تهران کانون دیپلماسی / انتقاد دستیار وزیر خارجه از عملکرد دولت قبل در حوزه همسایگان

به گزارش جام جم آنلاین، اما چرا این سیاست و به‌ویژه سفر‌های یک هفته اخیر به ایران و فعال شدن دیپلماسی جدید تا این حد مهم است؟

سیاست همسایگی، مساله‌ای فراتر از روابط با همسایگان

حالا با گذشت حدود ۹ ماه از عمر دولت سیزدهم، نگاه راهبردی این دولت به توسعه و باز تعریف مناسبات با اوراسیا جواب داده به طوری که فقط یکی از مصادیق اصلی آن سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان به تهران بعد از حدود یک دهه است؛ البته در این چندماه که رئیس‌جمهور کشورمان به کشور‌های تاجیکستان، روسیه، ترکمنستان، قطر و عمان سفر کرد و کشور را در یک حوزه غربی متوقف نکرده، بیانگر توجه ویژه ایران به کشور‌های منطقه و اوراسیاست.

دراین بازه زمانی، فقط همین مساله، یعنی تقویت نقاط اشتراکی با همسایگان مانند بحث انرژی و سوآپ‌گازی ترکمنستان و آذربایجان که از مسیر ایران می‌گذرد، در کنار همکاری تهران و عشق‌آباد در زمینه صادرات گاز آن هم در وضعیتی که جهان به دلیل جنگ اوکراین و روسیه با نوسانات گازی شدیدی مواجه است، نشان‌دهنده یک سیاست‌ورزی دقیق و هوشمندانه است که به‌خوبی اهمیت فعال شدن روابط منطقه‌ای و آسیایی بعد از یک دهه کم‌کاری در این حوزه را ترسیم می‌کند.

دولت سیزدهم با تغییر ریل مسیر از وابستگی و منتظر تصمیم غربی‌ها نشستن، به ابتکار عمل و گشودن مسیر‌های جدیدی در حوزه تجربه مشترک با همسایگان رسیده و مفهوم سیاست همسایگی را به سیاستی فراتر از تعمیق روابط دوجانبه با همسایگان هم ارتقا داده است. در این مفهوم فراگیر مثلا وقتی درباره پاکستان حرف می‌زنیم باید هند را هم در نظر بگیریم که هر دو دارای حوزه فرهنگی مشترک با ایران هستند، از این رو دقیقا در همین چارچوب در هفته جاری شاهد بودیم نه‌تن‌ها وزیر خارجه پاکستان به تهران آمد، بلکه وزیرخارجه کشورمان هم به هند رفت تا ایران، دستاورد‌های کامل‌تری از مساله سیاست همسایگی داشته باشد و این اتمسفر مصداقی و تک‌مضرابی باقی نماند.

در این پارادایم بهتر است به جای ۱۵ کشور همسایه از ۲۵ کشور همسایه صحبت کنیم که بیشتر آن‌ها ذیل حوزه فرهنگی و تمدنی با ایران دارای منافع مشترک هستند. درواقع دولت سیزدهم به جای اجرای سیاست همجواری فراتر عمل کرده و سیاست همسایگی را دنبال می‌کند و این ظرفیت‌های مهم اقتصادی، تجاری، فرهنگی و سیاسی را در اختیار جمهوری اسلامی قرار می‌دهد.

ما طی یک هفته اخیر، شاهد گسترش ارتباط ایران با کشور‌های منطقه بوده‌ایم. عصرگاه سه‌شنبه با سفر رئیس‌جمهور تاجیکستان به ایران بعد از ۹سال، تهران میزبان بردی‌محمداف بود؛ البته به این رفت‌وآمد‌های دیپلماتیک باید سفر پردستاورد رئیس‌جمهور ونزوئلا را هم اضافه کرد. همچنین سفر وزیر خارجه پاکستان و وزیر فرهنگ عراق به ایران هم از اتفاقات مهم دیگر در حوزه دیپلماسی ایرانی در این مدت بوده است.

البته ایران فقط میزبان نبوده و این رفت‌وآمد‌ها دوطرفه است؛ چون امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان هم در دو هفته اخیر منافع جمهوری اسلامی را در امارات و هند پیگیری کرده بود. به هرحال، ارزیابی و رصد فضای دیپلماسی دولت سیزدهم نشان می‌دهد فصل جدیدی در روابط ایران با کشور‌های دوست و همسایه آغاز شده و حالا با گذشت ۱۰ماه از فعالیت دولت به بالاترین سطح خود رسیده است.

شاید ترجمه دیپلماسی فعال منطقه‌ای و بین‌المللی همین باشد که از روز شنبه این هفته تا امروز تهران میزبان روسای‌جمهور ونزوئلا و ترکمنستان و همچنین رئیس مجلس ارمنستان و وزیر خارجه پاکستان بود. این رویکرد، اتفاق مهمی است که نشان می‌دهد دولت نمی‌خواهد سیاست خارجی را فقط در میز اروپا تعریف کند و روی ظرفیت‌های منطقه‌ای و کشور‌هایی که با آن‌ها منافع مشترک داریم، حساب ویژه‌ای باز کرده است.
البته تحرکات و رفت‌وآمد‌های اخیر به ایران به صورت فشرده در حال اجراست. در این هفته، مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا و هیأت همراه او به ایران آمدند و در بالاترین سطح، یعنی دیدار با رهبر انقلاب مناسبات دو کشور پیگیری و بر نقاط مشترک تاکید شد.

رهبر انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور ونزوئلا با اشاره به ایستادگی ایران و ونزوئلا در مقابل آمریکا تأکید کرده بودند: تجربه موفقیت‌آمیز دو کشور نشان داد تنها راه مقابله با این فشار‌ها مقاومت و ایستادگی است و با استقبال از امضای سند همکاری ۲۰ساله میان ایران و ونزوئلا هم گفتند لازمه همکاری‌های بلندمدت، پیگیری توافقات و به سرانجام رساندن آنهاست.

همزمان با سفر مادورو، دومین کشتی نفتکش آفراماکس، ساخت شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا) با حضور حجت‌الاسلام رئیسی و نیکلاس مادورو، تحویل ونزوئلا شد و رئیس‌جمهور در این باره گفت: تحویل نفتکش ۱۱۳هزار تنی ساخته شده توسط مهندسان و صنایع کشتی‌سازی ایران به ونزوئلا، نمونه‌ای از ظرفیت‌ها و توانمندی بالای ایران در صدور خدمات فنی و مهندسی به جهان و اثبات کارآمدی الگوی اقتصاد مقاومتی است.

بلاول بوتو زرداری، وزیر خارجه پاکستان- فرزند بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر فقید پاکستان- هم در اولین سفرش بعد از دریافت این سمت به جمهوری اسلامی ایران آمد و مورد استقبال امیرعبداللهیان قرار گرفت. او با حضور در وزارت خارجه کشورمان گفته به خانه و موطن خود آمده‌ام، چون ملت پاکستان و ایران علقه‌های تاریخی گسترده‌ای دارند. او تاکید کرده ما نه تنها همسایه هستیم، بلکه برادر و خواهریم و بی‌صبرانه علاقه‌مند به همکاری با ایران هستیم تا مناسبات فیمابین را به قله‌های رفیع‌تر برسانیم.

وزیر خارجه پاکستان با بیان این‌که این کشور مصمم به برداشتن موانع اصلی بر سر راه تجارت با ایران است، گفت: منتظر روزی هستیم که برجام نهایی شود. این حق مردم ایران است و باعث می‌شود شرایط و فضای مناسب‌تری برای تعامل ایجاد شود.

امیرعبداللهیان هم روابط دو کشور بزرگ و موثر جهان اسلام، ایران و پاکستان را امیدبخش و رو به جلو دانسته و گفته بود: در خصوص مناسبات سیاسی و امنیتی، گردشگری، تجارت، ورود زائران، افغانستان و رفع تحریم‌ها رایزنی‌های مهمی داشته‌ایم.

همچنین سه‌شنبه شب، رئیس‌جمهور ترکمنستان هم وارد ایران شد. بردی محمداف در اولین سفرش در مقام ریاست‌جمهوری ترکمنستان به تهران آمد و رئیس‌جمهور کشورمان از او در کاخ سعدآباد استقبال کرد. برگزاری نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور و امضای چند سند همکاری و تفاهم‌نامه از جمله برنامه‌های بردی محمداف در تهران بود.

سوآپ گازی، محور دیپلماسی اقتصادی ایران و ترکمنستان در دیدار دوجانبه بود و بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران با امضای قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان روزانه پنج‌شش میلیون مترمکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان خواهد فروخت و این به معنای افزایش سه برابری حجم تجارت ایران با همسایگان است.

همچنین سیدابراهیم رئیسی و سردار بردی محمداف، ۹یادداشت تفاهم و بیانیه مشترک هم امضا کردند، تفاهم تجاری - اقتصادی، علمی - فنی و فرهنگی بین استان خراسان شمالی و استان آخال ترکمنستان، یادداشت تفاهم همکاری تجاری - اقتصادی، علمی - فنی و فرهنگی بین استان گلستان و استان بالکان ترکمنستان، یادداشت تفاهم همکاری تجاری - اقتصادی، علمی- فنی و فرهنگی بین استان خراسان رضوی و استان مرو ترکمنستان، یادداشت تفاهم همکاری بین صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و کمیته دولتی رادیو و تلویزیون ترکمنستان، یادداشت تفاهم تشکیل کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری، تفاهم‌نامه جامع توسعه همکاری‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی و یادداشت تفاهم همکاری در زمینه حفاظت محیط‌زیست از اسنادی بود که به امضای وزرا، استانداران و مسوولان در حضور سران ایران و ترکمنستان رسید.

سیدابراهیم رئیسی در نشست خبری با رئیس‌جمهور ترکمنستان، با بیان این‌که همکاری با کشور‌های دریای خزر یکی از اولویت‌های سیاست خارجی ایران است، گفت: حتما همکاری‌های ایران و ترکمنستان منتهی به همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد شد.

رئیس‌جمهور در این نشست تاکید کرد سفر چند ماه گذشته بنده به عشق‌آباد، برخی از همکاری‌ها را میان ایران و ترکمنستان به‌ویژه در زمینه سوآپ گازی، ترانزیت و حمل‌ونقل تقویت کرد و قدم‌های بسیار خوبی در این زمینه‌ها برداشته شد و ظرفیت برای همکاری میان دو کشور بیش از میزانی است که صورت گرفته، لذا باید در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، آب، برق و گاز میان دو کشور همکاری‌های بیشتری صورت گیرد و تفاهم‌نامه‌ها و قرارداد‌های میان دو کشور به سطح بسیار بالاتری ارتقا یابد.

رئیس‌جمهور ترکمنستان هم از رئیس‌جمهور کشورمان برای حضور در اجلاس کشور‌های همسایه دریای خزر دعوت کرد و ظهر دیروز، برنامه سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان و هیات همراه او به ایران بعد از حضور در محضر رهبر انقلاب و دیدار با ایشان به پایان رسید. حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در این دیدار فرمودند: روابط دوستانه ایران و ترکمنستان، مخالفانی در سطح منطقه و بین‌الملل دارد، ولی باید بر موانع فائق آمد.

آلن سیمونیان، رئیس مجلس ارمنستان هم دیگر مقامی است که این هفته به تهران سفر کرد و صبح دیروز چهارشنبه ۲۵خرداد با محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار داشته است. قالیباف در این دیدار، سفر رئیس مجلس ارمنستان به ایران را فرصتی مناسب برای توسعه همکاری‌های دوجانبه دانسته و گفته است: اولویت مجلس یازدهم و دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی، ارتباط با همسایگان بوده و امروز که در برهه حساسی از شرایط منطقه‌ای قرار داریم، لازم است همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای توسعه یابد.

دعوت چاووش اوغلو از امیرعبداللهیان برای سفر به ترکیه هم نشان‌دهنده بخش دیگری از دیپلماسی سیال دولت سیزدهم در این روز‌ها بوده است. وزیر خارجه ترکیه در تماس تلفنی با امیرعبداللهیان از او برای سفر به این کشور در آینده نزدیک دعوت کرده و وزیر خارجه کشورمان هم در این گفتگو بر استمرار رایزنی‌ها و تقویت همکاری‌ها به‌ویژه در زمینه مسائل دوجانبه تجاری و کنسولی تاکید کرده بود. البته در ادامه این سیاست تعاملی هم قرار است رئیس‌جمهور قزاقستان روز یکشنبه ۲۹خرداد به تهران سفر کند.

دستیار وزیر خارجه در گفتگو با جام‌جم عنوان کرد
دیپلماسی هوشمند و متوازن با رویکرد همسایه‌محوری

عبدا... سهرابی، سفیر پیشین ایران در قطر در گفتگو با جام‌جم با اشاره به صف شلوغ دیپلماسی پرتحرک جمهوری اسلامی در حوزه روابط با کشور‌های دوست و همسایه خاطرنشان کرد: هر دولتی در فضای سیاست خارجی با یک شعار و رویکرد به میدان دیپلماسی وارد می‌شود و برای حل مشکلات اقتصادی و حفظ تمامیت ارضی و تأمین منافع ملی تلاش می‌کند.

دولت سیزدهم هم بر اساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت که مورد تاکید رهبر انقلاب است، سیاست متوازن و دیپلماسی فعال و پویا و هوشمند به‌ویژه با موضوع همسایگی محوری و رویکرد اقتصادی را در دستور کار خود دارد.

این کارشناس حوزه روابط بین‌الملل با تاکید بر این‌که رئیس جمهور ایران در کنار سفر‌های استانی، نگاه ویژه‌ای هم به سفر‌های خارجی دارد، تاکید کرد: در طول بیش از ۱۰ماه از روی کار آمدن دولت سیزدهم، آقای رئیسی پنج سفر خارجی داشت که حاصل آن عضویت ایران در اجلاس شانگهای، از سرگیری روابط با تاجیکستان، ارتقای روابط خوب و گرم با عمان و قطر و همچنین سفر پرحجم مقامات کشور‌های منطقه به ایران بود و شواهد حاکی از آن است که در طول همین مدت کم دولت سیزدهم توانست گام‌های بلندی را برای توسعه روابط با کشور‌های منطقه، همسایه و دوست بردارد و کاستی‌های دولت‌های پیشین را جبران کند.

 

سهرابی با انتقاد از عملکرد دولت‌های یازدهم و دوازدهم در حوزه تعاملات منطقه‌ای به سفر سردار بردی محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان به تهران بعد از ۹سال اشاره کرد و گفت: متاسفانه معلوم نیست که دولت گذشته چه مسیری را دنبال می‌کرده که حجم روابط با ترکمنستان از پنج میلیارد و ۲۴۰میلیون دلار به ۲۶میلیون دلار تنزل پیداکرده است، اما به نظر می‌رسد با سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان به ایران، این کاستی‌ها جبران شود.

دستیار وزیر خارجه موضوع تعاملات ایران و ترکمنستان در حوزه سوآپ گاز و سایر مواد معدنی را بسیار بااهمیت خواند و گفت: در همین زمینه باید به سفر وزیر نفت کشورمان به جمهوری آذربایجان اشاره کرد که می‌تواند زمینه افزایش روابط ایران را در منطقه قفقاز فراهم آورد و دو کشور این امکان را پیدا می‌کنند که در حوزه انرژی همکاری مشترک خوبی را پی بگیرند.

سهرابی با اشاره به حساسیت موضوع افغانستان و قدرت‌گیری طالبان در این منطقه و تاثیرات آن بر کشور‌های همجواربیان کرد: شرایط خاص سیاسی که بر این همسایه شرقی به وجود آمده، ایجاب می‌کند زمینه تعاملات دوجانبه و چندجانبه با کشور‌های همجوار افغانستان در حوزه تأمین امنیت و همچنین رسیدگی به حوزه پناهندگان فراهم شود و در همین ارتباط تحرک دیپلماتیک ایران و پاکستان می‌تواند اثرگذار باشد.

سهرابی تاکید کرد: در دولت سیزدهم در بحث کمیسیون‌های مشترک، گام‌های خوبی برداشته‌شده و وزارت خارجه هم دراین‌باره تاکتیک‌های جدیدی را دنبال می‌کند. خوشبختانه گرچه وزارت خارجه و حوزه سیاست خارجی را باید به‌عنوان یک دستگاه حاکمیتی به شمار آورد، اما در کنار سایر دستگاه‌ها مثل بانک مرکزی، و وزارتخانه‌های نفت، صمت، جهاد کشاورزی، اقتصاد و دارایی، کار و همچنین سازمان توسعه و تجارت و اتاق‌های بازرگانی اقدامات مهمی را در حوزه دیپلماسی اقتصادی انجام داده است.

سفیر پیشین ایران در قطر به موضوع فعالیت پایانه‌های مرزی و همچنین مناطق آزاد تجاری اشاره کرد و گفت: در حوزه هماهنگی با گمرکات و برداشتن موانع در این بخش تلاش‌های زیادی صورت گرفته و قرار شد ۲۵دفتر وزارت خارجه در مناطق آزاد برای تسریع در کار اقتصادی، فعالیت خود را افزایش دهند تا هر چه زودتر فاصله صف و ستاد برای ارتقای سطح روابط تجاری کمتر شود.

دستیار وزیر خارجه بیان کرد: با توجه به سفر رئیس‌جمهور به قطر و ایجاد خطوط هواپیمایی ایران در قطر که در بندرعباس به راه افتاده، شرایط خوبی برای استفاده از فرصت جام‌جهانی در قطر فراهم شده و مناطق آزاد ما به‌ویژه کیش، این آمادگی را دارند که از این موقعیت بهره ببرند. سهرابی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم با اصلاح زیرساخت‌ها و رفع موانع، زمینه برای سرعت گرفتن توسعه همه‌جانبه روابط اقتصادی با توجه به توانمندی بالای جمهوری اسلامی فراهم آید تا ضمن ارتقای سطح اقتصادی کشور، در مسیر رفع تحریم‌ها و باز شدن گره‌های تجاری گام برداریم.

 

منبع: روزنامه جام جم