ایده‌های‌کاغذی، همه سهم مردم از مسکن

برخی مدیران وعده ساخت عمودی می‌دهند، عده‌ای دیگر بحث کمبود زمین را پیش می‌کشند و وعده وزارت راه‌و‌شهرسازی را ادامه بلند‌پروازی‌های این وزارتخا‌نه برای ساخت مسکن عنوان می‌کنند. باید عنوان کرد تنها نتیجه این اختلافات، بالارفتن هزینه ساخت مسکن و ناامیدی مستاجران برای خریدخانه است‌.

در طرح نهضت ملی مسکن قرار بود سالانه یک میلیون مسکن ساخته شود اما به‌دلیل مشکلات میزان ساخت مسکن در سال اول دولت سیزدهم با احتساب خانه‌سازی صورت گرفته در روستا، کمتر از ۳۰۰هزار واحد بوده، آن هم در شرایطی که بخشی از این واحدها هنوز کامل نشده است.

علاوه بر همراهی نکردن بانک‌ها برای ارائه تسهیلات به منظور ساخت مسکن، کمبود زمین یکی دیگر از موانع پیش روی طرح نهضت ملی مسکن است.

در همین خصوص مهرداد بذرپاش که به‌تازگی بر صندلی وزارت راه‌و‌شهرسازی تکیه زده است و سکاندار نهضت ملی مسکن شده در مجلس و در سخنرانی دفاعیه خود هنگام بررسی رأی اعتمادش به موضوع الحاق اراضی جدید به محدوده شهرها اشاره و از احتکار زمین در اطراف شهرها انتقاد کرد.

بذرپاش اذعان کرد: مشکل کمبود زمین در نهضت ملی مسکن، مسأله احتکار زمین است. قیمت ملک درحال افزایش بوده و دلیل آن احتکار غیر‌قابل‌قبول زمین در اطراف شهرهاست. وقتی می‌توانیم الحاق به محدوده داشته باشیم، چرا انجام ندهیم؟ این نسخه بنده برای همه شهرها نیست و متوجه هستم روستا به روستا الگو فرق دارد.

در همین خصوص محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور به‌تازگی گفته است: در‌خصوص مسکن تاکنون اراضی احداث دو میلیون و ۴۰۰هزار واحد مسکونی شناسایی و تامین شده که این اراضی هم در مناطق روستایی و هم شهری است. تامین زمین برای ساخت دو میلیون و ۴۰۰ هزار واحد فاصله فراوانی با وعده دولت برای ساخت چهار میلیون واحد دارد، البته می‌توان امیدوار بود در ماه‌های آتی روند دریافت زمین از دستگاه‌های دولتی افزایش یابد.

توصیه وزیر سابق به جانشینان فعلی

با وجود نداشتن پیشرفت در طرح نهضت ملی مسکن، شاهد اختلاف‌نظرهایی درخصوص شکل واحدهایی که قرار است در این طرح ساخته شود، وجود دارد.

رستم قاسمی، وزیر پیشین و فقید وزارت راه‌و‌شهرسازی از ساخت خانه‌های ویلایی برای متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن خبر می‌داد. در ادامه همین موضعگیری علی نیکزاد، وزیر سابق راه و شهرسازی و نایب رئیس فعلی مجلس شورای اسلامی نیز گفت دولت عزم جدی برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن دارد.

استانداران باید تمام دستگاه‌های اجرایی، خدمات‌رسان و بانک‌ها را برای اجرای این طرح و پرداخت تسهیلات به خط کنند. البته برای طرح نهضت ملی مسکن معتقد به انبوه‌سازی و بلندمرتبه‌سازی نیستیم و هم به مرحوم رستم قاسمی، وزیر سابق و فقید راه و شهرسازی و هم به وزیر فعلی راه و شهرسازی تذکر داده‌ام که روی موضوع انبوه‌سازی و مرتبه‌سازی تمرکز نکنند و اگر می‌توانند به گروهی یا فردی واگذار کنند. مهم ساخت مسکن است و هر طور که امکان دارد در استان‌‌ها مسکن احداث کنند.

تکرار شعار دولت‌های قبل

ایده توسعه عمودی افقی توسط محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت برای ساخت مسکن مهر نیز مطرح شد اما به سرانجام نرسید، در همان دوره بارها گفته شد توسعه عمودی شهرها با فرهنگ ایران همخوانی ندارد و باید با ساخت خانه‌های ویلایی و درنهایت دو طبقه، به فرهنگ اصیل بازگشت. از همان سال‌ها ایده شهرهای افقی به جای شهرهای عمودی هر ازگاهی مطرح و دوباره به فراموشی سپرده می‌شد. 

مخالفان چه می‌گویند؟

از نظر کارشناسان، معایب توسعه افقی شهر بر همگان آشکار است و به جز تحمیل هزینه‌های تاسیسات گسترده شهری و تجاوز بیش از پیش حریم شهرها به طبیعت و تخریب دشت‌ها و جنگل‌ها و نیز تسطیح کوه‌ها که خود از ثروت‌های ملی هستند، ثمره دیگری ندارد. 

از سوی دیگر، هزینه سنگین احداث و نگهداری تاسیسات شهری مانند ساخت راه، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، شبکه آب، برق، گاز و مخابرات، مراکز خدمات‌رسانی مانند درمانگاه‌ها، مساجد، مدرسه‌ها از تبعات توسعه افقی شهرهاست که دولت به طور حتم سرمایه و منابع آن را دراختیار ندارد؛ لذا ارائه پیشنهاد ویلاسازی در طرح نهضت ملی جای بسی تعجب دارد و به نظر می‌رسد این پیشنهاد نیز یک وعده زودگذر است و دولتمردان اراده‌ای برای اجرای آن ندارند.

موافقان افقی‌سازی

فرشید ایلاتی، کارشناس مسکن در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «اجرای طرح توسعه افقی شهرها نقش موثری در کاهش هزینه‌های ساخت مسکن دارد و از سوی دیگر زمینه‌ساز تسریع روند ساخت مسکن می‌شود.» وی معتقد است، توسعه افقی شهرها به‌ویژه در شهر تهران می‌تواند در صورت کنترل معاملات سوداگرانه ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش قیمت زمین را در‌پی داشته باشد که البته این به آن شرط است که شاهد افزایش عرضه زمین باشیم. 

این کارشناس حوزه مسکن، مهم‌ترین عامل افزایش قیمت مسکن در سال‌های اخیر را رشد شدید نرخ زمین می‌داند و افزایش عرضه زمین در فضای شهری را به عنوان راهکار ارائه می‌کند. وی ادامه می‌دهد: «با ایجاد محدودیت در عرضه زمین در فضاهای شهری، اجازه نمی‌دهیم شهرها توسعه پیدا کنند؛ یعنی به جای توسعه افقی شهرها به سمت توسعه عمودی و تراکم فروشی رفته‌ایم و مشکلات زیادی را از این منظر برای قیمت مسکن ایجاد کرده‌ایم. در واقع خودتحریمی در عرضه زمین و توسعه شهرها یکی از مهم‌ترین علل رشد شدید نرخ مسکن در سال‌های اخیر بوده است.»