افشای یک جنایت‌نامرئی

جهان در آشوب، توازن جمعیت و جنگ‌های ترکیبی، راه‌حلی برای تمام فصول، جلیقه‌زرد که باشی می‌میری، قرن کنترل و جنگ جهانی چهارم عناوین قسمت‌های مختلف این مستند است که سعی در بازنمایی و افشاگری درباره صنعت بهداشت و درمان، سلاح‌های بیولوژیک، ساخت یا ارتقای بیماری‌ها، مافیای علم و کنترل تولید و سانسور مقالات علمی‌، سایبرنتیک، جنگ‌‌شناختی، انبیک و علوم‌نوین، و جنگ جهانی چهارم دارد. همچنین طیف گسترده‌ای از علوم مرتبط با کنترل هوشمند و نوین جهان را مورد بررسی قرار می‌دهد و ارتباط این موضوعات را با شرایط اقتصاد جهانی و اعتراضات به فقر و موضوع جهانی‌‌‌سازی بررسی می‌کند. در گفت‌وگو با تهیه‌کننده و کارگردان «جنایت‌نامرئی» از نگاه و تحقیقات او درباره آغاز و شیوع کرونا پرسیدیم.

نقطه شروع تصویر کردن جنایت‌نامرئی به یک اتفاق بازمی‌گردد که سال ۱۳۹۸ و روزهای آغازین همه‌گیری این ویروس در جهان رخ داد. سهیل سلیمی، نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده مستند جنایت‌نامرئی در گفت‌وگو با جام‌جم ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند: یک واقعه باعث شد ساخت این مستند برای من جدی شود. سال ۹۸ در حال ساخت مستندی بودم که سر صحنه به یک کتابفروشی سر زدیم. آنجا اتفاقی کتاب اخبار اثر آلن دوباتن را تهیه کردم. همین‌طور که ورق می‌زدم دیدم در آن به آمدن یک پاندمی که ویروس‌اش از طریق خفاش انتقال پیدا می‌کند اشاره شده است. این کتاب سال ۲۰۱۴ نوشته شده است. همین موضوع سبب شد به فکر تولید یک فیلم دراین‌باره بیفتم. روایت هم از نگاه من به‌عنوان سازنده مستند آغاز می‌شود اما صدایم در مستند شنیده نمی‌شود و منوچهر زنده‌دل راوی جنایت‌نامرئی است.

شروع یک شک

سلیمی بیان می‌کند که برای تحقیقات و پژوهش درباره موضوع این مستند حدود سه سال زمان صرف کرده است. او ادامه می‌‌دهد: از همان ابتدای شیوع کرونا به لحاظ ذهنی درگیر این موضوع شدم. با توجه به این‌که از گذشته هم درباره مسائل مربوط به سلاح‌های بیولوژیک و شیمیایی مثلا سلاح‌های شیمیایی که در جنگ توسط رژیم بعث عراق علیه‌مان استفاده شد آشنایی داشتم و مستندهایی کار کرده بودم، آمادگی ذهنی داشتم که از کنار چنین اتفافی ساده نگذرم. وقتی کرونا پخش شد، حتی قبل از این‌که در ایران شیوع پیدا کند، تحقیقاتم را دراین‌باره شروع کردم. اول درباره این‌که چه بیماری‌ای است، نامش به چه معناست و به چه شکلی روی بدن تاثیر می‌گذارد. با پایان پاندمی در جهان تحقیقات‌مان گسترده‌تر شد. روند مطالعات به‌صورت کتابخانه‌ای، مطالعه رسانه‌های جدید و گفت‌وگو با کارشناسان این حوزه ادامه پیدا کرد.

پشت‌پرده جنایت بزرگ

با توجه به پررنگ بودن وجه علمی مستند و موضوعات سختی که در جنایت‌نامرئی به آن پرداخته می‌شود از سلیمی می‌پرسیم از چه راه‌هایی برای جذب عموم مخاطبان استفاده کرده است که او پاسخ می‌دهد: با این‌که جنایت‌نامرئی مستند علمی است، به مسائل پیچیده‌ای اشاره می‌کند و طیف مطالب علمی که در حوزه اقتصاد، سیاست، بیماری‌ها، سلاح‌های بیولوژیک، تکنولوژی‌های نوین، پروژه‌های محرمانه و ... در آن مطرح می‌شود گسترده است ولی عام‌فهم و دارای جذابیت‌بصری است. مخاطبی که اثر را می‌بیند احساس نمی‌کند مدام دارد به او اطلاعات علمی داده می‌‎شود. بلکه این حس به او دست می‌دهد که دارد یک اثر هنری را تماشا و در قالب فیلم اطلاعاتی را هم کسب می‌کند.

این کارگردان می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین کارهایی که در این فیلم انجام شده و معمولا در آثار علمی و افشاگرانه رخ نمی‌دهد این است که خط تعلیق و اوج و فرود دارد. مخاطبان را با سوالاتی مواجه می‌کند که با پیگیری فیلم به پاسخ‌شان می‌رسند. این روند مخاطب را در فضای دراماتیک قرار می‌دهد.

سلیمی در مورد انتخاب نام جنایت‌نامرئی برای این مجموعه که هم انتقالگر حس تعلیق و هم نشانی از نوع نگاهش به کرونا به‌عنوان یک جنایت دارد، توضیح می‌دهد: زمانی که به ساخت این مستند فکر می‌کردم مقوله کرونا در جهان شایع بود و کشتار عظیمی را رقم می‌زد و همچنان هم ادامه دارد اما کاملا ناپیدا بود و پشت این ماجرا کارتل‌های بزرگ دنیا، گلوبالیست‌ها و کسانی که خود را جهان‌وطن می‌نامند قرار داشتند. بخش عمده‌ای از پروژه نظم نوین جهانی درگیر این موضوع بود و به‌همین‌دلیل سعی کردیم به نامی برسیم که این نام بتواند حال‌وهوای گفته‌شده را داشته باشد. در نهایت به نام جنایت‌نامرئی رسیدیم.

پیگیری کدهای تصویری

برای هر قسمت از این مستند نامی انتخاب شده است که شاید به‌صورت مشخص به موضوع هر قسمت اشاره نکند اما گویای فضای ترسیم‌شده در چند کلمه است. سلیمی در این مورد اظهار می‌کند: کسی که بخواهد کاملا با جنایت آشنا شود باید هر پنج قسمت را تماشا کند. اسامی ابتدای هر قسمت یکی از کدهای تصویری است که اشاره می‌کند این قسمت چه حرف مهمی دارد. مثلا کلیت قسمت اول با عنوان «جهان در آشوب» جهان پیش از کرونا که در آشوب به سر می‌برد را به مخاطبان معرفی می‌کند تا وارد فضایی شود که در آن جنگ جهانی بیولوژیک شروع می‌شود. درواقع عناوین به‌صورت مشخص در فیلم دنبال نمی‌شود بلکه شما با تماشای کلیت اثر به مفاهیم اشاره‌شده خواهید رسید.

اسنادی که از دست رفت

سهیل سلیمی، نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده مستند جنایت‌نامرئی در گفت‌وگو با جام‌جم برای نخستین‌بار نکاتی را درباره همکاری متخصصان ایرانی در خارج از کشور با این مجموعه و کارشکنی خارجی‌ها در مسیر دستیابی به برخی اسناد علمی بیان می‌کند. او می‌‎گوید: در طول کار دوستانی از خارج کشور با من همکاری کردند؛ دوستانی که آنجا دپارتمان‌های ضداستعماری دارند و به‌دنبال نوعی آزادی می‌گردند که آنجا پیدا نمی‌کنند و سعی دارند از زبان ما حرف‌شان را بزنند. در این زمینه به‌ویژه خانم دکتر اسکندری که استاد دانشگاه برتیش‌کلمبیا هستند، کمک‌های زیادی داشتند. گروهی از دوستان برای این مستند یک‌سری مصاحبه آماده کرده بودند که قرار بود خانم اسکندری فیلم‌ها را دریافت کند و برای ما بفرستد. درست روزی که قرار شد این فیلم‎‌ها را بفرستد پلیس کانادا به آن ساختمان می‌آید، فیلم‌ها را می‌گیرد و ضبط می‌کند. به‌همین‌خاطر بخش عمده‌ای از تحقیقات برون‌مرزی که از طریق این دوستان انجام داده بودیم از دست رفت. مثلا دینا ملک‌لود که در قسمت چهارم به مقاله ایشان اشاره شد، مجموعه مفصلی درباره واکسن کرونا و اثرات سوء آن تهیه کرده بود که همه از دست رفت و ما نتوانستیم فیلم‌ها را داشته باشیم.

روزنامه جام جم