چشم‌ به راه تغییر سیاستگذاری برای زنان

رهبر انقلاب در این دیدار از یک سو به استفاده از زنان فرهیخته، دانشمند و مجرب در رده‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری و از سوی دیگر بر لزوم تبیین نقش زن فعال خانه‌دار و این‌که خانه‌داری به معنی خانه‌نشینی نیست، تاکید کردند و به این ترتیب هم از زبان زنان فرهیخته جامعه حرف زدند و هم از زبان زنانی که سال‌ها تحت عنوان خانه‌داری از شکوفایی استعدادها و ظرفیت‌های‌شان محروم شدند.

اشاره ایشان به ظلمی که در برخی خانواده‌ها به زنان روا داشته می‌شود و مطالبه‌گری‌شان درباره ضرورت وجود قوانینی محکم و قوی که حامی طرف مظلوم باشد نیز نقطه امیدی برای زنان و دخترانی شد که در خانه‌های‌شان مورد ظلم قرار می‌گیرند.بعد از دیدار هفته گذشته صدها نفر از بانوان فرهیخته علمی، اجتماعی و فرهنگی کشورمان با رهبر انقلاب، انگار که روحی تازه به کالبد جامعه زنان دمیده شده باشد، برخی از بانوان حاضر در جلسه، فضای مجازی را از پست‌های‌شان پر کردند: «محورهایی که رهبری مطرح کردند، می‌تواند ریل سیاست‌گذاری و برنامه‌ ریزی در حوزه زنان را تغییر دهد»، «عمق راهبردی بیانات رهبری، فصل جدیدی را پیش روی زنان و دختران ایران، بلکه پیش روی زنان شرق و غرب جهان خواهد گشود»، «دنیای مردسالار غرب باید پاسخگوی جنایات خویش علیه زنانی باشد که در آموزه‌های اسلام ‎ خیر کثیر هستند» و ...

اکنون با این فصل‌الخطاب‌ها، جامعه زنان ایرانی جامعه‌ای بیش از پیش مطالبه‌گر است؛ آن هم مطالبه‌هایی از جنس حمایت‌های قانونی و تغییر نگاه‌ها در عرصه‌های اجرایی و حکمرانی، درست همان نگاهی که پیامبر اسلام به زنان دارد: «زنان را محترم نمى‌شمارد، مگر شخص بزرگوار و خوار نمى‌دارد، مگر افراد پست و فرومایه».

زنان و دختران ایرانی سال‌هاست که در انتظار تحقق الگوی سوم زنان هستند، الگویی که در گفتمان انقلاب اسلامی زیاد بر آن تاکید می‌شود اما هنوز در قانون، فرهنگ و عرف، نگاه به زن یا منطبق بر الگوی غربی است یا همخوان با الگوهای زن شرقی. جامعه زنان ایرانی اکنون خلأ هویت‌سازی جذاب و در عین حال انقلابی را بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌کند، هویتی که به زنان پر و بال پرواز بدهد، بدون این‌که کرامت و حیثیت انسانی‌اش را خدشه‌دار کند.

اما برای این‌که زن تراز انقلاب اسلامی عرصه لازم برای ظهور و بروز پیدا کند و بتواند در عین نگهداشت و پاسداشت بنیان‌های خانواده، حضور اجتماعی فعالی نیز داشته باشد و به تعبیر رهبر انقلاب، خانه‌دار خانه‌نشین نباشد، بلکه نقش‌آفرین و اثرگذار باشد، حلقه‌های متعددی باید در هم چفت و بست شوند تا زنجیره آرمان‌های زن ایرانی شکل بگیرد. در چهار دهه اخیر اما این بسترها کمتر مهیا بوده و صدای زنان آن‌طور که باید، شنیده نشده است. این در حالی است که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری که جدی‌ترین تریبون زنان جامعه است نیز معمولا در انفعال به‌سر می‌برد یا پاسخگو نیست یا در سکوتی که اختیار کرده، خروجی قابل‌توجهی ندارد. به این ترتیب در میان گذاشتن مهم‌ترین چالش‌های حوزه زنان با مسئولان این معاونت، برای ما ممکن نشد و بار تجزیه و تحلیل مهم‌ترین نیازهای جامعه زنان برای پیشرفت گفتمان انقلاب اسلامی را سه بانوی کارشناس و صاحب‌نظر برعهده گرفتند که مطالبات‌شان با خواسته‌های عموم زنان ایرانی نقاط اشتراک زیادی دارد.

ضرورت خروج دولت‌ها از انفعال

توران ولی‌مراد/کارشناس و فعال حوزه زنان و خانواده
تاکید بر نقش زن فعال خانه‌دار و این که خانه‌داری به معنی خانه‌نشینی نیست از مهم‌ترین تاکیدات رهبری به شمار می‌رود که یکی از نیازهای جدی جامعه ما نیز محسوب می‌شود. البته برای پیاده‌سازی این ایده باید ابتدا چند مشکل را بشناسیم و برای آنها راه‌حل پیدا کنیم. از جمله این که هنوز در سیستم حکمرانی ما جایگاه زن خانه‌دار یا رابطه خانواده و زن و نقش زن در خانواده به‌درستی تعریف نشده و هنوز نمی‌دانیم امکانات سیستم باید در چه مسیری صرف شود تا با هویت زن انقلابی تطبیق داشته باشد.دلیل عمده این مشکل نیز ضعف دولت‌ها در حوزه زن و خانواده است به طوری که گرچه معاونت امور زنان در ریاست جمهوری یا پست معاونت زنان در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها تعریف شده اما همچنان خانواده مطلوب برای نظام حکمرانی ما بدون تعریف مانده است. مسئولان ما همواره از اهمیت نقش زن خانه‌دار صحبت می‌کنند اما برای این که زن در خانواده آرامش و امنیت داشته باشد، کار ویژه‌ای انجام نشده است.به این ترتیب ما به قوانین متناسب با تعریف انقلاب اسلامی از زن نیاز داریم، به‌ویژه به قوانینی که به تغییر قوانین داخل خانه (که زن را صغیر و محتاج قیم می‌داند)منجر شود. بدیهی است چنین قوانینی باید با فرهنگسازی و آموزش نیز همراه باشد تا به نتیجه برسد. در واقع نظام حکمرانی ما باید امنیت و آرامش روحی و روانی را برای زنان فراهم کند تا آنها بتوانند فعال و مؤثر باشند. همچنین دولت‌ها باید از وضعیت بی‌خاصیتی که سال‌های مدیدی است در حوزه زن و خانواده پیدا کرده‌اند، خارج شوند و در راستای تحقق جایگاه مطلوب زن در انقلاب اسلامی حرکت کنند. حال آن که می‌بینیم در دولت فعلی حتی یک لایحه در این راستا تهیه نشده و امور زنان و خانواده به‌عبارتی بی‌سرپرست مانده و خانواده، زن و جوانان همچون سال‌های قبل عملا با امور خودشان تنها مانده‌اند.

تغییر مدل اشتغال بانوان

عاطفه خادمی/ پژوهشگر حوزه حکمروایی، فرهنگ و زنان
در گفتمان انقلاب اسلامی بر حضور زنان در حوزه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی تاکید شده که دو واژه کلیدی هستند. این گفتمان برخلاف رویکردهای افراطی و فمینیستی که دغدغه زنان را در پست‌های مدیریتی دارد، لزوما به‌دنبال پست و مقام نیست بلکه تاکید دارد می‌توان با کمک گرفتن از حلقه‌های فکری، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها که زنان در آن طراح اندیشه‌ها هستند، بهره برد و برای رجل سیاسی، مبانی تصمیم سازی فراهم کرد. به این ترتیب شاید در رخ و عرف، رئیس جمهور یا وزیر دیده شود اما در عقبه تصمیم آنها تصمیم‌سازی‌هایی وجود دارد که حاصل اندیشه‌ورزی زنان متخصص است. البته این وضعیت مطلوب است که تاکنون حاصل نشده و در سال‌های اخیر خلأ آن به‌صورت جدی احساس می‌شود و به این سبب است که رهبری نیز در بیانات اخیرشان رفع این خلأ را مورد تاکید قرار دادند. چالش اصلی این است که در ساحت حکم روایی، زنان را راه نداده‌ایم و زمانی که انقلاب اسلامی درحال طراحی ساختارهایش در دوره ثبات بود عملا به طراحی ساختارهای مردانه روی آورد. چنین شد که به‌تدریج زنان فقط به لایه‌های پایین و میانی مدیریت راه پیدا کردند و جای‌شان در رأس هرم قدرت خالی ماند. به همین دلیل است که تاکید دارم حلقه‌های اندیشه‌ورز باید فعال و برای طراحی مدل و الگو از خود بانوان بهره گرفته شود.البته با وجود همه این تنگناها بخش قابل‌توجهی از زنان توانسته‌اند هم درخانه و هم در فعالیت‌های اجتماعی موفق عمل کنند اما موضوع این است که هزینه سختی‌های این مسیر را بانوان به‌تنهایی می‌پردازند فقط به این علت که اصلاح رویه‌ و عرف‌هایی را که برای زنان مانع تراشی می‌کند، درک نکرده‌ایم. با این وصف، اصلاح زیرساخت‌ها الزامی است و به‌ویژه باید طرح جامعی برای مدل اشتغال زنان داشته باشیم و به سمت استانداردسازی مشاغل براساس نقش‌های خانوادگی آنان حرکت کنیم.

تشکیل سازمان زنان

الهام آزاد/ عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی
صحبت‌های اخیر رهبری در جمع بانوان فرهیخته و مجرب کشور حجت را بر همه تمام کرد، مخصوصا زمانی که ایشان بر لزوم قانونگذاری برای حمایت محکم‌تر از زنان تاکید کردند. سال‌های زیادی است که موضوع زن و خانواده در محافل مختلف مطرح می‌شود و جلسات متعددی نیز حول این موضوع برگزار شده و می‌شود اما راهکارهای ارائه‌شده در این محافل و جلسات، ثمربخش نبوده به طوری که هنوز نتوانسته‌ایم از جامعه زنان آنچنان که لازم است، حمایت کنیم. این در حالی است که زنان ایرانی دوشادوش مردان در همه عرصه‌ها رشد کرده، بالنده شده‌اند و از فرصت‌های ایجادشده به‌نحو مطلوب بهره برده‌اند که حضور دانشگاهی زنان و توانمندی‌های آنها بخصوص در حوزه‌های پزشکی، گواه این گفته است. البته معتقدیم نقش بانوان در پست‌های مدیریتی، تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی می‌تواند پررنگ‌تر از این باشد.شاید یکی از علت‌های کمرنگ بودن نقش زنان در این جایگاه‌ها، این باشد که حوزه زنان در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها همواره به عنوان تشکیلاتی وابسته دیده‌شده و حتی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری که تشکیلاتی به‌ظاهر مستقل دارد و بودجه مستقلی برایش تصویب می‌شود هم در بسیاری از موارد برای پیشبرد برنامه‌هایش باید با سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تفاهمنامه امضا کند. بنابراین وجود سازمانی به نام زنان که استقلال رای، بودجه و عمل داشته باشد، می‌تواند به بسیاری از مطالبات جامعه زنان پاسخ داده و خواسته‌های‌شان را پیش ببرد. بها دادن به موضوع زن و خانواده و هزینه کردن در این حوزه از بسیاری آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند، پس باید از مسئولان بپرسیم که چرا از بروز آسیب‌ها پیشگیری نمی‌کنیم ولی حاضریم برای افراد آسیب‌دیده هزینه کنیم؟

روزنامه جام جم