مدرسه، جا مانده از دنیای‌مجازی

بچهها برای آنکه درگیر کرونا نشوند، از پای میز مدرسه به خانهها کوچ کردند و آنجا بود که موجود عجیب و غریب فضای مجازی به زندگی بچهها رخنه کرد.با آنکه مدارس باز شد و دیگر سنگ کرونا به هدف نرسید، اما حذف دنیای مجازی که بچهها را درگیر خودش کرد از زندگی آنها به موضوعی غیرممکن تبدیل شد. اما نکته مهمی که در این میان بیشتر بچهها را سردرگم میکند، فاصله میان آموزش بچهها و این دنیای مجازی است. آموزش با دنیای دیجیتال فاصله دارد فضای مجازی دنیای اطلاعات است و در عصر دیجیتال گریزی از همراهی با آن را نداریم. این موضوعی است که محمدرضا نیکنژاد کارشناس آموزش و پرورش، به آن اشاره میکند و ادامه میدهد: «کتابها و آموزشهای ما با تغییرات شگرفی که در یک دهه اخیر در دنیای دیجیتال رخ داده تناسبی نداشته و نتواسته خود را با این تغییرات همراه کند. همچنان کتابهای درسی از رشد علم و دنیای دیجیتال به شدت عقبماندهاند و آموزههای درسی جز در حوزه درسهای تخصصی، از سایر موارد خصوصا مهارتهای زندگی به شدت عقب ماندهاند.»او به این نکته اشاره میکند که ما چه بخواهیم و چه نخواهیم نسل جدیدمان با یک دنیای مجازی که به آنها خوراک ذهنی میدهددرگیر شدهاند و قدرت فضای مجازی نیز آنقدر هست که ما به تنهایی توان رویارویی با آن را هم نداشتهباشیم. یک دنیای پر از آسیب از نگاه این کارشناس آموزش و پرورش دنیای بیدر و پیکر فضای مجازی میتواند پر از آسیب باشد آن هم برای بچههای کوچکتری که در مورد بسیاری از مسائل مرتبط با این فضا آموزش ندیدهاند. خانوادهها هم در این حوزه زیاد آشنایی ندارند و آموزش و پرورش هم اگر بگوییم کمتر در این حوزه کار کرده، بیراه نگفتهایم. علت آن هم این است که مدرسه به عنوان هسته آموزش و پرورش بچهها نمیتواند جوابگوی نیازهای آنها باشد به همین دلیل گرایش بچهها به سمت این فضا بیشتر میشود. محتوای مورد نیاز بچهها تهیه نمیشود نیکنژاد معتقد است، بسیاری از ما از زمانی که استفاده از گوشی یا تبلت برای استفاده از کلاسهای مجازی در بین بچهها همهگیر شد، فقط میگوییم فضای مجازی خوب نیست بدون آنکه متناسب با عاداتی که در بچه شکل گرفته برای او محتوا در نظر بگیریم و بدون آنکه خوب و بد فضای مجازی را با آنها به اشتراک بگذاریم! مشکل اینجاست هنوز به بچهها اعتماد نداریم. این در حالی است که بچهها در این بخش از ما خیلی جلوتر هستند و دستکم در اطلاعات امروز از دانشآموزان عقب افتادهایم. برای حل معضل چه کنیم؟ پیش از این هم بارها و بارها تاکید شدهاست که امر و نهی کردن اگر بچهها را برای استفاده از ابزار نهی شده جریتر نکند، بازدارنده هم نیست. این کارشناس آموزش و پرورش تاکید میکند: «در اولین قدم باید پژوهشهای مفصل و مدونی در این حوزه انجام شود. علاوه بر تحقیق و پژوهش در این زمینه، از تجربیات کشورهای دیگر نیز استفاده شود. زیرا بسیاری از کشورها با آنکه استفاده از این فضا تقریبا آزاد است، اما چارچوبهایی هم برای استفاده از آن قرار دادهاند. این میتواند به عنوان راهکار برای ما هم قابل استفاده باشد.» او میگوید که متاسفانه ما در این بخش کاملا از دیگر کشورها عقب ماندهایم. در مدرسه آنچه به پرورش و فضای مجازی مربوط است، بحث شهروند پروری، دور کردن یا ساماندهی استفاده از فضای مجازی کاملا مغفول ماندهاست و به تحقیقات مستمر و تشکیل کارگروههای ویژه کاملا احساس نیاز میشود. نیکنژاد به این نکته اشاره میکند که در این کارگروهها باید نمایندگانی هم از خانوادهها حضور داشتهباشند تا با گفتگو و اشتراک گذاشتن تجربیات و مطالعات، به نتیجه مشترک برسند. راهکار که ایجاد شد، نتیجه این مطالعات به صورت پایلوت اجرایی شود تا در صورت موفق بودن، این طرحها به صورت ملی اجرایی شوند. در غیر این صورت، بارها گفتهایم و باز هم تکرار میکنیم نهی و منع کردن بچهها راهکار مناسب برای ساماندهی فضای مجازی نیست. این کارشناس تاکید داردکه اگر میخواهیم کاری در این حوزه انجام دهیم، نباید آن را به زمان دیگری بیندازیم؛ زیرا این کاربری کنترل نشده کودکان و نوجوانان در فضای مجازی باعث انزوا و گوشهنشینی، گسست روابط عاطفی و اجتماعی، دوری گزیدن از دوستان و همسالان، کنارهگیری از بازیهای فیزیکی و در نتیجه رکود جسمی و فکری آنان میشود. رسیدن به یک راهکار قابل اجرا هم به خانوادهها در این حوزه کمک میکند و به آنها نقشهراه نشان میدهد و هم از دغدغه بخش آموزش کم میکند. پس تا قبل از آنکه بچهها در فضای مجازی غرق شوند، باید کاری کرد. روزنامه جام جم