغتشاشگران گفت: وقتی‌ در خصوص رفع محدودیت اینترنت اتفاقی نمی‌افتد‌ و نسبت به آن سیاست‌های عجیب و غریب اتخاذ می‌شود پس راهکاری نمی‌ماند جز آن‌که مردم در عذاب و محدودیت بیشتر بمانند و هزینه‌های بیشتری به آن‌ها تحمیل ‌شود.

وی ادامه داد: در بحث محدودسازی اینترنت، چهار ضلع شامل رسانه، کارشناسان، سیاستمداران و مردم هستند که می‌دانند از شبکه‌های اجتماعی‌ و از بستر اینترنت چه استفاده‌ای می‌توان کرد‌ و تا زمانی که روند پذیرش فناوری تصریح نشود هیچ اتفاق دیگری نمی‌افتد‌.

تفنگچی مدعی شد: نظریه‌ای به نام پذیرش فناوری وجود دارد که می‌گوید‌ هر چه شما نخواهید فناوری را به صورت کامل بپذیرید، به مراتب نخواهید توانست نسبت به آن سیاست‌گذاری مطلوب‌تری داشته باشید تا برای مخاطرات آن نیز رویه مطلوبی اتخاذ کنید.

وی بر این اساس تأکید کرد: اگر مسئولین ما کمی غیرت داشته باشند باید به صراحت بگویند ما نظرمان این است که اینترنت را ببندیم و فقط سایت‌های محدودی را در اختیار شما بگذاریم‌.

این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: به مردم دروغ‌ گفته می‌شود و هیچ‌کس پیگیر این دروغ‌ها نیست. حتی رسانه‌ها هرگز از مسئولان نمی‌پرسند چرا دروغ می‌گویند اما همواره از کارشناسان می‌پرسند برای رفع مشکلات چه کنیم؛ در حالی که راهکار مشخص است و این یعنی سویه مطالبه‌گری برعکس شده است‌.

به گفته وی، در حال حاضر‌ دسترسی به فیلترشکن‌ با قیمت‌های بالا همراه است فقط برای این‌که هدف مردم دسترسی به شبکه‌هایی است که دوست دارند آن را ببینند و یا از نظر آن‌ها این شبکه‌ها خوب هستند‌. این درحالی است که در خارج از ایران فیلترشکن عمدتاً برای دسترسی به شبکه‌ها و سایت‌های غیراخلاقی کاربرد دارد‌.

وی ادامه داد: محدودسازی به قدری صورت گرفته که ساده‌ترین سایت‌ها و بسترهای پلتفرمی نیز از دسترس خارج شده و بعضا سایت‌های علمی نیز در دسترس نیستند و امروز برای دسترسی به علم باید از روشی استفاده شود که در دنیا برای دسترسی به پورن و سایت‌های غیر‌اخلاقی از آن استفاده می‌شود. این اتفاقی است که مسئولان کشور آن را رقم زده‌اند و تنها راهکار موجود که در تمام سال‌ها‌ هم گفته شده این است که ما نیاز به اقدام عملیاتی داریم‌ و این را خود مسئولان نیز می‌دانند‌.

در بحث مرجعیت خبری پذیرش نداشتیم

این مدرس دانشگاه بیان کرد: از حدود ۲۰ سال پیش یعنی از سال ۸۰ که بحث وبلاگ‌نویسی با ورود اینترنت شروع شد اساتید رسانه بحث افول روزنامه‌نگاری چاپی را مطرح و بیان کردند. آن‌ها معتقد بودند پس از پیدایش و توسعه اینترنت، روزنامه‌نگاری چاپی از بین می‌رود و راه‌حل حفظ مرجعیت روزنامه‌نگاری‌ چاپی را در استفاده از روزنامه‌نگاری تحلیلی می‌دانستند.

در حال حاضر که ساختار روزنامه‌نگاری رو به اضمحلال رفته و در حال فروپاشی است باز ما حاضر به پذیرش و استفاده از روندهای جدید نیستیم و رسانه‌های امروز نیز روند روزنامه‌نگاری تحلیلی را پیاده نکردند تا مردم میل به آنان داشته باشند.

تفنگچی مطرح کرد: این اتفاق نه تنها در بسیاری از رسانه‌ها نیفتاده بلکه رسانه‌ها امروز برای دریافت آگهی، یارانه و رپورتاژ با وصل شدن به نهادهای دولتی مجبور هستند تا هم‌چنان نشریات کاغذی را حفظ کنند. در پنج سال اخیر هر چه در مورد روزنامه‌نگاری جست‌وجو می‌شود بحث مرجعیت خبری است‌ اما ما در این زمینه آن‌قدر پذیرش نداشتیم که حتی نتوانسته‌ایم‌ یک اقدام اثربخش انجام دهیم و حالا خودمان هم در خودمان غرق شده‌ایم‌.

وی بیان کرد: مشکلات حوزه اینترنت نیز شبیه به رسانه است. از سالی که اینترنت‌ توسط آقای غرضی به کشور ورود پیدا کرد‌ ما مدام با چالش مواجهیم. با این‌که انواع و اقسام تمهیدات هم در این زمینه اندیشیده شد اما امروز‌ یک نماینده که رئیس یکی از کمیسیون‌های مجلس و عضو شورای عالی فضای مجازی است و وزیر دولت آقای احمدی‌نژاد هم بود، پیشنهاد داده بود که سقف دسترسی به اینترنت ۱۲۸ کیلوبایت و فقط برای دانشجویان ۵۱۲ کیلوبایت باشد؛ این یعنی نه تنها محدودیت‌ها رفع نشده بلکه حالا اینترنت را کیلوبایتی ارائه می‌دهند.

تفنگچی افزود: وقتی این مسیر قبلا طی شده چرا مسئولان باز اصرار دارند که همان روند تکرار و دوباره به شکست منجر شود؟ در حالی که می‌بینیم نیاز مردم این است که برخی علایق خود را دنبال کنند ولی حتی ساده‌ترین سایت‌های علمی را هم فیلتر می‌کنند و باعث می‌شوند دانشجو برای دسترسی به حداقل‌های اینترنتی مجبور به استفاده از ابزار فیلترشکن شود.

این کارشناس خاطر نشان کرد: وقتی رسانه امروز درباره محدودیت‌های اینترنتی سوال می‌کند یعنی این‌که تازه امروز این مشکل را درک کرده است. چون اهالی رسانه اینترنت خبرنگاری دریافت می‌کنند که نه تنها رایگان است بلکه فیلتر هم نیست اما امسال دولت این اینترنت را هم به تعداد کمتری داد هم امکان استفاده بدون فیلتر از آن را برداشت و اهل رسانه برای دسترسی به سایت‌های ساده یا برای دسترسی به سامانه‌های خبری از چندین فیلترشکن‌ استفاده می‌کنند که هم دسترسی را سخت می‌کند و هم همراه با هزینه است.

وی با تاکید بر عدم دسترسی به بسیاری از الگوهای موجه در اپلیکیشن روبیکا گفت: به‌طور مثال افرادی مانند رونالدو در روبیکا عضو نیستند؛ در حالی که او پر فالورترین‌ فرد اینستاگرام است و اثربخشی‌اش در حدی است که با پیوستن به باشگاه عربستان دنبال‌کننده‌های این باشگاه ظرف چند روز از ۸۰۰هزار به ۱۱میلیون نفر رسید. این فرد ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. مواد و الکل مصرف نمی‌کند، تتو ندارد، تعداد فرزندانش زیاد است، به خانواده و همسرش متعهد است، حیوان خانگی ندارد و ورزش می‌کند پس چه کسی بهتر از چنین شخصیتی می‌تواند سبک زندگی مورد نظر ما را ترویج کند؟

تفنگچی اظهار کرد: کریستیانو رونالدو، فرد سالمی است که کشورهای عربی از او استفاده می‌کنند تا وعده خود مبنی بر ایجاد اروپای جدید در خاورمیانه را پیاده‌سازی کنند. یعنی از او به عنوان عامل تحول استفاده می‌کنند اما ما با ایجاد محدودیت و انسداد، طوری به دور خودمان حصار‌ می‌کشیم که دیگر لازم نباشد تأثیرپذیری‌ داشته باشیم و بنابراین آرمان خودمان مبنی بر قدرت اول منطقه بودن را دست نیافتنی می‌کنیم چون نمی‌توانیم به آن جامه عمل بپوشانیم‌؛ در حالی که سویه صحیح آن است که ما با کنشگری‌های اثربخش بتوانیم از فضاسازی مطلوب بیشترین بهره را ببریم.

این مدرس دانشگاه با اشاره اعلام اخیر مجلس مبنی بر لزوم جرم‌انگاری برای ناشران اطلاعات نادرست اظهار داشت: مگر آقای مومن‌‌نسب که تئوریسین‌ این جبهه بوده و همواره روی محدودیت اینترنت تاثیر گذاشته‌، چندی پیش اعتراف به ایجاد اکانت‌های فیک در توییتر‌ و نشر اطلاعات نادرست نکرد؟ آیا این جرم‌انگاری برای او نیز صورت می‌گیرد؟

وی در پایان افزود: کسی که اعلام کرد اینستاگرام قبول کرده در ایران دفتر بزند یک نماینده مجلس بود که هم‌زمان با اعلام مجلس مبنی برجرم‌انگاری نشر اطلاعات نادرست این مطلب را عنوان کرد و وزیر ارتباطات صحت این ادعا را تکذیب کرد‌. آیا این نماینده هم مشمول جرم‌انگاری می‌شود؟ در واقع برخی مسئولان خودشان حرف اشتباه می‌زنند و مسئول دیگری آن را تکذیب می‌کنند اما آن‌که باید مورد جرم‌انگاری قرار گیرد مردم هستند.