جنگ مجاز و واقعیت در قاره‌سبز

جنگ اخیر در اروپا و تبعات منفی آن، که این قاره را با بحران‌های اجتماعی روبه‌رو کرده، نمود عینی خود را با مسأله فرهنگی و توجه به محیط‌زیست نشان داده است. در ماه‌های اخیر، برخی کنشگران محیط‌زیستی، برای بیان دیدگاه‌های خود در برابر مسائل سیاسی اروپا، با رویکرد به آثار هنری تبعات تصمیمات سیاسی رهبران خود را نقد می‌کنند.

آثار هنری، اولین رسانه‌هایی هستند که موضوع مجاز و آرایه‌ای از بازنمایی حقیقت را به‌صورت عینی پیش‌روی مخاطبان قرار داده‌اند. برهان‌های پیرامون آثار هنری از منظر افلاطونی و ارسطویی قرن‌هاست که این موضوع را مورد واکاوی قرار دادند. حال کنشگران محیط‌زیستی با تکیه بر چنین نظریه‌هایی تلاش دارند که جامعه جهانی را با عواقب جنگ‌طلبی و بحران‌های پیرامون آن روبه‌رو کنند.

از جولای و سپتامبر گذشته «نسل‌آخر» به‌عنوان گروهی مدنی که توجه به محیط‌زیست را مد نظر دارد موزه‌های هنری اروپا را به‌عنوان میدان نبردی برای توجه جامعه جهانی به تبعات جنگ و بحران‌های زیست‌محیطی آن انتخاب کرده و آثار مشهور هنری دنیا را صحنه اصلی این گفتمان قرار داده است.

این گروه که فعالیت اصلی خود را معطوف به موزه‌های اروپا کرده در تازه‌ترین اقدامات خود، با هدف جلب توجه به تبعات جنگ در تغییرات آب‌وهوا و تخریب محیط‌زیست، تابلوی گران‌قیمت کلود مونه با نام «Meules» را در موزه باربرینی مورد هدف قرار داده است. دو فعال عضو گروه نسل آخر روز گذشته در موزه باربرینی شهر پوتسدام آلمان این تابلوی ۱۳۰ساله را با نشاسته پوشاندند تا توجه جامعه جهانی را به تخریب مجازی از طبیعت جلب کنند.

اعضای فعال آلمانی نسل آخر در بیانیه اقدام خود اعلام کردند: «نقاشی کلود مونه در این اقدام آسیب ندیده است، برخلاف آسیب‌های بی‌اندازه‌ای که سیل‌ها، توفان‌ها و خشکسالی‌ها امروز به‌عنوان منادی فاجعه قریب‌الوقوع بر ما و طبیعت وارد می‌شود.»

این گروه همچنین به رسانه‌ها گفتند: «این اقدام به‌منظور برجسته کردن تضاد بین طبیعت زیبای به‌تصویرکشیده‌شده در اثر کلود مونه و خطراتی است که درحال‌حاضر برای صحنه‌های واقعی مانند آن وجود دارد انجام شده است. مونه طبیعت را دوست داشت و زیبایی منحصربه‌فرد و شکننده آن را در آثارش به تصویر می‌کشید. چگونه است که خیلی‌ها بیشتر از آسیب‌دیدن این تصاویر می‌ترسند تا از نابودی طبیعت و خود دنیای واقعی.».

اما از ماه جولای گذشته، پس از آن‌که ابعاد جدی جنگ اروپایی روسیه و اوکراین رقم خورد، موزه‌های بسیاری در اروپا شاهد چنین رویکرد‌های محیط‌زیستی بودند.

پیشتر نیز برخی اعضای گروه نسل آخر در انگلیس و ایتالیا نیز به نشانه اعتراضات زیست‌محیطی، خود را به کپی نقاشی «شام‌آخر» لئوناردو داوینچی، تابلوی «بهار» ساندرو بوتیچلی و نقاشی «گاری‌علوفه» اثر جان کانستبل چسباندند یا در موزه ملی لندن تابلوی «گل‌های آفتابگردان» ونسان ونگوگ را با سس گوجه‌فرنگی رنگین کردند.

در سپتامبر گذشته پس از آن‌که سیاستمداران اروپایی به‌دلیل جنگ اوکراین موضوع استفاده از زغال سنگ را در زمستان مطرح کردند، دو معترض در گالری موزه هنری اوفیتزی شهر فلورانس ایتالیا، کف دست خود را به شیشه محافظ نقاشی معروف «بهار» اثر ساندرو بوتیچلی چسباندند و بنری را باز کردند که روی آن نوشته شده بود: «نسل نهایی بدون گاز، بدون زغال سنگ».

پیشتر هم این گروه به نشانه اعتراض، خود را به کپی نقاشی «شام آخر» و همچنین تابلوی نقاشی «گاری علوفه» اثر جان کانستبل، چسبانده بودند. این معترضان که متعلق به گروه فعالان آب و هوایی Ultima Generazione بودند، اعلام کردند این فصل جدید اقدامات آنهاست که موزه‌های هنری را هدف گرفته است.
این گروه فعال محیط زیستی که تلاش دارد آسیب جدی به آثار هنری وارد نشود، آثاری را انتخاب می‌کند که با موضوع اعتراضی آن‌ها مرتبط باشد. به عنوان مثال، تابلوی بهار ساندرو بوتیچلی که یکی از مشهورترین نقاشی‌های جهان با موضوع طبیعت است منتقدان هنری آن را به‌عنوان «جشن عشق، صلح و سعادت» توصیف می‌کنند. آن‌ها در بیانیه اعتراضی خود اعلام کرد: «آیا امروز نیز می‌توان بهاری به چنین زیبایی دید؟

آتش‌سوزی، بحران غذایی و خشکسالی این اتفاق را به‌طور فزاینده‌ای دشوار می‌کند. ما تصمیم گرفتیم از هنر برای به صدا درآوردن زنگ خطر استفاده کنیم، چراکه به سمت فروپاشی اجتماعی و اقلیمی پیش می‌رویم. همان‌طور که از میراث هنری خود دفاع می‌کنیم، باید خود را وقف مراقبت و حفاظت از سیاره‌ای کنیم که باید با بقیه جهان به اشتراک بگذاریم.»

گروه «نسل آخر» همچنین اعلام کرده با کارشناسان مرمت آثار هنری مشورت کرده‌اند تا راهی برای چسباندن خود به نقاشی‌ها بیابند که بدون آسیب رساندن به این آثار باشند. اما شروع این اقدامات از کارزار اعتراضی «نفت را متوقف کنید» در بریتانیا شکل گرفت و پیش از این یک گروه فعال در انگلیس به اقدامات مشابهی در گالری ملی لندن، گالری و موزه هنری گلاسگو، گالری هنر منچستر و آکادمی رویال دست زدند. به عنوان مثال، دو جوان معترض در گالری ملی لندن با سس گوجه فرنگی به تابلوی معروف گل‌های آفتابگردان اثر ونسان ونگوگ حمله کردند و پس از آن دست‌های خود را به دیواره پایین تابلوی نقاشی چسباندند. آن‌ها هدف از این اقدام خود را فشار آوردن به دولت بریتانیا برای اقدام سریع‌تر جهت مبارزه با آثار تغییرات آب و هوایی توصیف کردند. در این اتفاق هم آسیبی به تابلوی ونگوگ نرسید.

این اقدامات که حالا ابعادش از اروپا نیزخارج شده و تا آمریکای شمالی و استرالیا نیز گسترش یافته، خشم سیاستمداران را به همراه داشته تا این گروه را به عدم درک اثرات مخرب بالقوه اقدامات اعتراضی خود متهم کنند. گروه فعال محیط زیست «نسل آخر» طی بیانیه‌ای درباره این اقدامات اعتراضی اعلام کرد: «ما تصمیم گرفتیم از هنر برای به صدا درآوردن زنگ خطر استفاده کنیم، چراکه به سمت فروپاشی اجتماعی و اقلیمی پیش می‌رویم.»