مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتگو با «جام‌جم» از وضعیت تولید زباله در کشور می‌گوید
تولید ۲۳۱ میلیون تن زباله در سال
«سرمایه‌گذاری زمین» شعاری است که امسال برای روز جهانی زمین پاک در نظر گرفته شده است. دوم اردیبهشت هر سال، آغاز هفته زمین پاک در ایران است؛ هفته‌ای که در آن قرار است به حفظ زمین بیشتر توجه شود. در همین راستا، سازمان حفاظت محیط‌زیست شعار ملی «سرمایه‌گذاری در زمین با مدیریت پسماند» را برای این هفته انتخاب کرده است.
اما ایران ما به عنوان کشوری که با معضل مدیریت پسماند مواجه است و هنوز هم انبوه زباله در استان‌های شمالی و سایت‌های دفن زباله غیراستاندارد آن، مشکل‌آفرین است؛ برای تحقق شعار انتخاب‌شده چه برنامه‌ای دارد؟ مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست در این رابطه می‌گوید سازمان پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی را تهیه کرده است. به گفته او در ایران سالانه ۱۸۰ هزار تن کیسه پلاستیکی تولید می‌شود که با درنظر گرفتن جمعیت ۸۵ میلیون نفری، سرانه مصرف کیسه پلاستیکی در کشور تقریبا به ۲/۲ کیلوگرم می‌رسد. سرانه تولید زباله الکترونیکی در ایران هم وضعیت مطلوبی ندارد و به گفته این مقام مسوول، هر ایرانی سالانه شش کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید می‌کند. به اعتقاد وی، استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به مدیریت بهتر پسماند در کشور کمک کند. مشروح گفتگو با حسن پسندیده، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست در ارتباط با برنامه‌های هفته زمین پاک و اقدامات این سازمان در راستای تحقق شعار این هفته در ادامه می‌آید.
سازمان محیط‌زیست در راستای تحقق شعار امسال روز زمین پاک چه کاری انجام داده است؟
دوم اردیبهشت، روز جهانی و آغاز هفته ملی زمین پاک در کشور ما است. باتوجه به اهمیت جهانی مسائل محیط‌زیست، خصوصا این‌که یکی از چالش‌های جدی کشور، مدیریت صحیح پسماندها است؛ دوم اردیبهشت این‌گونه نامگذاری شده است. از آنجا که شعار جهانی روز زمین پاک تحت عنوان اسرمایه‌گذاری در زمینب نام گرفته است، در کشور ما شعار اسرمایه‌گذاری در زمین با کاهش پلاستیکب مطرح شد. دلیل این انتخاب آن است که در شرایط فعلی، یکی از معضلات مهم و جدی محیط‌زیستی در دنیا و به‌ویژه در کشور ما، موضوع اثرات مخرب ناشی از رهاسازی کیسه‌های پلاستیکی یا ظروف یکبارمصرف پلاستیکی است. رهاسازی کیسه‌های پلاستیکی یا ظروف یکبارمصرف در طبیعت و محیط‌زیست، علاوه‌بر این‌که نازیبایی‌هایی را ایجاد می‌کند، باعث انتشار آلودگی هم می‌شود. در واقع این مساله تبدیل به یک معضل جهانی شده است. به همین علت حتی در سطوح جهانی هم بر مدیریت مصرف پلاستیک یا کاهش مصرف پلاستیک تاکید دارند.
با توجه به این‌که روزهای هفته زمین پاک با ایام شب‌های قدر مصادف شده است، ممکن است برنامه‌ها یکی دو روز جابه‌جا شود. برای این هفته قرار است زنگ زمین پاک نواخته شود و سخنرانی مقامات مسوول محیط‌زیست را در تهران داشته باشیم.
همان‌طور که اشاره کردید، زباله‌های پلاستیکی یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی است. اخیرا مطالعات نشان داده است که ریزپلاستیک‌ها به خون افراد هم راه یافته‌اند. سرانه مصرف پلاستیک در ایران چقدر است و محیط‌زیست چه اقدامی در راستای کاهش مصرف سرانه پلاستیک انجام داده است؟
سازمان حفاظت محیط‌زیست با مشارکت وزارت صنعت، معدن و تجارت و شهرداری تهران پیش‌نویس آیین‌نامه‌ای را برای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه کرد. اکنون این آیین‌نامه اجرایی، تهیه شده است. نشست‌های فنی، تخصصی و کارشناسی بین‌دستگاهی برگزار شده و این نشست‌ها اکنون در دستور کار کمیسیون فرعی زیربنایی دولت برای تصویب قرار گرفته است.
در دنیا توجه ویژه‌ای به مدیریت کیسه‌های پلاستیکی می‌شود. در حال حاضر ۱۲۷ کشور قوانین و مقرراتی را برای منع و کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی مصوب کرده‌اند. متداول‌ترین شکل آن قوانین و مقرراتی است که توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده است. بیش از ۸۰ کشور این مقررات را دارند. همچنین ممنوعیت تولید و واردات کیسه‌های پلاستیکی در بیش از ۶۰ کشور وجود دارد. بعضا کشورها مالیاتی بر تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی وضع کرده یا مالیاتی برای مصرف‌کنندگان در نظر گرفته‌اند. این کشورها با چنین قوانینی به سمتی رفتند که حتی‌الامکان کیسه‌های پلاستیکی بازیافت شود. این برنامه‌هایی است که در دنیا در حال اجرا است.
البته ما وقتی صحبت از پلاستیک می‌کنیم، باید بدانیم که پلاستیک برای خدمت به بشر آمده است. باید این نکته را یادآوری کنم که خیلی از اقلامی که استفاده می‌کنیم، قطعاتی از پلاستیک در آن به کار رفته یا بخش عمده‌ای از آن پلاستیک است. عمدتا آن بخشی که برای محیط‌زیست مضر است، ظروف یکبارمصرف پلاستیکی یا کیسه‌های پلاستیکی سبک هستند. رهاسازی آنها در طبیعت و مدیریت نادرست‌شان، باعث خسارت‌های محیط‌زیستی می‌شود. براساس برآوردی که انجام شده، حجم تولید کیسه‌های پلاستیکی در کشور ما ۱۸۰ هزار تن در سال تخمین زده می‌شود.
سرانه مصرف هر نفر چقدر می‌شود؟
اگر عدد تولید کیسه‌های پلاستیکی را به تعداد جمعیت تقسیم کنیم، سرانه مصرف پلاستیک به دست می‌آید. میزان تولید کیسه‌های پلاستیکی در کشور ۱۸۰ هزار تن است که تولید آن برای کشور و محیط‌زیست مضر است.
اشاره کردید که آیین‌نامه‌ای اجرایی برای ساماندهی پلاستیک با همکاری وزارت صمت نوشته شده است. این برنامه چه زمانی تصویب خواهد شد؟
۲۸ اردیبهشت جلسه کمیسیون فرعی زیربنایی صنعت و محیط‌زیست دولت برگزار شد. در حال حاضر پیش‌نویس این آیین‌نامه مرحله اولیه را گذرانده و در کمیسیون تخصصی، فرآیند بررسی و تصویب را سپری کرده است. مرحله بعدی کارگروه فرعی، کمیسیون زیربنایی صنعت و محیط‌زیست دولت است. پس از طی این مرحله، این آیین‌نامه برای تصویب به جلسه اصلی دولت خواهد رفت.
در دنیا به زباله، طلای کثیف می‌گویند و مدیریت پسماند حتی منجر به تولید ثروت می‌شود. چرا ما در ایران هنوز دنبال مکان‌های دفن زباله هستیم؟ فعالان صنعت پسماند می‌گویند که برای گرفتن مجوز، ساعت‌ها باید وقت صرف کنند، در حالی که در کشور همه چیز را دور می‌ریزیم. بهتر نیست به مقوله بازیافت بیشتر توجه شود؟
موضوع به این شکل نیست. کشور ما هم‌اکنون به سمت برنامه‌های کلان ملی رفته و این برنامه‌ها تدوین شده است. تلاش می‌کنیم به سمت کاهش دفن پسماندها پیش برویم. اگر از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۰ را در نظر بگیرید، از حدود ۳۲۰۰ مرکز دفن زباله به ۶۶۰ مرکز دفن رسیده‌ایم و تعداد این مراکز کاهش یافته است. در یک برنامه زمان‌بندی که توسط وزارت کشور به‌عنوان برنامه عملیاتی پیش‌بینی شده است، این تعداد حتی قرار است به یک‌سوم کاهش یابد. بنابراین رویکرد و برنامه ملی ما هم در زمینه مدیریت پسماندها کاهش دفن پسماندها است و همسو با دنیا در حال حرکت هستیم. اکنون زباله ها یا پسماندها، بخش مهمی از اقتصاد را به خود اختصاص داده‌اند زیرا پسماندها با توجه به رشد فناوری‌ها در حوزه استفاده مجدد و بازیافت، ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارند. ما غالبا به سمتی حرکت می‌کنیم که صنایع بازیافت در کشور توسعه یابد. از طریق بازیافت، مقادیر بسیاری از این پسماندها که پسماندهای خشک مثل شیشه، فلزات، کاغذ و پلاستیک و... هستند، قطعا به چرخه تولید باز می‌گردد، اقتصاد را به حرکت درمی‌آورد، اشتغال ایجاد می‌کند و از همه مهم‌تر به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند، به این مفهوم که این مواد در طبیعت رها نمی‌شوند.
این بخش نخست کار است. اکنون در کشور ما دیگـر کم‌کم به این پسماندها به‌عنوان کالای اقتصادی نگاه می‌کنند. امسال هم در بخش تولید، به استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها تاکید ویژه‌ای شده است و رهبر معظم انقلاب در این زمینه تاکیدات زیادی داشتند. یکی از محورهای مهم، اساسی و بستر مناسبی که با شعار امسال باید تحقق یابد، استفاده از ظرفیت مراکز دانش‌بنیان برای رفع چالش‌های محیط‌زیستی در بحث مدیریت پسماندها است. معرفی تکنولوژی‌ها یا معرفی علوم تخصصی در این زمینه، می‌تواند به مدیریت پسماند کمک کرده، این فرآیند را بهبود بخشد و تهدیدها را تبدیل به فرصت مناسب در کشور کند. البته به این مساله در کشور توجه شده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست هم در اهداف و برنامه‌های سند ملی خود، به این موضوع توجه داشته و در کارگروه ملی مدیریت پسماندها آن را به‌عنوان مصوبه‌ای پیگیری خواهد کرد. امیدواریم این اهداف با مشارکت همه سازمان‌ها و نهادهای اجرایی ذیربط تحقق پیدا کند و بتوانیم ظرفیت دانش‌بنیان را برای برون‌رفت از چالش‌های مدیریت پسماند به نحو مطلوب به‌کارگیری کنیم.
میزان تولید زباله‌های مختلف در کشور چقدر است؟
سالانه حدود ۲۱ میلیون تن پسماند شهری یا پسماند عادی که شامل پسماند خانگی شهری و روستایی است، در کشور تولید می‌شود. ۱۷۰ میلیون تن پسماند بخش کشاورزی،
۳۲ میلیون تن پسماند صنعتی و هشت میلیون تن پسماندهای ویژه و خطرناک هر سال در کشور تولید می‌شود. در ارتباط با مدیریت پسماندها، چنانچه خوب برنامه‌ریزی نکنیم و زیرساخت‌های مناسب را فراهم نکنیم، پسماند برای محیط‌زیست تهدید خواهد بود و سلامت همه منابع را می‌تواند به خطر بیندازد.
برنامه‌ریزی در کشور ما چند سالی است به سمتی پیش می‌رود که این چالش را تبدیل به فرصت کنیم. درصد بازیافت پسماند در کشور به صورت میانگین کمتر از ۲۰ درصد است. بنابراین باید حداکثر تلاش برای این‌که در یک برنامه چهارساله بخش بزرگی از پسماندهای قابل بازیافت دوباره به چرخه بازیافت و تولید بازگردد، از طریق کارگروه ملی پسماندها مدنظر قرار بگیرد که این اقدامات انجام شده است. همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌های ذیربط در این کارگروه هستند. براساس مصوبات این کارگروه، وزارت صنعت، معدن و تجارت، نفت، نیرو، جهادکشاورزی، کشور و سایر سازمان‌های ذیربط همه ملزم هستند که در این زمینه اقدامات لازم و عملیاتی انجام دهند.
یکی از مشکلات در همه‌جای دنیا از جمله ایران، پسماندهای الکترونیک است. آماری از میزان تولید آن در کشور دارید و چه کاری برای بازیافت زباله الکترونیک باید انجام شود؟
پسماندهای الکترونیک اقلام مختلف و تجهیزات گوناگون نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را شامل می‌شوند. از گوشی همراه تا باتری قلمی و بردهای الکترونیکی لوازم خانگی، تبدیل به زباله الکترونیک می‌شوند. در این زباله‌ها موادی وجود دارد که پایه آن در نهایت پسماند الکترونیکی تلقی می‌شود. سرانه تولید پسماند الکترونیکی در کشور ما به بیش از شش کیلوگرم در سال می‌رسد. این سرانه شامل زباله‌های حاصل از رایانه‌ها، لوازم برقی الکترونیکی، لباسشویی، ظرفشویی، یخچال، تلویزیون، موبایل و اقلامی است که در طبقه‌بندی لوازم الکترونیکی قرار می‌گیرند. با در نظر گرفتن این اقلام، سرانه تولید زباله الکترونیکی ما بیش از شش کیلوگرم در سال است.
مدتی است شاهد فعالیت پروژه انرژی خورشیدی در کشور هستیم، با توجه به زمان اجرای این پروژه‌ها، عمر پنل‌های خورشیدی رو به پایان است و به‌زودی بر حجم زباله‌های ویژه در کشور افزوده خواهد شد. آیا سازمان محیط‌زیست در این زمینه برنامه دارد؟
ساماندهی پسماندهای صنعتی اساسا به عهده تولیدکننده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست یک سازمان حاکمیتی است و مجموعه اجرایی و عملیاتی نیست. بخش عمده این پسماندها به لحاظ ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کنند و این‌که قابلیت بازیافت و استفاده مجدد یا تبدیل به بقیه مواد را دارند، بسیار ارزشمند و مورد توجه هستند. سرمایه‌گذاران مختلفی هستند که در این زمینه فعال‌اند و بازیافت در این بخش رو به توسعه است. این اقلام قطعا به‌عنوان اقلام بلااستفاده و دورریز تلقی نخواهند شد و با فرآیندهایی که روی آنها صورت می‌گیرد، دوباره به چرخه تولید و اقتصاد باز خواهند گشت.
رود از فاضلاب، جاری است
ما در کشور هنوز شاهد ورود فاضلاب به رودخانه‌ها هستیم. در شمال کشور واحدهای داروسازی فاضلاب خود را مستقیم در رودخانه رها می‌کنند. چه جرایمی برای این افراد درنظر گرفته می‌شود؟ اقدام محیط‌زیست برای جلوگیری از ورود فاضلاب به رودخانه چیست؟
موضوع حفاظت محیط‌زیست یک وظیفه ذاتی و عمومی است. واحدهای تولیدی و صنعتی ملزم هستند ضوابط، استانداردها و معیارهای محیط‌زیست را رعایت کنند. این ضوابط در بخش کنترل فاضلاب‌ها وجود دارد و حتما باید سیستم تصفیه فاضلاب مناسب را براساس کمیت و کیفیت پساب و فاضلابی که در آن واحد صنعتی، تولیدی و خدماتی وجود دارد، مستقر کنند و این فاضلاب باید تصفیه شود. اگر واحدهای صنعتی پسماند دارند، باید آن را مدیریت کنند، اگر آلاینده‌ای دارند که باعث تغییر کیفیت هوا می‌شود، حتما باید برای کنترل آلاینده‌های‌شان اقدامات اساسی انجام دهند. در هر بخشی اگر حقوق محیط‌زیست یا حقوق طبیعت نادیده گرفته شود، سازمان حفاظت محیط‌زیست با کنترل و نظارت و پایش محیط‌زیستی که توسط کارشناسان انجام می‌دهد با متخلفان مقابله خواهد کرد. در مواردی که واحدهای صنعتی مقررات محیط‌زیست را نقض می‌کنند یا رعایت نمی‌کنند، براساس قوانین و مقررات محیط‌زیست، اقدامات لازم برای پیگردهای قانونی اعمال می‌شود.
سازمان محیط‌زیست در راستای تحقق شعار امسال روز زمین پاک چه کاری انجام داده است؟
دوم اردیبهشت، روز جهانی و آغاز هفته ملی زمین پاک در کشور ما است. باتوجه به اهمیت جهانی مسائل محیط‌زیست، خصوصا این‌که یکی از چالش‌های جدی کشور، مدیریت صحیح پسماندها است؛ دوم اردیبهشت این‌گونه نامگذاری شده است. از آنجا که شعار جهانی روز زمین پاک تحت عنوان اسرمایه‌گذاری در زمینب نام گرفته است، در کشور ما شعار اسرمایه‌گذاری در زمین با کاهش پلاستیکب مطرح شد. دلیل این انتخاب آن است که در شرایط فعلی، یکی از معضلات مهم و جدی محیط‌زیستی در دنیا و به‌ویژه در کشور ما، موضوع اثرات مخرب ناشی از رهاسازی کیسه‌های پلاستیکی یا ظروف یکبارمصرف پلاستیکی است. رهاسازی کیسه‌های پلاستیکی یا ظروف یکبارمصرف در طبیعت و محیط‌زیست، علاوه‌بر این‌که نازیبایی‌هایی را ایجاد می‌کند، باعث انتشار آلودگی هم می‌شود. در واقع این مساله تبدیل به یک معضل جهانی شده است. به همین علت حتی در سطوح جهانی هم بر مدیریت مصرف پلاستیک یا کاهش مصرف پلاستیک تاکید دارند.
با توجه به این‌که روزهای هفته زمین پاک با ایام شب‌های قدر مصادف شده است، ممکن است برنامه‌ها یکی دو روز جابه‌جا شود. برای این هفته قرار است زنگ زمین پاک نواخته شود و سخنرانی مقامات مسوول محیط‌زیست را در تهران داشته باشیم.
همان‌طور که اشاره کردید، زباله‌های پلاستیکی یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی است. اخیرا مطالعات نشان داده است که ریزپلاستیک‌ها به خون افراد هم راه یافته‌اند. سرانه مصرف پلاستیک در ایران چقدر است و محیط‌زیست چه اقدامی در راستای کاهش مصرف سرانه پلاستیک انجام داده است؟
سازمان حفاظت محیط‌زیست با مشارکت وزارت صنعت، معدن و تجارت و شهرداری تهران پیش‌نویس آیین‌نامه‌ای را برای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه کرد. اکنون این آیین‌نامه اجرایی، تهیه شده است. نشست‌های فنی، تخصصی و کارشناسی بین‌دستگاهی برگزار شده و این نشست‌ها اکنون در دستور کار کمیسیون فرعی زیربنایی دولت برای تصویب قرار گرفته است.
در دنیا توجه ویژه‌ای به مدیریت کیسه‌های پلاستیکی می‌شود. در حال حاضر ۱۲۷ کشور قوانین و مقرراتی را برای منع و کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی مصوب کرده‌اند. متداول‌ترین شکل آن قوانین و مقرراتی است که توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده است. بیش از ۸۰ کشور این مقررات را دارند. همچنین ممنوعیت تولید و واردات کیسه‌های پلاستیکی در بیش از ۶۰ کشور وجود دارد. بعضا کشورها مالیاتی بر تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی وضع کرده یا مالیاتی برای مصرف‌کنندگان در نظر گرفته‌اند. این کشورها با چنین قوانینی به سمتی رفتند که حتی‌الامکان کیسه‌های پلاستیکی بازیافت شود. این برنامه‌هایی است که در دنیا در حال اجرا است.
البته ما وقتی صحبت از پلاستیک می‌کنیم، باید بدانیم که پلاستیک برای خدمت به بشر آمده است. باید این نکته را یادآوری کنم که خیلی از اقلامی که استفاده می‌کنیم، قطعاتی از پلاستیک در آن به کار رفته یا بخش عمده‌ای از آن پلاستیک است. عمدتا آن بخشی که برای محیط‌زیست مضر است، ظروف یکبارمصرف پلاستیکی یا کیسه‌های پلاستیکی سبک هستند. رهاسازی آنها در طبیعت و مدیریت نادرست‌شان، باعث خسارت‌های محیط‌زیستی می‌شود. براساس برآوردی که انجام شده، حجم تولید کیسه‌های پلاستیکی در کشور ما ۱۸۰ هزار تن در سال تخمین زده می‌شود.
سرانه مصرف هر نفر چقدر می‌شود؟
اگر عدد تولید کیسه‌های پلاستیکی را به تعداد جمعیت تقسیم کنیم، سرانه مصرف پلاستیک به دست می‌آید. میزان تولید کیسه‌های پلاستیکی در کشور ۱۸۰ هزار تن است که تولید آن برای کشور و محیط‌زیست مضر است.
اشاره کردید که آیین‌نامه‌ای اجرایی برای ساماندهی پلاستیک با همکاری وزارت صمت نوشته شده است. این برنامه چه زمانی تصویب خواهد شد؟
۲۸ اردیبهشت جلسه کمیسیون فرعی زیربنایی صنعت و محیط‌زیست دولت برگزار شد. در حال حاضر پیش‌نویس این آیین‌نامه مرحله اولیه را گذرانده و در کمیسیون تخصصی، فرآیند بررسی و تصویب را سپری کرده است. مرحله بعدی کارگروه فرعی، کمیسیون زیربنایی صنعت و محیط‌زیست دولت است. پس از طی این مرحله، این آیین‌نامه برای تصویب به جلسه اصلی دولت خواهد رفت.
در دنیا به زباله، طلای کثیف می‌گویند و مدیریت پسماند حتی منجر به تولید ثروت می‌شود. چرا ما در ایران هنوز دنبال مکان‌های دفن زباله هستیم؟ فعالان صنعت پسماند می‌گویند که برای گرفتن مجوز، ساعت‌ها باید وقت صرف کنند، در حالی که در کشور همه چیز را دور می‌ریزیم. بهتر نیست به مقوله بازیافت بیشتر توجه شود؟
موضوع به این شکل نیست. کشور ما هم‌اکنون به سمت برنامه‌های کلان ملی رفته و این برنامه‌ها تدوین شده است. تلاش می‌کنیم به سمت کاهش دفن پسماندها پیش برویم. اگر از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۰ را در نظر بگیرید، از حدود ۳۲۰۰ مرکز دفن زباله به ۶۶۰ مرکز دفن رسیده‌ایم و تعداد این مراکز کاهش یافته است. در یک برنامه زمان‌بندی که توسط وزارت کشور به‌عنوان برنامه عملیاتی پیش‌بینی شده است، این تعداد حتی قرار است به یک‌سوم کاهش یابد. بنابراین رویکرد و برنامه ملی ما هم در زمینه مدیریت پسماندها کاهش دفن پسماندها است و همسو با دنیا در حال حرکت هستیم. اکنون زباله ها یا پسماندها، بخش مهمی از اقتصاد را به خود اختصاص داده‌اند زیرا پسماندها با توجه به رشد فناوری‌ها در حوزه استفاده مجدد و بازیافت، ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارند. ما غالبا به سمتی حرکت می‌کنیم که صنایع بازیافت در کشور توسعه یابد. از طریق بازیافت، مقادیر بسیاری از این پسماندها که پسماندهای خشک مثل شیشه، فلزات، کاغذ و پلاستیک و... هستند، قطعا به چرخه تولید باز می‌گردد، اقتصاد را به حرکت درمی‌آورد، اشتغال ایجاد می‌کند و از همه مهم‌تر به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند، به این مفهوم که این مواد در طبیعت رها نمی‌شوند.
این بخش نخست کار است. اکنون در کشور ما دیگـر کم‌کم به این پسماندها به‌عنوان کالای اقتصادی نگاه می‌کنند. امسال هم در بخش تولید، به استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها تاکید ویژه‌ای شده است و رهبر معظم انقلاب در این زمینه تاکیدات زیادی داشتند. یکی از محورهای مهم، اساسی و بستر مناسبی که با شعار امسال باید تحقق یابد، استفاده از ظرفیت مراکز دانش‌بنیان برای رفع چالش‌های محیط‌زیستی در بحث مدیریت پسماندها است. معرفی تکنولوژی‌ها یا معرفی علوم تخصصی در این زمینه، می‌تواند به مدیریت پسماند کمک کرده، این فرآیند را بهبود بخشد و تهدیدها را تبدیل به فرصت مناسب در کشور کند. البته به این مساله در کشور توجه شده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست هم در اهداف و برنامه‌های سند ملی خود، به این موضوع توجه داشته و در کارگروه ملی مدیریت پسماندها آن را به‌عنوان مصوبه‌ای پیگیری خواهد کرد. امیدواریم این اهداف با مشارکت همه سازمان‌ها و نهادهای اجرایی ذیربط تحقق پیدا کند و بتوانیم ظرفیت دانش‌بنیان را برای برون‌رفت از چالش‌های مدیریت پسماند به نحو مطلوب به‌کارگیری کنیم.
میزان تولید زباله‌های مختلف در کشور چقدر است؟
سالانه حدود ۲۱ میلیون تن پسماند شهری یا پسماند عادی که شامل پسماند خانگی شهری و روستایی است، در کشور تولید می‌شود. ۱۷۰ میلیون تن پسماند بخش کشاورزی،
۳۲ میلیون تن پسماند صنعتی و هشت میلیون تن پسماندهای ویژه و خطرناک هر سال در کشور تولید می‌شود. در ارتباط با مدیریت پسماندها، چنانچه خوب برنامه‌ریزی نکنیم و زیرساخت‌های مناسب را فراهم نکنیم، پسماند برای محیط‌زیست تهدید خواهد بود و سلامت همه منابع را می‌تواند به خطر بیندازد.
برنامه‌ریزی در کشور ما چند سالی است به سمتی پیش می‌رود که این چالش را تبدیل به فرصت کنیم. درصد بازیافت پسماند در کشور به صورت میانگین کمتر از ۲۰ درصد است. بنابراین باید حداکثر تلاش برای این‌که در یک برنامه چهارساله بخش بزرگی از پسماندهای قابل بازیافت دوباره به چرخه بازیافت و تولید بازگردد، از طریق کارگروه ملی پسماندها مدنظر قرار بگیرد که این اقدامات انجام شده است. همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌های ذیربط در این کارگروه هستند. براساس مصوبات این کارگروه، وزارت صنعت، معدن و تجارت، نفت، نیرو، جهادکشاورزی، کشور و سایر سازمان‌های ذیربط همه ملزم هستند که در این زمینه اقدامات لازم و عملیاتی انجام دهند.
یکی از مشکلات در همه‌جای دنیا از جمله ایران، پسماندهای الکترونیک است. آماری از میزان تولید آن در کشور دارید و چه کاری برای بازیافت زباله الکترونیک باید انجام شود؟
پسماندهای الکترونیک اقلام مختلف و تجهیزات گوناگون نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را شامل می‌شوند. از گوشی همراه تا باتری قلمی و بردهای الکترونیکی لوازم خانگی، تبدیل به زباله الکترونیک می‌شوند. در این زباله‌ها موادی وجود دارد که پایه آن در نهایت پسماند الکترونیکی تلقی می‌شود. سرانه تولید پسماند الکترونیکی در کشور ما به بیش از شش کیلوگرم در سال می‌رسد. این سرانه شامل زباله‌های حاصل از رایانه‌ها، لوازم برقی الکترونیکی، لباسشویی، ظرفشویی، یخچال، تلویزیون، موبایل و اقلامی است که در طبقه‌بندی لوازم الکترونیکی قرار می‌گیرند. با در نظر گرفتن این اقلام، سرانه تولید زباله الکترونیکی ما بیش از شش کیلوگرم در سال است.
مدتی است شاهد فعالیت پروژه انرژی خورشیدی در کشور هستیم، با توجه به زمان اجرای این پروژه‌ها، عمر پنل‌های خورشیدی رو به پایان است و به‌زودی بر حجم زباله‌های ویژه در کشور افزوده خواهد شد. آیا سازمان محیط‌زیست در این زمینه برنامه دارد؟
ساماندهی پسماندهای صنعتی اساسا به عهده تولیدکننده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست یک سازمان حاکمیتی است و مجموعه اجرایی و عملیاتی نیست. بخش عمده این پسماندها به لحاظ ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کنند و این‌که قابلیت بازیافت و استفاده مجدد یا تبدیل به بقیه مواد را دارند، بسیار ارزشمند و مورد توجه هستند. سرمایه‌گذاران مختلفی هستند که در این زمینه فعال‌اند و بازیافت در این بخش رو به توسعه است. این اقلام قطعا به‌عنوان اقلام بلااستفاده و دورریز تلقی نخواهند شد و با فرآیندهایی که روی آنها صورت می‌گیرد، دوباره به چرخه تولید و اقتصاد باز خواهند گشت.
رود از فاضلاب، جاری است
ما در کشور هنوز شاهد ورود فاضلاب به رودخانه‌ها هستیم. در شمال کشور واحدهای داروسازی فاضلاب خود را مستقیم در رودخانه رها می‌کنند. چه جرایمی برای این افراد درنظر گرفته می‌شود؟ اقدام محیط‌زیست برای جلوگیری از ورود فاضلاب به رودخانه چیست؟
موضوع حفاظت محیط‌زیست یک وظیفه ذاتی و عمومی است. واحدهای تولیدی و صنعتی ملزم هستند ضوابط، استانداردها و معیارهای محیط‌زیست را رعایت کنند. این ضوابط در بخش کنترل فاضلاب‌ها وجود دارد و حتما باید سیستم تصفیه فاضلاب مناسب را براساس کمیت و کیفیت پساب و فاضلابی که در آن واحد صنعتی، تولیدی و خدماتی وجود دارد، مستقر کنند و این فاضلاب باید تصفیه شود. اگر واحدهای صنعتی پسماند دارند، باید آن را مدیریت کنند، اگر آلاینده‌ای دارند که باعث تغییر کیفیت هوا می‌شود، حتما باید برای کنترل آلاینده‌های‌شان اقدامات اساسی انجام دهند. در هر بخشی اگر حقوق محیط‌زیست یا حقوق طبیعت نادیده گرفته شود، سازمان حفاظت محیط‌زیست با کنترل و نظارت و پایش محیط‌زیستی که توسط کارشناسان انجام می‌دهد با متخلفان مقابله خواهد کرد. در مواردی که واحدهای صنعتی مقررات محیط‌زیست را نقض می‌کنند یا رعایت نمی‌کنند، براساس قوانین و مقررات محیط‌زیست، اقدامات لازم برای پیگردهای قانونی اعمال می‌شود.
منبع: روزنامه جام جم
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
سیاست فشار علیه ایران نتایج عکس دارد | اروپا در مسیر افزایش تنش
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تنظیم سازوکار غرب برای یک درگیری جبهه‌ای
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
پیامی اثر بخش برای مردم مقاوم لبنان
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
ماسک N95 واقعی در بازار نیست! | تولید ماسک بدون تدوین استاندارد آزمایش
گفت و گو
