اعتماد به توان داخلی در مهندسی معکوس؛ نسخه پالایش نفت تبریز برای بی اثر کردن تحریم ها

یکی از بخش‌های که در این خصوص از اهمیت بالایی برخوردار است مهندسی معکوس است به طوری که اگر فعالیت این بخش نبود، تحریم‌های بین‌المللی خیلی زود می‌توانست صنعت نفت کشور را به زانو درآورد. در همین راستا به گفتگو با مهندس حسن دردایی رئیس مهندسی مکانیک شرکت پالایش نفت تبریز نشستیم تا از عملکرد این مجموعه پالایش در حوزه مهندسی معکوس بیشتر جویا شده و به بررسی دستاوردهای آنان بپردازیم.

مهندسی معکوس چیست؟

رئیس مهندسی مکانیک شرکت پالایش نفت تبریز در خصوص مهندسی معکوس گفت: در پروسه مهندسی معکوس در ساخت یک قطعه، فرآیند های مختلفی انجام می گیرد که از آنجمله می‌توان به ابعاد برداری از قطعه، تشخیص تکنولوژی ساخت و شناسایی جنس قطعه اشاره نمود. البته هرکدام از این مراحل بخش های مختلف داشته و با استفاده از تکنیک‌های مختلف صورت می گیرد. مهندسی معکوس در شرکت پالایش نفت تبریز بیشتر در خصوص تجهیزات دوار، مانند کمپرسورها، پمپ‌ها و بلوئرها صورت می گیرد.

حسن دردایی ادامه داد: در مهندسی معکوس به علت صرفه جویی اقتصادی، قطعه اولیه به تعداد محدود ساخته می‌شود. البته قبل از رسیدن به ساخت قطعه نمونه، مراحل زیادی طی می شود که پیچیدگی زیادی دارد. شرکت‌هایی که در برای همکاری در زمینه مهندسی معکوس و ساخت یک قطعه درخواست می دهند از نظر شاخص‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند و شرکتی که بتواند در شاخص‌های مختلف بیشترین نمرات را کسب کند سفارش طراحی نقشه اولیه و ساخت قطعه را دریافت می کند. پس از ساخت نمونه اولیه نیز آزمایش‌های مختلف روی قطعه انجام می گیرد تا کیفیت آن بررسی شود. در نهایت قطعه اگر در محل مورد نظر نصب شده و توانست کارایی لازم را داشته باشد به عنوان قطعه مبنا قرار می گیرد اما اگر ایراداتی داشته باشد بازخوردگیری شده و بر اساس ان اصلاحات انجام می شود تا در نهایت قطعه مورد نظر ساخته شود.

گسترش در سایه افزایش تقاضا

وی افزود: مهندسی معکوس در کشور و مجموعه پالایش نفت تبریز در 15 سال اخیر رشد بسیار زیادی داشته است. افزایش تقاضا در این زمینه باعث افزایش شرکت‌های دانش بنیان و ساخت محصولات داخلی شده است. در واقع چون ما افزایش کیفیت محصولات، بهینه‌سازی و توجه به محیط زیست را از اهداف خود قرار داده‌ایم، این نیاز را احساس کرده‌ایم تا واحدهای عملیاتی را افزایش داده و به سمت یک پالایشگاه پویا حرکت کنیم. در نتیجه مهندسی معکوس نیز گسترش یافته است اما باید به این نکته توجه داشت که با سرمایه گذاری بیشتر که لازمه اجرای طرح جامع است، می توان به گسترش بیشتر آن کمک نموده و زمینه توسعه و اشتغالزایی را ایجاد کرد.

حسن دردایی با اشاره به اینکه در ابتدای راه‌اندازی مجموعه، در صورت نیاز به تعویض یا تعمیر یک قطعه، کمبود آن از انبار جبران می‌شد و در صورت کاهش تعداد قطعه در انبار، سفارش خرید آن ثبت شده و از سازنده خریداری می‌شد، گفت: این روند تا سالهای 1380-1384 که تحریم ها شدید و هوشمند نبود ادامه داشت اما پس از آن تهیه قطعات یدکی از سازنده‌های خارجی بسیار دشوار شد.

وی در خصوص سابقه مهندسی معکوس در پالایش نفت تبریز گفت: البته از ابتدای فعالیت مجموعه مهندسی معکوس به صورت موردی انجام می‌گردید و در مواردی که قطعاتی فاقد repair kit و کد MESC بودند صورت می‌گرفت. از سوی دیگر در زمان جنگ تحمیلی که مجموعه های پالایشی مورد حمله ارتش بعث عراق قرار می‌گرفت، لزوم تامین قطعات اهمیت زیادی داشت و باید قطعه به سرعت تعویض می‌شد تا پالایشگاه به فعالیت مستمر خود ادامه دهد. اما می توان گفت تشدید تحریم‌ها در سال 1384 و آغاز به کار واحد بنزین‌سازی در سال 1389 باعث شد توجه به مهندسی معکوس بیش از پیش گردد و این واحد فعالتر شود.

نقطه عطف پالایش نفت تبریز در مهندسی معکوس

او ادامه داد: پس از پایان ساخت واحد بنزین‌سازی شرکت‌های خارجی طرف قرارداد باید برای راه اندازی حاضر می شدند اما به دلیل تشدید تحریم‌های بین المللی این اتفاق رخ نداد و بیشتر تجهیزات از طریق شرکت‌های خصوصی داخلی که سابقه همکاری با شرکت های بزرگ داشتند راه‌اندازی شد.

دردایی تامین قطعات لازم برای یک واحد پالایشی در نبود مهندسی معکوس را بسیار دشوار توصیف نموده و افزود: اولین مانع در این مسیر تحریم های بین المللی است. از سوی دیگر قطعات یدکی معمولا بسیار گرانقیمت هستند و به دلیل مسایل سیاسی و اقتصادی، شرکت های سازنده خارجی هنگامی که متوجه شوند، خریدار یک شرکت ایرانی است، قیمت را افزایش داده و با مصائب زیادی حاضر به معامله می‌شوند. از سوی دیگر باید اذعان کرد که حتی تامین قانونی این قطعات زمینه‌ساز خروج مقدار زیادی ارز از چرخه اقتصادی کشور خواهد شد و هزینه تعمیرات پالایشگاه را بالا می‌برد. ارزی که می توان با سرمایه گذاری آن در داخل کشور زمینه تولید و اشتغال را فراهم نمود. در برخی موارد نیز شرکت سازنده قطعه منحل شده است یا قطعه مورد نظر را از چرخه تولید خارج کرده است که در این صورت تامین آن دشوارتر خواهد بود.

رئیس مهندسی مکانیک شرکت پالایش نفت تبریز مهندسی معکوس را راه حل نهایی مشکلات فوق الذکر دانسته و اظهار داشت: توجه به مهندسی معکوس در کشور، خصوصا در واحدهای پالایشی می تواند زمینه حمایت از تولید داخل و شرکت‌های دانش بنیان را فراهم نماید.

او عملکرد شرکت پالایش نفت تبریز در این خصوص را بسیار درخشان دانسته و گفت: جوانان زیادی بودند که برای کارآموزی به پالایش نفت تبریز آمدند و پس از آشنایی یا فعالیت‌های این مجموعه و همکاری با مجموعه‌های مهندسی معکوس، توانستند شرکت مستقلی تاسیس نموده و زمینه کارآفرینی جوانان متخصص و تحصیلکرده را فراهم نمایند.

وی افزود: ما علاوه بر بحث تامین قطعات، دستاوردهای قابل قبولی در زمینه بهینه سازی و بهبود قطعات موجود، بهبود عملکرد قطعا و به‌روزرسانی تکنولوژی ساخت و متریال قطعه نیز داشته ایم.

دردایی در خصوص تاثیر شروع به کار واحد بنزین سازی در گسترش مهندسی معکوس در مجموعه پالایش نفت تبریز گفت: پس از آغاز به کار واحد بنزین سازی تفاوتی که رخ داد تغییر میزان تقاضا برای مهندسی معکوس بود. این افزایش تقاضا باعث شد مجموعه به این نتیجه برسد برای مهندسی معکوس یک سیستم منسجم در مهندسی و تدارکات ایجاد نموده و متخصصینی به این کار اختصاص دهد. در نتیجه پس از بررسی های انجام شده و کار کارشناسی برای این مهندسی معکوس فرم، فرآیند و فلوچارت تعریف و طراحی شد تا دقیقا مشخص شود چه قطعاتی باید به چه کانال‌هایی هدایت شده و روند کار چگونه طی گردد.

عملکردی درخشان در سایه اتکا به توان داخلی

وی در خصوص پروژه‌های شاخص شرکت پالایش نفت تبریز گفت: یکی از این مهمترین پروژه‌ها در مهندسی معکوس مبدلsurface condensate در پمپ‌های 3001 آیزوماکس و خروجی توربین های 601 است که در همکاری با یک شرکت ایرانی به ساخته و جدیدا نصب گردید.

او ادامه داد: دومین پروژه شاخص نیز در خصوص سامانه های کنترل بود که به صورت آزمایشی در واحد گوگردسازی صورت گرفت و اولین بار در کشور با همکاری یک شرکت داخلی، زمانی که پالایشگاه در حال بهره‌برداری بود این سامانه ها تعویض شد.

دردایی در پایان با اشاره به اینکه در مهندسی معکوس از فقط از متخصصان داخلی استفاده کرده‌ایم و تکنولوژی ما تماما ایرانی است، افزود: در این واحد طی دو سال قبل با همکاری متخصصان داخلی در ساخت قطعات توانستیم 1600 شیت/ نقشه را محقق نماییم و در 2 سال آتی نیز تحقق 2000 نقشه/ شیت را در برنامه داریم که به لطف خدا و با اتکا به دانش جوانان کشور به وقوع خواهد پیوست.