خودروسازی در باتلاق ناکارآمدی

با این‌که قدمت صنعت خودروسازی ایران نسبت به کره‌جنوبی بیشتر است ولی کیفیت تولیدات این کشور طی سال‌های اخیر با سرعت در حال افزایش است به طوری که توانسته در قامت یک رقیب قابل احترام، خود را به بازارهای اروپا و آمریکا برساند اما حال و روز خودروسازان ایرانی وخیم است، بی‌کیفیتی و گرانی به دو مشخصه اصلی این محصولات تبدیل شده تا جایی که کشورهای همسایه مانند عراق، سوریه و افغانستان نیز تمایلی برای خرید این محصولات ندارند.

انحصار در صنعت خودرو بیش از ۴۰سال قدمت دارد، این انحصار در قالب وضع تعرفه‌های سنگین بر خودروهای خارجی اعمال می‌شود، تعرفه‌گذاری ذکرشده به قدری سنگین است که خودروهای معمولی و میان‌رده وارداتی را تبدیل به خودرویی لوکس و دست‌نیافتنی می‌کند، این انحصارطلبی در پوشش حمایت از تولید داخلی صورت می‌گیرد اما این محیط آکواریومی هم نتوانسته منجر به توسعه صنعت خودرو شود. البته درجا زدن خودروسازان داخلی به همین‌جا ختم نمی‌شود و مطابق آمارهای اعلامی، بدهی انباشت‌شده خودروسازان از ۱۰۰هزار میلیارد تومان نیز فراتر رفته و روند آن ادامه دارد. انتقادات به خودروسازان با ممنوعیت واردات خودرو تشدید شد از سوی دیگر وقوع چند تصادف مرگبار مانند حادثه دلخراش بهبهان و باز نشدن ایربگ چند خودرو نشان داد که با وجود این ممنوعیت، خودروسازان اراده‌ای برای افزایش کیفیت تولیدات خود ندارند.

نبود خودروی اقتصادی و باکیفیت

سیدرضا فاطمی‌امین وزیر صمت در دولت سیزدهم، هم با انتقاد از خودروسازان می‎گوید «۲۵درصد تولید ناخالص کشور تحت پوشش وزارت صمت است اما سهم خودرو ۰.۱۸درصد از این میزان است. علت تصمیم‌گیری برای واردات خودرو این بود که فضای کشور نشان می‌داد انحصار و حمایت بی‌حد و حصر از تولید خودرو در کشور وجود دارد. نکته دوم این بود که بازار تنظیم نیست، تولید و تقاضا اختلاف دارد و بازار دو قیمتی است که این مساله باعث شده خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای شود. دلیل سوم هم نبود خودروی اقتصادی با کیفیت در سبد شرکت‌ها داخلی بود و عرضه محصول جدید هم حداقل ۱۸ماه زمان می‌برد.»

این در حالی است که هم‌گرایی مردم، دولت و مجلس در انتقادات نسبت به خودروسازان، فضای امیدوارکننده‌ای را درخصوص تحول صنعت خودرو ایجاد کرده است. با وجود این خودروسازان در ۴۰سال اخیر همواره در مقابل طرح‌های تحولی مقاومت نشان داده‌اند و تنها با ارائه وعده‌های متعدد سعی کرده‌اند از فشار و انتقادات موجود بکاهند و پس از فروکش موج انتقادات به رویه گذشته خود ادامه داده‌اند. حال باید منتظر ماند و دید دولت سیزدهم در تغییر ساختار خودروسازان تا چه میزانی موفق خواهد بود.

لزوم واردات

علی جدی - نایب‌رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس : واردات خودرو آن هم به شکل کنترل‌شده، می‌تواند زمینه رقابت را فراهم کند در کنار مسأله کمک به تولیدات داخلی، باید پای دانش‌بنیان‌ها را به این حوزه باز کنیم تا مقدمات ساخت خودرو با کیفیت مهیا شود. در حال حاضر وضعیت صادارات خودرو‌های داخلی مناسب نیست و باید تلاش کرد تا با اصلاح زیرساخت‌ها و مدیریت چابک و واگذاری این مجموعه به بخش خصوصی، تولیدات داخلی هم بازار‌های کشور را اقناع کند و علاوه‌بر رقابت با خودرو‌های وارداتی، امکان صادرات را هم پیدا کند. نارضایتی‌های زیادی که به خاطر کیفیت این تولیدات در بین مردم وجود دارد، باید در حوزه خودرو‌سازی تغییر ریل صورت گیرد و با اصلاح ساختار، آرام‌آرام این حوزه را به بخش خصوصی واگذار کنیم.

روابط ناسالم

محمدحسین فرهنگی - عضو هیات‌رئیسه مجلس: ورود به عرصه خودروسازی باید با مدیریت کارآمد همراه باشد. هرجا مدیر کارآمدی حضور داشته، کیفیت محصولات بالا رفته و اتکا به داخل بیشتر شده و طبعا در هر مقطعی که با ضعف مدیریتی روبه‌رو بوده‌ایم عوارضی مثل کاهش کیفیت و بالا رفتن قیمت و ضرر مصرف‌کننده را به همراه داشته است. یکی از مهم‌ترین دلایل ساخت خودرو‌های بی‌کیفیت داخلی وجود روابط ناسالم در حوزه ورود قطعات بی‌کیفیت است؛ در شرایطی که بین برخی از قطعه‌سازان و عناصری از تولیدکنندگان، تعاملات نامناسبی وجود دارد، طبیعی است که ساخت خودرو‌های باکیفیت دور از انتظار است.

تعهد بدهند

رضا تقی‌پور - عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس: کمیسیون صنعت و معدن مجلس جلسات متعددی با مدیران ارشد وزارت صمت و خودروسازی داشته، راهکار‌هایی هم برای رفع معضلات ناشی از تولید خودرو‌های بی‌کیفیت ارائه شد که در صورت وجود اراده لازم در مدیران می‌توان به نتایج آن امید داشت. کف نیاز مردم تولید یک میلیون و ۶۰۰ تا ۸۰۰هزار خودرو در سال است، اما طی چند سال گذشته کمتر از ۸۰۰هزار خودرو عرضه شد، طبیعی است که این تفاوت در بازار خودرو تاثیر می‌گذارد. بار‌ها اعلام شد که صنایع بزرگ داخلی باید در نحوه مدیریت خود تجدیدنظر کنند، همچنین لازم است وزارت صمت از خودروسازان برای تولید خودروی با کیفیت تعهد بگیرد و اگر چنین اتفاقی نیفتاد، باید روند تولید متوقف شود؛ چون ساخت خودرویی که از کیفیت لازم برخوردار نباشد، حاصلی جز ضرر برای خریدار ندارد.