سلام به آقا از ایوان زیبای باب‌الهادی(ع)

جام جم آنلاین- صحن پیامبر اعظم(ص)، به دلیل وسعت کم‌نظیر خود، دشواری‌هایی برای اجرا و تکمیل طرح‌های معماری و آرایه‌های هنری داشت؛ اما این سختی مانع از تلاش و پشتکار خالصانه هنرمندان سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی نشده و تکمیل این طرح‌ها مرحله به مرحله دنبال می‌شود.

آغاز پروژه از سال 98

همزمان با بهره‌برداری از صحن جامع رضوی (صحن پیامبر اعظم(ص) کنونی)، سردرب‌ ایوان‌های شرقی و غربی این صحن با مقرنس‌های گچی و نقاشی تزئین شد؛ اما مقرر بود در آینده تمامی ایوان‌ها با تزئینات کاشی تکمیل شود که اجرای این طرح‌ها در دستور کار قرار گرفت. 

پس از اتمام آرایه‌های هنری ایوان ضلع قبله حضرت ولی‌عصر(عج) و گلدسته‌های شش‌گانۀ صحن پیامبر اعظم(ص)، نوبت به تزیین و بازآرایی ایوان‌های شرقی و غربی، یعنی باب الهادی(ع) و باب الکاظم(ع) رسید تا تشرف زائران حرم رضوی و خوشامدگویی به آنها از میان نقوش و رنگ‌های دل‌نواز انجام شود. 

مقرنس‌کاری و کاشی‌کاری این دو ایوان از اواخر سال 98 آغاز شد. با شیوع ویروس کرونا، اجرای این پروژه برای مدتی با کندی پیش رفت اما در نهایت بعد از 35 ماه کار هنری پر ظرافت، اکنون سردرب ایوان‌ باب الهادی (ع) در برابر دیدگان زائران رخ نموده است.

اهمیت هماهنگی طراح با ایوان ولیعصر(عج)

ایوان ولی‌عصر(عج) باشکوه‌ترین ایوان صحن با طراحی و اجرای مقرنس و کاشی‌کاری استاد سید محمدکاظم مظلوم‌زاده، از پیشکسوتان معماری سنتی ایران در نیمه اول دهۀ ۱۳۹۰ انجام شده بود. 

به منظور هماهنگی طرح و تناسبات نقوش ایوان‌های صحن پیامبر اعظم (ص)، تصمیم گرفته شد تا طراحی و اجرای زیباسازی ایوان باب‌الهادی(ع) و باب‌الکاظم(ع) نیز به استاد مظلوم‌زاده سپرده شود. تحریر کتیبه‌های این ایوان‌ها نیز مانند بسیاری از کتیبه‌های معاصر حرم مطهر رضوی بر عهدۀ استاد مسلم خطوط ایرانی آقای سید محمد حسینی موحد بوده است.

550 مترمربع کاشی کاری و کتابت القاب امام هادی(ع) 

تزئینات این ایوان متشکل از چند بخش اصلی است. مقرنس آن شامل ۱۴ ردیف است که در رأس آن شمسه‌ای زیبا قرار گرفته است و در ساخت آن بیش از ۳۰۰ مترمربع کاشی معرق کار شده است. در کاشی‌کاری اضلاع جانبی ایوان با مساحت حدود 250 مترمربع نیز ۱۲ شمسه قرار گفته است. 

همچنین در این ایوان، فیل‌پوش‌های جفت دو طرف بازشوی ورودی اصلی، کتیبه‌های ایوان‌بند و ابرویی و قاب معرق در مرکز ایوان خودنمایی می‌کند و زیر آن در قاب کاشی نام ایوان، یعنی «باب‌الهادی (علیه‌السلام)» نقش بسته است. 

با توجه به تناسبات ایوان و نسبت عرض به ارتفاع، در طراحی اجزای هنری آن و با اجرای فیل‌پوش‌ها کوشش شده است تا حد ممکن شکوه و عظمت آن افزون شود و با انتخاب رنگ‌‌های خانوادۀ آبی و تعادل در ترکیب رنگی، زیبایی و وقار آن دوچندان باشد.

درج القاب امام هادی(ع) و آیات قرآنی مرتبط با هدایت الهی

از دیگر ویژگی‌های این ایوان، کتیبه‌های چشم‌نواز آن است که علاوه بر خودنمایی مفاهیم بلند قرآنی با خط خوش استاد سید محمد حسینی موحد، طراحی نقوش زمینه کتیبه‌ها و کاشی‌کاری ظریف آن نیز ترکیبی روح‌انگیز از متن و رنگ در مقابل دیدگان زائران قرار داده است. 

از آنجا که این ایوان به نام حضرت هادی (ع) مزین است، در انتخاب مضامین تلاش شده مفاهیم موزون با این نام مبارک برگزیده شود. انتخاب آیاتی از سوره‌های مبارکه مائده (۱۵ و ۱۶) و یونس ( ۶ تا ۱۰) که بشارت مؤمنان بر هدایت الهی را وعده می‌دهد، به همین دلیل بوده است. در قاب‌های جانبی ایوان زیر کتیبه ایوان‌بند، ۱۲ شمسه پیش‌بینی شده است. ۵ قاب در هر یک از اضلاع شرقی و شمالی ایوان قرار دارد که ۱۰ نام از نام‌های خداوند متعال در زمینه‌ای به رنگ سفید و با خطوط اسلیمی سبز، کتابت شده است. دو شمسه طرفین ورودی هم به شش لقب شریف حضرت هادی (ع) یعنی الهادی، المتقی، المؤتمن، الناصح، النقی و الامین، متبرک شده است.

صفای مرقدش بخشد صفا آئینۀ جان را

به جز این کتیبه‌ها، از وجوه تمایز این ایوان، چهار قاب با حاشیه اسلیمی و ختایی در زیر فیل‌پوش است که شعری فارسی در توصیف صحن و سرای امام رئوف (ع) از شاعر بنام سدۀ نهم، بابافغانی شیرازی، با خط ریحان در آن تحریر شده است:

مه ایوان یثرب آفتاب مشرق و مغرب/ که سقف مشهدش همسایه آمد عرش رحمان را

غبار آستانش دیده‌ها را می‌کند روشن/ صفای مرقدش بخشد صفا آئینۀ جان را

تکمیل ایوان باب‌الکاظم (ع)، اوایل سال آینده

ایوان باب‌الکاظم (ع) نیز با قرینۀ این ایوان در حال تکمیل است و مطابق برنامه‌ریزی تا اوایل سال آینده رونمایی خواهد شد. بدین ترتیب با اجرای تزئینات و آرایه‌های این ایوان‌ها، زائران حضرت رضا (ع) با گذر از میان آبشاری از رنگ و نقش آویخته به سقف این ایوان‌ها با حالی خوش‌تر پا بهصحن گذاشته و به آستان حضرتش مشرف می‌شوند و پس از زیارت با صفای دل، غبار این آستان را توشۀ بازگشت خواهند کرد.